Nagła śmierć łóżeczkowa – jak jej zapobiec?

Nagła śmierć łóżeczkowa – przyczyny i czynniki ryzyka 

SIDS jest główną przyczyną śmierci dzieci między 1 a 12 miesiącem życia w Stanach Zjednoczonych (90.9/100 000 urodzeń). W Polsce brak jest danych dotyczących częstości występowania SIDS. 

Przyczyna nagłej śmierci łóżeczkowej nie jest znana. Badania sugerują, że jest związana z fizjologiczną odpowiedzią organizmu na obniżenie tlenu we krwi oraz z wieloma innymi czynnikami takimi jak infekcje czy czynniki genetyczne. 90% wszystkich przypadków SIDS dotyczy dzieci pomiędzy 1 a 6 miesiącem życia. Zgony występują nocą lub wczesnym rankiem, częściej w sezonie zimowym.  

Czynniki ryzyka mające wpływ na częstość nagłej śmierci łóżeczkowej dotyczą: 

• dziecka – są to m.in. wcześniactwo, mała masa urodzeniowa, niska punktacja w skali Apgar, płeć męska, pierwsze dziecko w rodzinie, dysplazja oskrzelowo-płucna, problemy zdrowotne w okresie noworodkowym, prenatalna ekspozycja na nikotynę lub alkohol;  
• rodziców – młody wiek mamy (<20 lat), słaba opieka w trakcie ciąży, nikotynizm w trakcie lub po ciąży, depresja; 
• czynników środowiskowych – niski status ekonomiczno-społeczny, zmiana trybu zachowań pielęgnacyjnych (SIDS częściej występuje w weekendy). 

Jak zmniejszyć ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej? 

W ramach prewencji SIDS, ginekolodzy w Polsce zalecają stosować się do zasad American Academy od Pediatrics (AAP) dotyczących bezpiecznego układania niemowląt do snu:  

• Niemowlęta należy zawsze układać do snu w pozycji na plecach. Mitem jest, że pozycja na plecach zwiększa ryzyko zachłyśnięcia (z wyjątkiem niektórych zaburzeń). W momencie gdy dziecko samo zmienia pozycję z pleców na brzuch (najczęściej zdarza się to po 12. miesiącu życia), pozwalamy mu wybrać pozycję. 
• Zaleca się karmienie piersią. 
• Dziecko należy układać na twardym podłożu. Należy unikać miękkich materaców, koców, poduszek, które mogą utrudnić oddychanie niemowlęcia. Dodatkowo z miejsca snu dziecka usuwamy miękkie i luźne przedmioty. Preferuje się używanie specjalnych śpiworków dla niemowląt. Przyszyte do nich ramiączka lub rękawki zmniejszają ryzyko nakrycia głowy lub utknięcia dziecka. 
• Dziecko powinno spać w sypialni rodziców, blisko ich łóżka, ale w swoim łóżeczku. Takie postępowanie stosowane przez minimum 6 miesięcy zmniejsza częstość SIDS nawet o 50%. 
• Podawanie dziecku smoczka do snu. Smoczek nie powinien mieć żadnych tasiemek, sznurków czy łańcuszków. 
• W czasie ciąży i po porodzie należy unikać alkoholu, narkotyków oraz narażenia na dym tytoniowy. Ryzyko jest duże, jeśli niemowlę śpi w jednym łóżku z osobą palącą papierosy, nawet jeśli nie pali ona w tym pokoju. Palacze powinni zmieniać ubranie i umyć włosy przed kontaktem z niemowlęciem. 
• Unikać przegrzewania i przykrywania głowy niemowląt.  
• Niemowlęta należy szczepić zgodnie z programem szczepień ochronnych. 

A co z domowymi monitorami oddychania i czynności serca? Nie ma żadnych dowodów na to, by zmniejszały one ryzyko wystąpienia nagłej śmierci łóżeczkowej. Mogą one nawet usypiać czujność rodziców. Warto jednak zastosować je w przypadku bezdechu sennego u noworodków. 

Chociaż nie znamy dokładnej przyczyny nagłej śmierci łóżeczkowej, warto wiedzieć, jak obniżyć ryzyko jej wystąpienia. Prewencja powinna zacząć się od edukacji rodziców jeszcze przed narodzinami dziecka (przez szkołę rodzenia i lekarza prowadzącego ciążę), a czasem nawet przed zajściem w ciążę (zaprzestanie ekspozycji na szkodliwe substancje). Dzięki edukacji tego typu i kampaniom społecznym uświadamiającym rodziców odnośnie zagrożenia częstość występowania SIDS w Stanach Zjednoczonych zmalała o ponad 50%.  

Źródła: 

• Stany nagłe u dzieci, Jacek Kleszczyński, 2017 PZWL 
• Kim H, Pearson-Shaver AL. Sudden Infant Death Syndrome. StatPearls Publishing; 2020  
• SIDS and Other Sleep-Related Infant Deaths: Updated 2016 Recommendations for a Safe Infant Sleeping Environment. Pediatrics Nov 2016, 138 (5)  
• Sudden Unexpected Infant Death and Sudden Infant Death Syndrome, Division of Reproductive Health, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, https://www.cdc.gov/sids/ 
• https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/163740,zapobieganie-naglym-zgonom-niemowlat