Miód: jakie ma znaczenie w kosmetologii i lecznictwie?

Pochodzenie i właściwości miodu

Od chwili, gdy zginie ostatnia pszczoła, człowiekowi pozostaną 4 lata istnienia – te słowa wypowiedział znany wszystkim Albert Einstein. Pszczoły wytwarzają produkty mające zastosowanie w medycynie, kosmetologii czy dietetyce. Należą do nich:

• wosk pszczeli,
• mleczko pszczele,
• propolis,
• jad,
• pyłek kwiatowy,
• pierzga,
• miód.

Już od starożytności miód wykorzystywano przede wszystkim do przyspieszenia gojenia ran, owrzodzeń i różnego rodzaju zakażeń skóry. Proces wytwarzania miodu jest procesem wieloetapowym i ma wpływ na skład chemiczny oraz właściwości lecznicze. Głównym składnikiem miodu jest cukier – 80% masy oraz woda – 18%. Najczęściej występującymi cukrami są monosacharydy, tj. fruktoza, glukoza, które stanowią 70% cukrów znajdujących się w miodzie. Do pozostałych składników można zaliczyć witaminy:

• tiaminę,
• ryboflawinę,
• biotynę,
• kwas pantotenowy,
• kwas nikotynowy,  
• pirydoksynę, kwas foliowy,
• kwas askorbinowy.

Białka stanowią około 0,3%, w tym znajduje się ponad 20 aminokwasów, z których najważniejszym jest prolina.

UWAGA! Osoby uczulone na pyłki roślinne, zarodniki grzybów oraz jad owadów powinny uważać na spożycie miodu, gdyż może on wywołać reakcję alergiczną. Najbardziej uczulające są miody kwiatowe oraz spadziowe.

Działanie prebiotyczne miodu

Monosacharydy występujące w miodach są szybko wchłaniane przez organizm ludzki. Glukoza jest natychmiast absorbowana do układu krwionośnego, dzięki czemu do organizmu dostarczana jest dawka energii. Ponadto badania wykazały, że spożywanie miodu u chorych na cukrzycę zarówno typu I jak i typu II znacząco obniża indeks glikemiczny. Miód również działa korzystnie na profil lipidowy krwi. Regularne spożywanie miodu powoduje niewielki spadek masy ciała i tkanki tłuszczowej, a także zmniejsza poziom cholesterolu we krwi. Dodatkowo miód wykazuje działanie prebiotyczne, reguluje równowagę mikroflory jelitowej, przez stymulację wzrostu pożytecznych bakterii dla człowieka. Należy podkreślić fakt, iż miód posiada właściwości przeciwutleniające. Ma to znaczenie przy zwalczaniu wolnych rodników odpowiedzialnych za procesy starzenia komórek oraz wywoływanie różnego rodzaju chorób.

Właściwości przeciwdrobnoustrojowe miodu

Miód wykazuje aktywność wobec około 60 typów bakterii, grzybów czy wirusów. Działa na niektóre bakterie oporne na antybiotyki, przede wszystkim na bakterie odpowiadające za gronkowca złocistego. Zaleca się również łączenie antybiotykoterapii ze spożywaniem miodu. Największą aktywność w stosunku do bakterii Staphylococcus aureus i Escherichia coli wykazują miody ciemne, tj.

• gryczany,
• wrzosowy,
• leśny,
• spadziowy iglasty.

Wpływ na działanie przeciwdrobnoustrojowe miodu ma zawartość enzymu oksydazy glukozy. Pod wpływem tego enzymu wytwarzany jest kwas glukanowy oraz nadtlenek wodoru, który wykazuje silne działanie przeciwdrobnoustrojowe. Nawet najmniejsze stężenia miodu wykazują działanie bakteriostatyczne,  a przy wyższych stężeniach działa bakteriobójczo. Co ciekawe, miód dzięki swoim właściwościom przeciwdrobnoustrojowym znalazł zastosowanie jako środek konserwujący żywność. Po całkowitym zanurzeniu żywności w miodzie wykazuje on silniejsze działanie niż powszechnie stosowany benzoesan sodu czy kwas sorbowy. Po zastosowaniu miodu zniszczenie bakterii następuje od kilku godzin do maksymalnie kilku dni, natomiast przy stosowaniu benzoesanu sodu, kwasu sorbowego trwa to nawet kilkanaście dni.

Właściwości przeciwzapalne miodu

Miód wykazuje działanie przeciwzapalne oraz przyspieszające gojenie się ran. Może zmniejszać objawy towarzyszące alergiom czy zapaleniom skóry, takich jak: obrzęk, wysięk oraz zaczerwienienie. Najlepsze właściwości przeciwzapalne wykazują miody ciemne, które są najbardziej bogate w związki fenolowe. Działanie przeciwzapalne miodu polega na stymulacji leukocytów do wydzielania cytokin i czynników wzrostu, które wpływają na proces odbudowy tkanki. Miód działając bakteriobójczo i przeciwwysiękowo, usuwa wydzielinę gruczołów łojowych i przyspiesza gojenie ran – wszystko za sprawą zawartej w miodzie oksydazy glukozowej. W wielu badaniach wykazano, że miód jest środkiem przyspieszającym gojenie oparzeń. Dzieje się tak za sprawą zaopatrzenia tkanek w substancje odżywcze, przyspieszające proces ziarninowania, a także zwiększenie zdolności tworzenia komórek nowego naskórka.

Wykorzystanie miodu w kosmetologii i dermatologii

Miód jest składnikiem wielu preparatów kosmetycznych. Powodem tego jest fakt, iż węglowodory występujące w miodzie wykazują działanie nawilżające. Glukoza ogranicza dyfuzję, co wiąże się z zatrzymaniem wody w naskórku oraz jej stałym nawilżaniu. Kwas glukonowy i jabłkowy oraz witamina A poprawiają nawilżenie skóry. Ponadto kwas jabłkowy rozjaśnia plamy pigmentacyjne. Pomimo niewielkich ilości witamin w miodzie, regularne stosowanie wpływa na poprawę stanu skóry.

Najwięcej znajdziemy w nim witamin z grupy B, co wiąże się z poprawieniem kolorytu cery, zmniejszeniem wydzielanego sebum, zwiększony nawilżeniem oraz ochroną skóry. Dzięki tym właściwościom miód znalazł zastosowanie przy problemach „pękających ust”. Witaminy z grupy B opóźniają proces starzenia się skóry, a także hamują procesy degradacji komórek. W miodzie znajdziemy również witaminę C oraz E, dzięki czemu miód stosuje się również przy skórze naczynkowej. Wszystkie te właściwości wpływają na to, że miód dodawany jest do różnego rodzaju kosmetyków, tj. kremy, balsamy, pomadki, nadające się do każdego rodzaju skóry. Przeciwzapalne i przeciwutleniające działanie miodu prowadzi do zmniejszenia blizn. Badania wykazują również skuteczność przy leczeniu trądziku różowatego. Dzięki temu można swobodnie używać miodu do domowych zabiegów.

Przepis na domową maseczkę

• 1 łyżeczka rozgniecionego awokado
• 1 łyżeczka jogurtu naturalnego
• 1 łyżeczka miodu

Wszystkie składniki dokładnie wymieszać, gotową maseczkę nałożyć na twarz i trzymać około 20-30 minut, następnie zmyć letnią wodą. Stosować kilka razy w tygodniu.

Miód pszczeli może mieć szerokie zastosowanie w medycynie oraz kosmetologii. O działaniu leczniczym tego produktu decyduje występująca w nim duża liczba monosacharydów, a także witamin, mikroelementów czy kwasów organicznych. Ważnymi w jego składzie jest enzym oksydazy glukozy, który przekształcając glukozę w nadtlenek wodoru, sprawia, że miód ma działanie bakteriobójcze. Poza tym wykazuje też działanie przeciwzapalne, dające pozytywne efekty w wielu chorobach dermatologicznych. Z uwagi na zawartość polifenoli miód wywiera korzystne działanie przeciwwolnorodnikowe, których nadmiar powoduje tzw. stres oksydacyjny.  Jest surowcem wykorzystywanym w przemyśle spożywczym jako preparat słodzący, a także jako substancja szybko dostarczająca potrzebnej energii.

Źródła:

• Dubiago G., Nowak A., Klimowicz A., „Wybrane właściwości miodu szczególnie przydatne w kosmetologii”, Postępy fioterapii, 2008; 48-52.
• Kopczyńska D., Klasik-Ciszewska S., Duda-Grychtoł K., „ Produkty pszczele w pielęgnacji skóry”, Śląska Wyższa Szkoła w Katowicach, Medycyna Rodzinna, 2018; 48-51.
• Dmowski P., Wilczyńska A., „ Wpływ dodatku miodu na antyoksydacyjne właściwości naparów czarnej herbaty”, Akademia Morska w Gdyni, 2015; 698-691.
• Bąkowska M., Janda K., „Właściwości prozdrowotne wybranych miodów”, Pomeranian J Life Sci, 2008,64(3); 147-150.