Błędy żywieniowe wśród dzieci i młodzieży – jakie są najczęstsze z nich?

Odpowiednie odżywianie jest podstawą prawidłowego rozwoju młodych ludzi. Błędy żywieniowe mogą powodować różne problemy, które negatywnie wpływają na organizm dzieci i młodzieży. Jest to narastający problem o charakterze globalnym.

Nawyki żywieniowe wśród dzieci i młodzieży, także te nieprawidłowe, kształtuje w głównej mierze środowisko (rodzina, szkoła) oraz własna świadomość dziecka. Duże znaczenie odgrywają również media i Internet, z których dzieci i młodzież czerpią wiedzę.

Wszechobecny dostęp do przetworzonych przekąsek, spożywanie gotowych posiłków to tylko niektóre z niebezpieczeństw, które czyhają na młodego człowieka. Szczególnie w wieku dorastania ważną rolę odgrywa kwestia prawidłowego żywienia – niestety ta grupa wiekowa nie przykłada wagi do rodzaju oraz jakości spożywanego jedzenia. Młodość sprzyja kształtowaniu złych nawyków żywieniowych, a także ich utrwaleniu i korzystaniu z nich w późniejszych latach życia.

Najczęstsze błędy żywieniowe wśród dzieci i młodzieży

Do najczęstszych nieprawidłowości żywieniowych należą:

• brak urozmaicenia i monotonia w odżywianiu,
• nadmierne spożywanie cukrów prostych (znajdujących się np. w słodyczach), mięsa i jego przetworów, słodzonych napojów gazowanych, tłuszczów i żywności typu fast-food,
• dieta uboga w owoce, warzywa, produkty mleczne, produkty zbożowe pełnoziarniste i ryby,
• pojadanie między posiłkami,
• niedostateczna liczba posiłków,
• nieregularność,
• pomijanie śniadań i II śniadań (szczególnie podczas pobytu w szkole).

Błędy żywieniowe wśród dzieci i młodzieży – skutki

Popełniane błędy żywieniowe nie pozostają bez konsekwencji dla zdrowia. Symptomy są najczęściej utajone i pojawiają się w formie subklinicznych objawów niedoborowych składników pokarmowych o łagodnym, trudnym do rozpoznania charakterze. W niektórych przypadkach pojawiają się zauważalne zmiany:

• opóźnienia dojrzewania oraz wzrastania,
• obniżenie odporności,
• zaburzenia w rozwoju fizycznym i psychicznym.

Jak uniknąć błędów żywieniowych?

Według zasady regularności posiłków, szczególnie istotnej dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju młodego organizmu, posiłki należy spożywać co 3-4 godziny. Uczniom, których pobyt w szkole trwa do 6 godzin, zaleca się spożycie przynajmniej jednego posiłku. Natomiast dzieci, które spędzają ponad 6 godzin, powinny zjeść II śniadanie oraz kolejny posiłek, np. w formie ciepłego dania.

Błędy żywieniowe – skutki

Konsekwencją zbyt rozległych przerw pomiędzy spożywanymi daniami jest obniżenie poziomu glukozy we krwi, co źle wpływa na wydolność intelektualną i fizyczną młodego człowieka. Przyczynia się to do:

• pogorszenia wyników w nauce,
• rozdrażnienia,
• ogólnego osłabienia,
• problemów z emocjami. 

W jednym z badań udowodniono, że dzieci i młodzież spożywające II posiłek podczas pobytu w szkole osiągają lepsze wyniki w nauce matematyki i geografii. Ponadto radzą sobie lepiej z zadaniami, które wymagają zapamiętywania i koncentracji.

Pomijanie I śniadania jest popularnym zachowaniem w okresie adolescencji, a jego konsekwencje są zbliżone do wyżej wymienionych. Uczniowie wykazują gorsze wyniki w nauce, są mniej skupieni i mają problemy z zapamiętywaniem. Wiąże się to również z nieodpowiednim zachowaniem (Adolphus i in., 2012).

Ponadto, na podstawie metaanalizy przeprowadzonej między 2008 a 2014 rokiem, naukowcy doszli do wniosku, iż pomijanie śniadań wśród niepełnoletnich może przyczyniać się do wystąpienia nadwagi i otyłości, a także do potencjalnych niedoborów składników odżywczych.  

Nieregularne spożywanie posiłków przyczynia się do zaburzeń związanych z termogenezą (procesami, których celem jest wytworzenie ciepła dla utrzymania stałej temperatury ciała) oraz wystąpienia dodatniego bilansu energetycznego. Ich skutkiem jest wzrost masy ciała. Zbyt małe porcje i ilość posiłków oraz ich nieprawidłowy rozkład w ciągu dnia może przyczyniać się również do zwyczaju podjadania między posiłkami.

Spożywanie fast foodów to kolejny błąd żywieniowy występujący nagminnie wśród dzieci i młodzieży. Regularne odżywianie w ten sposób przyczynia się do wystąpienia nadwagi lub otyłości, co jest rosnącym problemem wśród młodych ludzi. Według badań fast foody dostarczają do organizmu nadmiernej ilości kilokalorii i jednocześnie są żywnością o niskiej wartości odżywczej. W konsekwencji tego nie trudno o dodatkowe kilogramy. Ponadto tego typu żywność jest chętniej spożywana przez dzieci i młodzież w większej ilości niż tradycyjne posiłki.

Podsumowując, błędy żywieniowe wśród dzieci i młodzieży mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, niedoborów składników odżywczych, zwiększenia masy ciała, co grozi nadwagą i otyłością oraz do problemów z koncentracją, które przekładają się na pogorszenie wyników w nauce. Dlatego należy podkreślić, jak ważna jest rola dorosłych w propagowaniu wśród młodych ludzi prawidłowych nawyków żywieniowych.

Źródła:

• Buczak A. Zachowania żywieniowe młodzieży w perspektywie edukacji zdrowotnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, 2014,
• Całyniuk B. i in., Zachowania żywieniowe młodzieży z województwa śląskiego, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 3, s. 296-300, 2014,
• Gajda R. i in., Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej w województwie świętokrzyskim – wybrane aspekty, Problemy Higieny i Epidemiologii, 91(4), s. 611-617, 2010.
• Gawęcki J., Roszkowski W., Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, Tom 3,  Warszawa: PWN, 2009,
• Jarosz M. i in., Czynniki środowiskowe związane z występowaniem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży, Postępy Nauk Medycznych, 9, s. 770-777, 2011,
• Jarosz M., Rychlik E., Najczęstsze wady w żywieniu dzieci i młodzieży. W: M. Jarosz, (red.) Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży oraz wskazówki dotyczące zdrowego stylu życia, Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, s. 17-25, 2008,
• Mamang F., Nuru H., Impact of breakfast skipping toward children health: a review, International Journal of Community Medicine and Public Health, 2(3), s. 201-209, 2015,
• Nguyen BT., Powell L., Fast-food and full-service restaurant consumption among children and adolescents, National Institutes of Health, 167, s. 14–20, 2013.