Czy nadwaga i otyłość wpływają na ryzyko chorób przyzębia?

Czy otyłość ma jakikolwiek związek z chorobami jamy ustnej?  

Warto zaznaczyć, że dobrze skomponowana i prawidłowo zbilansowana dieta jest jednym z kluczowych elementów prozdrowotnego trybu życia, który w znacznym stopniu chroni zarówno przed wystąpieniem otyłości, jak i chorób przyzębia. W fachowym piśmiennictwie dobrze udokumentowany jest niekorzystny wpływ produktów wysokoprzetworzonych, w szczególności obfitujących w węglowodany proste, na proces powstawania i rozwoju próchnicy zębów, a także nadwagi oraz otyłości. W związku z faktem, iż czynniki warunkujące rozwój otyłości oraz chorób przyzębia są w pewnym zakresie identyczne, wzbudzają one od kilkunastu lat zainteresowanie naukowego środowiska lekarskiego. 

Jakie wspólne czynniki ryzyka mają otyłość i choroby przyzębia? 

• Niewłaściwe nawyki żywieniowe. 
• Palenie tytoniu. 
• Nadmierna konsumpcja alkoholu. 
• Stres psychiczny. 
• Przyjmowanie określonych leków. 

Czy nadmierna masa ciała może nasilać ryzyko rozwoju chorób jamy ustnej? 

Doniesienia naukowe z ostatnich 10 lat wskazują, że występowanie nadwagi i otyłości przyczynia się do zwiększenia ryzyka zachorowania na choroby przyzębia zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Jak zaobserwowano, pandemia otyłości może skutkować wyraźnym pogorszeniem kondycji jamy ustnej w populacji dzieci, młodzieży i dorosłych, bowiem już dzisiaj powszechnie występuje problem próchnicy zębów w tych grupach. Ponadto uważa się, że osoby z otyłością typu centralnego (brzusznego) są znacznie bardziej narażone na powstawanie i rozwój chorób przyzębia, a obwód talii może być jednym z prostych narzędzi pozwalających ocenić związek pomiędzy tymi dwoma ważnymi czynnikami ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. 

Co sprawia, że otyłość potęguje ryzyko wystąpienia chorób przyzębia? 

Choć nadal podstawowe mechanizmy biologiczne leżące u podłoża zależności nadmiernego stopnia otłuszczenia ciała z chorobami jamy ustnej nie są do końca wyjaśnione, to jednak istnieje kilka potencjalnych czynników, które mogą być odpowiedzialne za to wzajemne powiązanie. Do wspomnianych już faktorów łączących te dwa schorzenia zalicza się między innymi: 

• Ostrą reakcję układu odpornościowego. 
• Uwalnianie przez tkankę tłuszczową cytokin prozapalnych i hormonalnie czynnych białek określanych jako adipocytokiny, które nasilają rozwój ogólnoustrojowego procesu zapalnego.  
• Zwiększoną produkcję reaktywnych form tlenu i jednocześnie zmniejszoną dostępność związków o działaniu antyoksydacyjnym, która powoduje przewlekły stan zapalny oraz niszczenie tkanek. 

• Niekorzystne zmiany w mikrobiocie (ekosystemie bakteryjnym) jamy ustnej osób otyłych, np. obniżenie liczebności pożytecznych gatunków bakterii z rodzaju Bifidobacterium oraz obecność w ślinie patogenu Selenomonas noxia.  

Podsumowanie 

• Według aktualnego stanu wiedzy, zarówno nadwaga, jak i otyłość prowadzą do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób przyzębia. 
• Nadmierny stopień otłuszczenia ciała przyczynia się do rozwoju ogólnoustrojowego stanu zapalnego, nadmiernej produkcji wolnych rodników tlenowych w organizmie oraz niekorzystnych zmian mikroflory jamy ustnej. 
• Warto kształtować właściwe nawyki żywieniowe i prowadzić prozdrowotny styl życia, który pozwoli długotrwale zachować prawidłową masę ciała oraz znacząco obniżyć ryzyko wielu chorób cywilizacyjnych, w tym schorzeń jamy ustnej. 

Źródła: 

• Suvan J., D’Aiuto F., Moles D.R., et al.: Association between overweight/obesity and periodontitis in adults. A systematic review. Obes Rev. 2011 May;12(5):e381-404. 
• Martens L., De Smet S., Yusof M.Y., et al.: Association between overweight/obesity and periodontal disease in children and adolescents: a systematic review and meta-analysis. Eur Arch Paediatr Dent. 2017 Apr;18(2):69-82. 
• Martinez-Herrera M., Silvestre-Rangil J., Silvestre F.J.: Association between obesity and periodontal disease. A systematic review of epidemiological studies and controlled clinical trials. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2017 Nov 1;22(6):e708-e715. 
• Kubić-Filiks B., Szymańska J.: Problemy stomatologiczne u pacjentów z otyłością. Pediatr Med Rodz 2018, 14(4),386-391. 
• Lehmann-Kalata A., Surdacka A., Ciężka-Hsiao E.: Otyłość i jej wykładniki w jamie ustnej – przegląd piśmiennictwa. Dent Forum 2013; 41:57-61.