Naturalne barwniki w żywności – czy są zdrowe?
Barwniki dodawane do produktów spożywczych nadają im atrakcyjniejszą barwę, ujednolicają ją lub przywracają ją po różnego rodzaju procesach przetwarzania. Dzięki temu wyroby wyglądają na świeższe, a przez to bardziej pożądane w oczach konsumentów. Barwniki spożywcze dzielimy na naturalne i sztuczne, a w składzie produktów występują one pod symbolami: E100 – E199.
Rodzaje naturalnych barwników spożywczych
Pośród wszystkich barwników dodawanych do żywności istnieje 16 naturalnych barwników, natomiast 3 są identyczne z naturalnymi. Naturalne barwniki są związkami izolowanymi z roślin lub zwierząt, a także pigmentami powstającymi w procesach technologicznych.
Lista naturalnych barwników spożywczych
E100 – kurkumina | E101 – ryboflawina |
E120 – karmina | E132 – Indygotyna I |
E140 – chlorofil | E141 – kompleks miedziowy chlorofilu |
E150a-d – karmel | E153 – węgiel drzewny |
E160a-f – karotenoidy | E161a-h – ksantofile |
E162 – betanina | E163 – antocyjaniany |
E173 – glin | E174 – srebro |
E175 – złoto | E181 – taniny |
Najczęściej używane barwniki naturalnymi to:
Kurkumina – pozyskiwana z korzeni i łodyg kurkumy, nadaje produktom żółtą barwę. Zawierają ją głównie musztardy, napoje, koncentraty, przyprawy. Działa przeciwzapalnie, przeciwutleniająco, a także przeciwnowotworowo. Wykazuje wiele właściwości prozdrowotnych.
Ryboflawina (witamina B2) – otrzymywana z drożdży lub na drodze syntezy. Posiada żółto-pomarańczowy odcień, służy do barwienia produktów zbożowych, serów i innych wyrobów mlecznych. Ryboflawina jest niezbędna do tworzenia czerwonych płytek krwi i wspiera układ odpornościowy.
Czerwień karminowa (koszenila) – pochodzi z wysuszonych i zmielonych pancerzyków owadów o nazwie czerwiec kaktusowy. Posiada ciemnoczerwoną barwę, można ją znaleźć w niektórych lodach, ogórkach konserwowych, napojach, ciastach, kisielach, sosach itp. Stosowana jest również w kosmetyce i farmacji. Nie jest jednak całkowicie bezpiecznym barwnikiem, ponieważ może powodować stany alergiczne. Od 2009 roku producenci mają obowiązek zaznaczenia obecności tego barwnika w produktach spożywczych, kosmetykach i farmaceutykach.
Karmel – otrzymywany poprzez ogrzewanie cukru w obecności amoniaku, zasad, siarczynu lub ich kombinacji. Jest brunatną mieszanką kompleksową koloru brązowego, przez co nadaje produktom barwę od brązowej do czarnej. Stosowany najczęściej w cukiernictwie. Spożywanie karmelu nie jest do końca bezpieczne dla organizmu.
Uwaga! Karmel o symbolu E150b-d wywołuje podrażnienia jelit, nadpobudliwość, ma negatywny wpływ na płodność i może być rakotwórczy.
Najbezpieczniejszy jest karmel zrobiony w domu w wyniku ogrzewania cukru.
Karoteny – pomarańczowe związki organiczne pochodzenia roślinnego, otrzymywane z marchwi do celów przemysłowych. Występują m.in. w warzywach oraz owocach, maśle, odtłuszczonych produktach do smarowania pieczywa i serach. Karoten jest prowitaminą witaminy A. Spożywanie zbyt dużej dawki karotenów może zabarwić skórę na żółty kolor.
Betanina (czerwień buraczana) – barwi produkty od koloru ciemnoczerwonego do fioletowego. Wykorzystuje się ją głównie w cukiernictwie przy produkcji galaretek, dżemów, lukrecji, również do barwienia napojów bezalkoholowych oraz w kosmetyce. Jest nieszkodliwy dla organizmów ludzkich.
Antocyjany (E160a) – grupa związków organicznych z klasy flawonoidów, barwią produkty na kolory: niebieski, fioletowy i czerwony. Są barwnikami wielu owoców, np. jagód, aronii, malin, winogron, a także niektórych warzyw: czerwonej kapusty czy czerwonej cebuli. Używane w napojach, konserwach owocowych oraz słodyczach. Wykazują właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe. Mogą zapobiegać rozwojowi choroby wieńcowej, arteriosklerozy oraz chorób, których przyczyną jest stres oksydacyjny.
Oprócz wyżej opisanych barwników naturalnych na etykietach znajdziemy również chlorofil i chlorofilin, które barwią produkty na zielono, a ponadto wykazują właściwości bakteriostatyczne i antyoksydacyjne. Do kolejnych barwników występujących na etykietach nielicznych produktów zaliczamy: luteinę, węgiel roślinny, złoto, srebro i aluminium.
Substancje E100-E199 zaliczane są do barwników, wśród których znajdują się również barwniki naturalne, w większości nieszkodliwe dla organizmu. Niektóre z nich, poza działaniem barwiącym, wykazują również właściwości prozdrowotne. Warto zapamiętać ich skróty i zwracać uwagę na ich obecność w produktach, gdyż nie wszystkie symbole „E” są szkodliwe.
Źródła:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych. Dz.U. z 2010 r. nr 232, poz. 1525,
- E. Pijanowski, M. Dłużewski, A. Dłużewska, A. Jarczyk: Ogólna technologia Żywności, WNT, Warszawa, 1996, Wyd.7,
- Z. E. Sikorski i in.: Chemia żywności, WNT, Warszawa, 2000, Wyd. 3.,
- Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.
