Bezsenność – kto jest na nią narażony?

Większość z nas co najmniej raz w życiu doświadczyła bezsennej nocy – czy to z powodu stresu, nadmiaru obowiązków czy silnych emocji. Na krótkotrwałe problemy ze snem skarży się blisko połowa pacjentów, co wynika z szeregu różnych czynników. Przewlekła bezsenność znacząco pogarsza jakość życia, w tym pamięć, nastrój i funkcjonowanie społeczne.  

Problemy ze snem zgłoś swojemu lekarzowi pierwszego kontaktu – istnieją skuteczne sposoby leczenia! 

Bezsenność – przyczyny 

Bezsenność należy do najczęstszych zaburzeń snu. Najczęściej problemy ze snem są krótkotrwałe. Przyczynami bezsenności są: 

• stres,  
• silne emocje,  
• nieprawidłowa higiena snu, np. 
  • oglądanie telewizji w łóżku,  
  • objadanie się przed snem,  
  • nadużywanie alkoholu,  
  • spożywanie dużej ilości kawy.  

Bezsenność – objawy  

Bezsenność objawia się: 

• problemami z zasypianiem,  
• przedwczesnym wybudzaniem się,  
• przerywanym snem,   
• snem nieprzynoszącym wypoczynku. 

Zaburzeniom snu towarzyszą problemy z pamięcią, obniżony nastrój, uczucie zmęczenia oraz gorsze funkcjonowanie.  

Zaburzenia snu – kto jest na nie narażony? 

Bezsenność jest najczęstszą formą zaburzeń snu. Jest dolegliwością na tyle rozpowszechnioną, że niektórzy eksperci nazywają ją chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Może dotknąć każdego, a szczególnie narażone na problemy ze snem są: 

• osoby starsze,  
• kobiety,  
• osoby obciążone chorobami neurologicznymi i psychicznymi bądź innymi o przewlekłym charakterze. 

Wśród osób starszych wykazano, że czynnikiem ryzyka budzenia się w nocy nie jest sam wiek, ale obecność innych czynników, istotnych w każdej grupie wiekowej: 

• występowanie przewlekłej choroby somatycznej bądź psychicznej,  
• nadużywanie alkoholu,  
• żałoba,  
• zaprzestanie aktywności zawodowej,  
• samotność. 

Według badaczy kobiety są bardziej narażone na budzenie w nocy. Wynikać to może ze zmian hormonalnych – miesiączek, menopauzy, ciąży i połogu oraz częstszego występowania depresji u kobiet. Zatem bezsenność w ciąży dotyka wiele kobiet. 

W okresie menopauzy częstość występowania bezsenności może wzrosnąć o 40%! 

Związek zaburzeń snu z chorobami somatycznymi jest ścisły i zależny – u pacjentów zgłaszających choroby ogólne częściej występują problemy ze snem, natomiast sama bezsenność zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca i zgonów z powodu choroby wieńcowej. Bezsenność często towarzyszy: 

• chorobom nowotworowym,  
• astmie oskrzelowej,  
• reumatoidalnemu zapaleniu stawów,  
• przewlekłym zespołom bólowym, 
• innym chorobom układu krążenia i neurologicznym. 

Badania wskazują na wyraźny związek bezsenności z chorobami psychicznymi. W niektórych chorobach może być to objaw charakterystyczny, w innych – towarzyszący. Problemy ze snem występują najczęściej w: 

• zaburzeniach depresyjnych,  
• zaburzeniach lękowych,  
• nerwicy,  
• szkodliwym piciu alkoholu, 
• uzależnieniu od alkoholu.  

W tym miejscu należy wytłumaczyć, czym jest szkodliwe picie alkoholu.  

Alkohol należy do substancji toksycznych i psychoaktywnych, którego działanie na organizm zależne jest od stężenia we krwi. Nie została dotąd ustalona bezpieczna dawka, której działanie nie miałoby żadnego negatywnego wpływu na organizm, a z punktu widzenia toksykologii każda spożyta dawka jest trująca. Uzależnienie od alkoholu zwykle poprzedzane jest piciem ryzykownym, później szkodliwym. Picie ryzykowne polega na nadmiernym spożywaniu alkoholu, chwilowo nieprzynoszącym żadnych szkód, jednak potencjalnie niebezpiecznym, jeśli trwa dłużej. Szkodliwe picie charakteryzuje się występowaniem określonych szkód dla konsumującego i jego otoczenia – fizycznych, psychicznych, społecznych i psychologicznych, bez uzależnienia od alkoholu. Długotrwałe szkodliwe spożywanie alkoholu prowadzi do uzależnienia.  

Bezsenność po alkoholu może być zatem jedną z przyczyn problemów ze snem.

Leczenie bezsenności  

Z każdym odczuwalnym problemem ze snem należy zwrócić się o pomoc. W pierwszej kolejności jest to lekarz pierwszego kontaktu, który oceni też ogólny stan zdrowia. Krótkotrwałe stosowanie leków nasennych lub uspokajających może być skuteczną formą leczenia. Przewlekła, trwająca ponad miesiąc bezsenność może wymagać wizyty u lekarza psychiatry. Gdy problemom ze snem towarzyszą objawy takie jak nerwica, zaburzenia lękowe, objawy depresyjne, do specjalisty psychiatrii należy zwrócić się w pierwszej kolejności. 

Do lekarza psychiatry nie potrzeba skierowania. 

Ciężkie przypadki długotrwałej bezsenności niereagującej na leki nasenne warto skonsultować w specjalistycznych poradniach zaburzeń snu.  

Krótkotrwałe epizody bezsenności mogą dobrze odpowiedzieć na leczenie doraźne środkami:

• nasennymi,  
• przeciwhistaminowymi,  
• przeciwdepresyjnymi.  

Lekarz oceni także tryb życia i wzór zasypiania i na tej podstawie zaleci ewentualne zmiany w: 

• higienie snu,  
• sposobie odżywiania się,  
• ewentualne unikanie używek np. kawy i alkoholu.  

W bezsenności towarzyszącej innym chorobom istotne jest leczenie przyczynowe. Przewlekła, uciążliwa bezsenność może być wskazaniem do – oprócz leczenia farmakologicznego – terapii poznawczo-behawioralnej. To jeden ze sposobów na bezsenność. 

Stosowanie leków antyhistaminowych i przeciwdepresyjnych nie wiąże się z ryzykiem uzależnienia. Jednak przepisywane czasami benzodiazepiny, czyli leki typowo nasenne i uspokajające, wiążą się z dużym ryzykiem uzależnienia. Należy je stosować według zaleceń lekarza, najczęściej doraźnie i krótkotrwale. 

Czym jest higiena snu, czyli sposoby na bezsenność 

Czasami zaburzenia snu mogą wiązać się z niewłaściwymi nawykami dotyczącymi trybu życia i zasypiania. Poniższe wskazówki mogą ułatwić zasypianie i poprawić jakość snu: 

• Wywietrzenie sypialni i utrzymywanie temperatury 18-20°C. 
• Odpowiednie zaciemnienie sypialni. 
• Zredukowanie hałasu wieczorem i w nocy. 
• Unikanie palenia tytoniu i picia alkoholu oraz popołudniowego picia kawy. 
• Unikanie drzemek w ciągu dnia oraz zrezygnowanie z odsypiania nieprzespanej nocy. 
• Wyciszenie się i unikanie ekspozycji na ekran telewizora i telefonu komórkowego przed snem. 
• Pójście spać w momencie odczuwania zmęczenia, znużenia. 
• Wstawanie codziennie o tej stałej porze.