Ból głowy – czy fizjoterapia może pomóc?

Przychodzi pacjent do fizjoterapeuty, by uporać się z męczącymi, przewlekłymi bólami głowy… Powszechna praktyka? Niekoniecznie. Zdecydowana większość społeczeństwa utożsamia fizjoterapię wyłącznie z rehabilitacją ruchową stosowaną w przypadku urazów, kontuzji, bólów stawów czy kręgosłupa. Rehabilitacja poudarowa czy pozawałowa jest nieodłącznym elementem leczenia na oddziałach szpitalnych i poza nimi. Świetnie rozwija się również gałąź rehabilitacji dziecięcej (interwencje wczesne, wady postawy) oraz uroginekologia. Bóle głowy pozostają jednak bardzo często poza zasięgiem rehabilitacji, a szkoda, bo w wielu przypadkach to właśnie terapia manualna stanowi odpowiedź na uporczywe dolegliwości.

Klasyfikacja bólów głowy

Pochodzenie bólów głowy może być naprawdę różnorodne. Podstawowy podział dzieli je na bóle pierwotne (których przyczyna tkwi w głowie) i wtórne (stanowiące odpowiedź na chorobę bądź alergię). 

Pierwotne bóle głowy

Do pierwotnych bólów głowy zaliczane są: 

• Bóle napięciowe – związane z uczuciem ciążenia i bólu, który może obejmować całą głowę. Dodatkowo ból, tkliwość i napięcie mogą dotyczyć również szyi, karku i ramion. Głównym czynnikiem predysponującym do pojawienia się bólu o charakterze napięciowym jest stres. Szacuje się, że tego typu bóle stanowią nawet 80% wszystkich bólów głowy.
• Bóle klasterowe – charakteryzują się bardzo ostrym i przeszywającym bólem nie do zniesienia. Swoim zasięgiem obejmują obszar jednego oka lub jednej strony twarzy. Dodatkowo mogą wystąpić takie objawy jak: pocenie, zaczerwienie, łzawienie i obrzęk po zajętej stronie twarzy. Ten typ bólu często pojawia się w serii i dotyczy 3 razy częściej mężczyzn niż kobiet.
• Bóle migrenowe – silne, pulsujące bóle z wnętrza głowy. Zwykle obejmują jedną stronę i mogą trwać po kilka dni, utrudniając codzienne funkcjonowanie. Charakterystyczna dla migreny jest wrażliwość na dźwięki i światło, mogą pojawić się także nudności i wymioty oraz zaburzenia pola widzenia, znane szerzej pod postacią mroczków. Zdecydowanie częściej migreny dotyczą kobiet, a na ich powstanie mają wpływ takie czynniki jak: odwodnienie, niedożywienie czy zaburzenia hormonalne.

Wtórne bóle głowy

Wtórne bóle głowy są łatwiejsze do kontrolowania, jeśli tylko zmodyfikujemy lub wyleczymy czynnik zapalny:

• Bóle alergiczne/zatokowe – powstałe w wyniku reakcji alergicznej lub stanu zapalnego zatok. Bardzo często bóle głowy migrenowe są błędnie diagnozowane jako ból zatokowy.
• Hormonalne bóle głowy – związane ze zmianami poziomu hormonów w organizmie kobiety w trakcie cyklu miesiączkowego. Często miesiączkowe bóle głowy występują u kobiet cierpiących na bóle migrenowe.
• Bóle kofeinowe – regularne spożywanie kofeiny powoduje zmiany w chemii mózgu, co może objawiać się charakterystycznym bólem głowy w przypadku odstawienia. Jednocześnie zbyt wysokie stężenie kofeiny we krwi może również objawiać się bólem głowy związanym ze zmianami ciśnienia.
• Bóle głowy powysiłkowe – tak jak w przypadku kofeiny, również po intensywnym wysiłku fizycznym mogą pojawić się przemijające bóle głowy związane z chwilowymi skokami ciśnienia tętniczego.
• Nadciśnieniowe bóle głowy – stanowią poważny sygnał ostrzegawczy świadczący o nagłym wysokim ciśnieniu krwi i wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Mają charakter obustronny, pulsujący, mogą zaburzać pole widzenia i zagrażać zdrowiu i życiu.
• Polekowe bóle głowy/ bóle z odbicia – będące efektem ubocznym stosowania niektórych leków, paradoksalnie często związane są one z nadużyciem leków przeciwbólowych.

Fizjoterapia w bólach pochodzenia napięciowego

Nadużyciem byłoby stwierdzenie, że fizjoterapia jest w stanie pomóc na bóle głowy każdego pochodzenia. Przede wszystkim pomoc u fizjoterapeuty uzyskają pacjenci cierpiący na bóle głowy o charakterze napięciowym. Terapia w gabinecie opiera się przede wszystkim na technikach masażowych w obszarze podpotylicznym, ale może obejmować także całą szyję, kark i skronie.

Za szczególnie skuteczne wskazuje się:

• techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego, 
• techniki mobilizacji odcinka szyjnego, 
• łagodne metody rozciągania i terapii punktów spustowych,
• ćwiczenia relaksacji odcinka szyjnego. 

Skuteczność fizjoterapii wynika z dwóch mechanizmów działania – z jednej strony dochodzi do rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni, których przewlekłe napięcie może promieniować do głowy, a z drugiej wszelkie ingerencje w obszarze głowy i szyi zwiększają miejscowe ukrwienie i drenaż płynów. Fizjoterapia pozwala również zredukować stres i napięcie, jednocześnie stanowiąc mądrą i bezpieczną alternatywę dla leczenia farmakologicznego, z której warto sobie zdawać sprawę.

Wśród niekonwencjonalnych metod leczenia bólów głowy spotkać się można także z chiropraktyką oraz akupunkturą, ale ich skuteczność nie jest do końca potwierdzona badaniami. 

Odrębną grupę pacjentów klasyfikujących się do fizjoterapii stanowią osoby z dolegliwościami ze strony stawów skroniowo-żuchwowych. Zaburzenie ich pracy może przyczyniać się do powstawania dolegliwości bólowych w obrębie twarzy i żuchwy.