Choroba niedokrwienna serca u kobiet – czym się charakteryzuje i jakie są jej przyczyny?

Jakie są pierwsze objawy choroby wieńcowej?

Choroba wieńcowa pojawia się wtedy, gdy do komórek mięśnia sercowego nie jest dostarczana odpowiednia ilość tlenu. Niestety objawy wieńcówki nie są specyficzne, przez co łatwo je przeoczyć zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Niepokój zawsze powinny wzbudzić bóle w klatce piersiowej, w tym ból serca, płytki oddech, kołatanie serca, zawroty głowy i ogólne osłabienie organizmu.

Wpływ menopauzy na chorobę niedokrwienną serca

Choroba niedokrwienna serca rozwija się przeciętnie o 7-10 lat później u kobiet niż u mężczyzn. Podejrzewa się, że rolę w tym zjawisku odgrywa gospodarka hormonalna kobiet i jej zmiany w okresie menopauzy.

Przed klimakterium częstość choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej) u kobiet jest stosunkowo niska, a jej występowanie wiąże się przede wszystkim z paleniem tytoniu.

Po menopauzie prawdopodobieństwo pojawienia się ostrych zespołów wieńcowych wyraźnie rośnie. Ryzyko pojawienia się objawów choroby niedokrwiennej serca jest wyższe również u kobiet, u których menopauza pojawiła się przedwcześnie, czyli przed 40. rokiem życia. U kobiet tych występuje średnio o dwa lata krótsza prognozowana długość życia niż u ich rówieśniczek, u których menopauza wystąpiła w prawidłowym wieku. Niezależnie od przyczyny niedoboru hormonów ryzyko choroby niedokrwiennej serca wzrasta w tej grupie pacjentek aż siedmiokrotnie.

Powyższe zależności wynikają z faktu, że estrogeny mają wpływ na wiele procesów metabolicznych w organizmie, m.in.

• modyfikują przemiany lipidów,
• wpływają na procesy zachodzące w układzie krzepnięcia,
• regulują poziom markerów stanu zapalnego,
• wywierają bezpośrednie działanie rozszerzające naczynia krwionośne. 

Ich niedobór prowadzi do szybszej progresji zmian w blaszce miażdżycowej, co może być bezpośrednią przyczyną pojawienia się choroby wieńcowej, a w konsekwencji zawału mięśnia sercowego.

Z uwagi na zmiany zachodzące w metabolizmie kobiet po menopauzie może również nastąpić wzrost masy ciała, a rozkład tkanki tłuszczowej może przyjąć typ brzuszny, typowy głównie dla mężczyzn. Ten rodzaj otyłości znacząco zwiększa ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2.

Ponadto u kobiet w wieku pomenopauzalnym, w porównaniu z mężczyznami w podobnym wieku, gwałtowniej wzrasta ciśnienie skurczowe krwi. Wynika to z faktu, że po menopauzie rośnie aktywność układu renina-angiotensyna odpowiedzialnego za wzrost ciśnienia tętniczego, wzrasta również aktywność układu współczulnego i wrażliwość na chlorek sodu, które bezpośrednio wpływają na ciśnienie krwi. Wszystkie te czynniki wpływają niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy i mogą przyczyniać się do wystąpienia objawów jakie daje choroba niedokrwienna serca, czyli choroba wieńcowa.

Jakie choroby typowe wyłącznie dla kobiet mają wpływ na przebieg choroby wieńcowej? 

U kobiet występują także choroby, które zwiększają ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej (choroby niedokrwiennej serca, ChNS) oraz jej powikłań, a które są specyficzne wyłącznie dla płci żeńskiej i nie występują u mężczyzn. Jedną z nich jest zespół policystycznych jajników, czyli PCOS. Zespół ten jest silnie związany z insulinoopornością, a co za tym idzie – ze skłonnością do rozwoju zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2, co bezpośrednio przekłada się na ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca.

Wyższe ryzyko choroby wieńcowej występuje również u kobiet, które w trakcie ciąży cierpiały na stan przedrzucawkowy. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby niedokrwiennej wzrasta u nich dwukrotnie w porównaniu z kobietami, u których ciąża przebiegała prawidłowo. Z kolei kobiety, u których wystąpiła cukrzyca ciążowa, są narażone na istotnie wyższe ryzyko zaburzeń gospodarki cukrowej w przyszłości, co znacząco zwiększa ryzyko incydentów wieńcowych.

Czy kobiety są bardziej narażone na wystąpienie choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej)? 

Choroba niedokrwienna serca wynika z podobnych przyczyn niezależnie od płci. W niektórych aspektach kobiety są jednak bardziej narażone na wystąpienie objawów choroby wieńcowej i jej powikłań. Badania wskazują, że wysokie prawidłowe ciśnienie tętnicze, nieprzekraczające wartości 140/90 mm Hg, ma znacznie większe negatywne znaczenie na funkcje śródbłonka naczyniowego u kobiet niż u mężczyzn. Ponadto kobiety bardziej niż mężczyźni są narażone na stres emocjonalny, który może być czynnikiem wyzwalającym objawy choroby niedokrwiennej serca.

Jak objawia się choroba niedokrwienna serca u kobiet? 

Choć objawy choroby wieńcowej (wieńcówki) u kobiet są bardzo podobne do tych występujących u mężczyzn, to między przedstawicielami obu płci można dostrzec pewne różnice.

Statystycznie kobiety częściej zgłaszają dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, jednak zwykle są one mniej typowe niż w przypadku mężczyzn. Rzadziej cierpią one z powodu typowego bólu zamostkowego o specyficznym dla bólu dławicowego promieniowaniu do lewego barku lub kończyny górnej określanego potocznie kłuciem serca, za to częściej zgłaszają dolegliwości w okolicy szyi i gardła. Częściej niż mężczyźni skarżą się także na:

• duszność,
• kołatanie serca,
• krótki oddech,
• nudności i wymioty,
• zawroty głowy,
• niestrawność,
• ból kończyny górnej,
• ogólne złe samopoczucie.

Tego typu dolegliwości często przysparzają trudności diagnostycznych i utrudniają szybkie postawienie właściwego rozpoznania. Brak typowego dla choroby wieńcowej silnego i nagle pojawiającego się bólu w klatce piersiowej najprawdopodobniej wynika z faktu, że u kobiet choroba wieńcowa częściej jest wynikiem zaburzeń mikrokrążenia wieńcowego, a nie zablokowania przepływu przez jedną z głównych tętnic wieńcowych, jak to ma miejsce w przypadku mężczyzn.

Jakie badania wykonać przy ryzyku choroby wieńcowej?

Złotym standardem w diagnostyce choroby wieńcowej pozostaje ciągle angiografia wieńcowa, czyli koronarografia. Badanie to polega na rentgenowskim uwidocznieniu naczyń wieńcowych po podaniu do nich kontrastu. Za pomocą koronarografii można uwidocznić charakterystyczne dla choroby wieńcowej zwężenia tętnic.

W celu rozpoznania choroby wieńcowej (choroby niedokrwiennej serca) wykonywanych może być także szereg innych badań. O ich doborze, na podstawie indywidualnych wskazań dla każdego pacjenta, decyduje lekarz. Do badań, które może zlecić lekarz w przypadku ryzyka choroby niedokrwiennej serca można zaliczyć m.in.:

• elektrokardiografię (EKG) będącą nieinwazyjnym i bezbolesnym badaniem, wykonywanym w celu oceny pracy serca i wykrycia ewentualnych zaburzeń,
• echokardiografię, czyli echo serca,
• angio-TK,
• inwazyjną koronarografię.

Dokładniej diagnostykę i metody badań w chorobie wieńcowej u kobiet opisano w artykule:

Choroba wieńcowa u kobiet – na czym polega diagnostyka i jakie badania są w niej wykorzystywane?

Jak długo można żyć z chorobą wieńcową?

Wieńcówka, czyli choroba niedokrwienna serca to niewątpliwie choroba przewlekła, która rozwija się latami. Jak już wspomniano pojawia się ona w sytuacji zwężenia bądź zatkania tętnic wieńcowych. Naczynia wieńcowe odżywiają i dotleniają mięsień sercowy, a objawy związane z ich uszkodzeniem mogą pozostać niezauważone, aż do momentu groźnych powikłań, w tym zawału serca.

Jednak choroba wieńcowa, podobnie jak inne choroby serca, nie musi oznaczać wyroku śmierci oraz pełnego inwalidztwa. Jest to choroba przewlekła, z którą można żyć wiele lat.

Czy da się wyleczyć chorobę niedokrwienną serca?

Istnieją dwa podstawowe sposoby leczenia choroby wieńcowej: podanie leków lub wykonanie operacji mającej na celu przywrócenie prawidłowego krążenia. Ponadto należy także wdrożyć odpowiednie leczenie chorób współistniejących, w tym. bardzo częstego nadciśnienia tętniczego lub cukrzycy. Zalecana jest również zmiana styl życia.

Należy pamiętać przy tym, że przyczyną choroby wieńcowej jest miażdżyca, czyli choroba tętnic zaliczanych do naczyń wieńcowych, której nie da się całkowicie wyleczyć. Można jedynie leczyć jej powikłania oraz spowolnić jej rozwój. Jednak szybko zdiagnozowana miażdżyca, nie oznacza trudniejszego życia dla pacjenta, a odpowiednio wprowadzone leczenie oraz zmiana trybu życia pozwolą znacząco poprawić stan zdrowia.

Jak żyć z chorobą niedokrwienną serca?

Terapia pacjentów z chorobą niedokrwienna serca (chorobą wieńcową) jest procesem niezwykle długotrwałym i złożonym. W zależności od specyfiki oraz poziomu zaawansowania choroby stosuje się różne schematy leczenia.

Głównym celem prowadzonego leczenia jest zmniejszenie śmiertelności poprzez redukcję liczby nagłych zgonów sercowych i zawałów serca niezakończonych zgonem,  także ograniczenie tzw. objawów dławicowych i zwiększenie tolerancji wysiłku.

Do form terapii medycznej choroby wieńcowej należą farmakoterapia, przezskórna angioplastyka wieńcowa (ang. Percutaneous Coronary Intervention, PCI) oraz pomostowanie aortalno-wieńcowe (ang. Coronary Artery Bypass Grafting, CABG).

Obok procedur medycznych podstawowymi sposobami poprawy stanu zdrowia u chorych z chorobą wieńcową jest edukacja oraz dążenie do zmiany stylu życia na prozdrowotny, jak również kontrola czynników ryzyka, między innymi w zakresie palenia tytoniu, sposobu odżywiania się i kontroli wskaźnika masy ciała (ang. Body Mass Index, BMI), jak i aktywności fizycznej. Niezwykle ważne w opiece nad pacjentem z chorobą wieńcową jest wprowadzenie potrzebnych zmian w stylu życia jako elementu niezależnego bądź uzupełniającego postępowanie terapeutyczne.

Choroba wieńcowa, inaczej nazywana chorobą niedokrwienną serca (ChNS) wciąż pozostaje jedną z najczęstszych przyczyn zgonów wśród kobiet. Ma to związek nie tylko z kobiecą gospodarką hormonalną, ale również stylem życia czy podatnością na stres.

Należy pamiętać, że codzienna troska o zdrowie, regularna aktywność fizyczna oraz zbilansowana dieta stanowią filary dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego i mogą zapobiec wielu przykrym chorobom serca i ich powikłaniom. Natomiast w przypadku występowania charakterystycznych objawów choroby związanych m.in. z kołataniem serca, czy dusznościami nie należy zwlekać z wizytą u lekarza specjalisty.

Data aktualizacji: 19.07.2022 r.