Profilaktyka nadciśnienia tętniczego – jak zapobiegać nadciśnieniu?

Charakterystyka nadciśnienia tętniczego 

Nadciśnienie tętnicze jest to przewlekle podwyższone ciśnienie tętnicze. Ze względu na jego pochodzenie dzielimy je na pierwotne i wtórne. Wtórne nadciśnienie tętnicze wynika z przebiegu innej choroby, na przykład choroby nerek. Pierwotne nadciśnienie tętnicze to takie, którego przyczyny nie da się jednoznacznie ustalić i stanowi ponad 90% przypadków przewlekłego nadciśnienia tętniczego dorosłych.  

Nawet 1/3 społeczeństwa cierpi na nadciśnienie tętnicze pierwotne, a po 80. roku życia odsetek ten wzrasta nawet do 70%.  

Częściej występuje ono u mężczyzn niż kobiet. 

Jakie objawy mogą sugerować nadciśnienie tętnicze? 

Mimo, że w większości przypadków nadciśnienie tętnicze nie daje żadnych objawów, czasami, szczególnie przy jego wyższych wartościach, mogą pojawić się: 

• bóle głowy, 
• zaburzenia snu, 
• zwiększona męczliwość, 
• powikłania narządowe (przerost lewej komory serca, wzrost sztywności naczyń tętniczych, udar mózgu, przewlekła choroba nerek, uszkodzenie siatkówki oka, rozwarstwienie aorty, czy przyspieszony rozwój miażdżycy). 

Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?  

Brak objawów u większości pacjentów z przewlekłym nadciśnieniem tętniczym sprawia, że ważne jest prowadzenie badań przesiewowych w celu jego wykrycia. Ciśnienie powinno być badane u każdego po ukończeniu 3. roku życia przynajmniej raz do roku. U dzieci do 16. roku życia nadciśnienie tętnicze rozpoznajemy, gdy jest ono wyższe od 95 centyla w odpowiedniej siatce centylowej. U osób powyżej 16. roku życia nadciśnienie rozpoznaje się, gdy zmierzone w gabinecie lekarskim wartości ciśnienia podczas dwóch osobnych wizyt wynoszą ≥140/90 mmHg. Podczas domowej kontroli może o nim świadczyć wynik ≥135/85 mmHg.

Nadciśnienie tętnicze diagnozuje lekarz. Przed pomiarem powinno się odpocząć przynajmniej 5 minut w pozycji siedzącej, a 30 minut wcześniej nie pić kawy i nie palić papierosów. 

Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka nadciśnienia? 

Do przyczyn rozwoju nadciśnienia można zaliczyć m.in.:

• starszy wiek, 
• nadwagę i otyłość, 
• cukrzycę, 
• menopauzę, 
• nadmierne spożycie sodu, 
• małą aktywność fizyczną, 
• stosowanie doustnej antykoncepcji, 
• przewlekły stres (nadmiernie aktywuje on układ współczulny). 

Profilaktyka nadciśnienia tętniczego 

Najlepszą metodą profilaktyki nadciśnienia jest prewencja pierwotna, czyli przeciwdziałanie czynnikom ryzyka, zanim spowodują one wystąpienie choroby. O ile czynników niemodyfikowalnych, takich jak wiek czy menopauza, nie jesteśmy w stanie zmienić, możemy wprowadzić zmiany dotyczące naszych nawyków.  

Zaleca się: 

• ćwiczenia aerobowe przez minimum pół godziny, 5-7 dni w tygodniu; 
• odpowiednią dietę: ograniczenie spożywania czerwonego mięsa, a włączenie warzyw, owoców, ryb, orzechów, nienasyconych kwasów tłuszczowych; 
• utrzymanie prawidłowej masy ciała; 
• ograniczenie spożycia soli do poniżej 5 gramów dziennie; 
• rzucenie palenia papierosów; 
• ograniczenie spożycia alkoholu.  

Co robić, gdy nie uda się zapobiec nadciśnieniu tętniczemu? 

Jeśli nadciśnienie tętnicze utrzymuje się mimo zmian w stylu życia, lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne. W zależności od wartości ciśnienia i chorób towarzyszących stosuje się: 

• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), np. ramipryl, enalapryl; 
• antagonistów receptora angiotensyny (sartany), np. telmisartan, walsartan, losartan; 
• antagonistów kanałów wapniowych, np. amlodypina; 
• diuretyki tiazydowe i tiazydopodobne, np. hydrochlorotiazyd, indapamid; 
• β-blokery, np. bisoprolol, metoprolol. 

Nadciśnienie tętnicze w ciąży 

Podczas ciąży zachodzi wiele zmian, również w układzie krążenia. Naczynia rozszerzają się, zwiększa się objętość osocza i objętość krwi, jaką serce tłoczy do naczyń. U 6-10% ciężarnych może rozwinąć się nadciśnienie tętnicze, klasyfikowane jako łagodne albo ciężkie.  

Wiele leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia jest niedozwolonych w ciąży, ponieważ istnieje ryzyko uszkodzenia płodu.  

Przeciwskazane w ciąży sa m.in.: inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), sartany i diuretyki. Nadciśnienie w ciąży może być bardzo niebezpieczne, ponieważ może doprowadzić do stanu przedrzucawkowego i rzucawki, dlatego niezbędne jest jego leczenie. Leki najczęściej stosowane w leczeniu nadciśnienia podczas ciąży to metyldopa, labetalol i nifedypina.  

Nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się przy wartościach ≥140/90 mmHg. Mimo, że zwykle nie daje objawów, to może prowadzić do wielu powikłań narządowych, a nawet śmierci. Profilaktyka nadciśnienia obejmuje głównie prowadzenie zdrowego stylu życia. Badania przesiewowe pozwalające wcześnie wykryć chorobę oraz ewentualne wdrożenie odpowiedniego leczenia znacznie wydłużają życie chorych.

Przeczytaj również:
Nadciśnienie tętnicze – jak się je leczy?