Choroba refluksowa – przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest choroba refluksowa?

Choroba refluksowa to w zasadzie zespół objawów, którego powodem jest zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Poprawna nazwa tej przypadłości to refluks żołądkowo-przełykowy lub GERD (z ang. gastroesophageal reflux disease). Najczęstszą przyczyną refluksu jest niedomykanie się dolnego zwieracza żołądka. Znajduje się on na wejściu do żołądka. Podczas przełykania pokarmu, mięsień ten na kilka sekund się rozluźnia i po tym czasie powinien znowu się zacisnąć. W przeciwnym razie, podczas dłuższego braku skurczu zwieracza, treść pokarmowa może wracać z żołądka do przełyku. Inną przyczyną refluksu może być przepuklina wślizgowa rozworu przełykowego, polegająca na przesunięciu części żołądka w kierunku klatki piersiowej przez przełyk. Jest to jednak rzadsza przypadłość.

GERD może też wystąpić okresowo w ciąży. Jest on skutkiem zmian hormonalnych w organizmie kobiety oraz zwiększeniem się ciśnienia w jamie brzusznej. Ta druga kwestia dotyczy też osób otyłych. Na objawy refluksu szczególnie narażone są osoby stosujące niewłaściwą dietę. Alkohol, ostre potrawy, jedzenie zaraz przed snem – to tylko niektóre czynniki sprzyjające rozwojowi GERD. Kwestia prawidłowego odżywiania w tej chorobie jest jednak bardzo rozległa. Refluks żołądkowo- przełykowy to bardzo częsta choroba w krajach rozwiniętych. Szacuje się, że dotyka ona około 20% społeczeństwa.

Objawy refluksu

Najbardziej charakterystycznym objawem tej choroby jest zgaga. Nie zawsze objawia się ona charakterystycznie, czyli tzw. pieczeniem w przełyku. Pacjenci często nazywają ją też nadkwasotą czy kwaśnym odbijaniem. Może także pojawić się uczucie bólu za mostkiem, podobne do tego pochodzenia sercowego czy też uczucie cofania się treści z żołądka, ale bez bólu. W tym drugim przypadku pacjenci wielokrotnie mówią o wrażeniu „kluski” w gardle. Inne, bardziej nietypowe objawy to:

• kaszel, zazwyczaj zaraz po posiłku,
• próchnica, ubytki zębowe (spowodowane zarzucaniem treści pokarmowej aż do jamy ustnej, najczęściej podczas snu),
• przykry zapach z ust,
• zapalenie krtani, gardła, zatok,
• trudności w przełykaniu (tzw. dysfagia).

Powyższe objawy są częste także w innych przypadłościach i ich związek z refluksem musi ustalić lekarz. Symptomy refluksu najczęściej nie są obecne cały czas. Mogą się nasilać, np. podczas leżenia na plecach, kucania, schylania się i po posiłkach.

Skąd wiadomo, że to refluks? Jakie są następstwa?

Jeśli u pacjenta przez dłuższy czas występują omówione wyżej objawy i preparaty dostępne bez recepty nie pomagają, powinien on udać się do lekarza. Ten na podstawie wywiadu może zdiagnozować problem i zaordynować leczenie lub zlecić wykonanie dodatkowych badań. Najczęstsza i chyba najskuteczniejsza jest gastroskopia, będąca badaniem endoskopowym przełyku, żołądka i dwunastnicy. Badanie może wykazać szereg powikłań wywołanych refluksem. Mogą wystąpić owrzodzenia przełyku, nadżerki, perforacje czy krwawienia z przełyku. U części osób rozwija się tzw. przełyk Barreta, będący stanem przednowotworowym. Należy też wspomnieć, że choroba refluksowa zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów okolicy przełyku.

Leczenie choroby refluksowej

Leczenie refluksu możemy przeprowadzać na dwa sposoby: poprzez farmakologię i korektę stylu życia. Farmaceuta lub lekarz może zaproponować leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej, np. pantoprazol czy omeprazol.  Stosuje się je raz dziennie, rano na czczo (30 minut przed śniadaniem). Leki z tej grupy należy przyjmować przez co najmniej 2 tygodnie. Powinno się jednak uważać z podawaniem tych leków osobom starszym, ponieważ przyjmowane przewlekle mogą przyczyniać się do wystąpienia niewydolności nerek. Poprzez wpływ na pH żołądka leki te mogą również wpływać na wchłanianie innych leków. Kolejną ważną substancją w leczeniu objawów GERD jest ranitydyna. Redukuje ona zarówno podstawowe jak i poposiłkowe wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Można ją przyjmować niezależnie od posiłków.

Druga grupa substancji opiera swoje działanie na neutralizowaniu kwaśnej treści żołądkowej. Stosowane są preparaty m.in. z wodorowęglanem wapnia, alginianem sodu, wodorotlenkiem glinu. Występują najczęściej w postaci tabletek do ssania lub żucia czy też zawiesin. Preparaty takie przyjmuje się najczęściej między posiłkami i przed snem lub w razie wystąpienia dolegliwości refluksowych. Nie można ich jednak stosować zbyt często, gdyż mogą powodować tzw. zgagę z efektu odbicia. Polega ona na tym, że objawy zwalczane danym lekiem, wracają z jeszcze większą siłą po jego odstawieniu. Dotyczy to zresztą wielu leków, nie tylko tych stosowanych w refluksie.  

Jeśli chodzi o styl życia, kluczowa jest wspomniana wcześniej dieta. Poza tym ważna jest redukcja masy ciała u osób otyłych. Zmniejszy to ciśnienie w jamie brzusznej. Z tej samej przyczyny pomocne może okazać się również używanie szelek zamiast paska do spodni. W celu uniknięcia porannych objawów choroby warto układać poduszki pod głową nieco wyżej. Spanie w pozycji prawie półsiedzącej uniemożliwi w pewien sposób cofanie się treści pokarmowej.

Podsumowując, refluks żołądkowo-przełykowy to bardzo częsta przypadłość, jednak jej objawów nie należy lekceważyć. Zmiana nawyków i włączenie leczenia farmakologicznego mogą znacząco pomóc w uporaniu się z tym problemem. Wszystkie dostępne bez recepty leki jak najbardziej działają, ale bardziej na objawy niż przyczynę. W przypadku podejrzenia refluksu zawsze trzeba udać się do lekarza.

Przeczytaj również:
Dieta w chorobie refluksowej
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego