Refluks. Jak rozpoznać objawy?

Refluks – co to jest? Przyczyny refluksu 

Refluks to zespół objawów, którego powodem jest zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Poprawna nazwa tej przypadłości to refluks żołądkowo-przełykowy lub GERD (z ang. gastroesophageal reflux disease).  

Najczęstszą przyczyną refluksu jest niedomykanie się dolnego zwieracza żołądka. Znajduje się on na wejściu do żołądka. Podczas przełykania pokarmu mięsień ten na kilka sekund się rozluźnia i po tym czasie powinien znowu się zacisnąć. W przeciwnym razie treść pokarmowa może wracać z żołądka do przełyku.  

Inną przyczyną refluksu może być przepuklina wślizgowa rozworu przełykowego, polegająca na przesunięciu części żołądka w kierunku klatki piersiowej przez przełyk. Jest to jednak rzadsza przypadłość. 

Do najważniejszych przyczyn powstawania refluksu zaliczamy:  

• zaburzenia wynikające z motoryki wpustu – dolnego zwieracza przełyku,   
• zaburzenia anatomiczno-fizjologiczne,   
• zaburzenia związane z opróżnianiem żołądka i zaleganiem treści pokarmowej,   
• nadwrażliwość trzewną.   

Dodatkowymi czynnikami, które powodują, ale i zaostrzają objawy, są: 

• zła dieta – wysokokaloryczna i obfitująca w tłuszcze,   
• palenie tytoniu,   
• nadużywanie alkoholu,   
• częste spożywanie napojów gazowanych o odczynie kwaśnym,   
• częste jedzenie owoców cytrusowych, soków owocowych,   
• brak aktywności fizycznej.   

Refluks – możliwe powikłania  

W przypadku przewlekłej choroby refluksowej może dojść (obok przedłużających się stanów zapalnych) do powikłań, m.in.:  

• zwężenia przełyku (wskutek bliznowacenia tkanek),  
• nadżerek (ubytków w błonie śluzowej),  
• wrzodów,  
• krwawienia,  
• przebicia wrzodu,  
• przełyku Barretta (stanu przedrakowego),  
• raka przełyku.  

Refluks – objawy 

Najbardziej charakterystycznym objawem tej choroby jest zgaga. Nie zawsze objawia się ona charakterystycznie, czyli tzw. pieczeniem w przełyku. Pacjenci często nazywają ją też nadkwasotą czy kwaśnym odbijaniem. Może także pojawić się ból za mostkiem, podobny do tego pochodzenia sercowego, czy też uczucie cofania się treści z żołądka, ale bez bólu („kluska w gardle”).  

Inne, bardziej nietypowe objawy, to: 

• kaszel, zazwyczaj zaraz po posiłku, 
• próchnica, ubytki zębowe (spowodowane zarzucaniem treści pokarmowej aż do jamy ustnej, najczęściej podczas snu), 
• przykry zapach z ust, 
• zapalenie krtani, gardła, zatok, 
• trudności w przełykaniu (dysfagia). 

Powyższe objawy są częste także w innych przypadłościach i ich związek z refluksem musi ustalić lekarz. Symptomy refluksu najczęściej nie występują cały czas. Mogą się nasilać, np. podczas leżenia na plecach, kucania, schylania się i po posiłkach. 

Refluks – objawy na języku 

Biały nalot na języku często pojawia się jako objaw przy różnych chorobach układu pokarmowego. Może się pojawić także przy refluksie, jednak nie jest to objaw, który jednoznacznie wskazuje diagnozę. 

Refluks – dieta 

Bardzo ważną kwestią jest regularność posiłków. Jeśli masz objawy refluksu, jedz 5-6 posiłków dziennie. Porcje nie powinny być za duże, ponieważ obfite posiłki mogą nasilić dolegliwości. Po najedzeniu się do syta następuje znaczne zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej, co sprzyja cofaniu się kwaśnej treści z żołądka. To samo zjawisko występuje podczas jedzenia zbyt szybko, ponieważ w pośpiechu połykamy duże ilości powietrza.  

Przygotowuj posiłki lekkostrawne, by nie zalegały długo w żołądku. Bezpieczne są potrawy gotowane w wodzie lub na parze, pieczone w folii lub rękawie lub smażone bez tłuszczu. 

Unikaj stresu, który zwiększa ryzyko zakażenia błony śluzowej żołądka bakterią Helicobacter pylori i może wywołać podobne objawy jak refluks. 

Bezpośrednio po posiłku unikaj wysiłku fizycznego i przyjmowania pozycji leżącej. Jeśli lubisz się zdrzemnąć po obiedzie, niestety czas zmienić nawyki.  

Pamiętaj, że każdy organizm reaguje trochę inaczej. Objawy refluksu mogą się nasilać po produktach uznanych za „bezpieczne” i odwrotnie. Przykładowo, części pacjentów pomaga picie chudego mleka. Spłukuje ono ściany przełyku z kwaśnej treści i alkalizuje zawartość żołądka. Jest jednak grupa osób, u których nawet chude mleko wywołuje natychmiastową zgagę.  

Podobnie banany na refluks – niektórzy odczuwają ulgę i złagodzenie objawów po ich zjedzeniu, a inni nasilenie objawów. Wskazuje to, że każdy pacjent z refluksem powinien dostosować swoją dietę do własnych preferencji.  

Refluks w ciąży 

Kobiece ciało zmienia się w trakcie ciąży, co może wiązać się z pojawieniem się pewnych negatywnych skutków. Jednym z nich jest refluks żołądkowo-przełykowy czy refluks na tle stresowym.  

W początkowych tygodniach ciąży refluks jest najczęściej wynikiem zmian w gospodarce hormonalnej. Odpowiedzialny jest za to wzrost progesteronu, czyli hormonu, który utrzymuje ciążę. Oprócz tego działania progesteron odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku. Jego wysoki poziom powoduje rozluźnienie mięśni, przez co może cofać się treść pokarmowa do przełyku. W II i III trymestrze objawy mogą być związane z rozrastającą się macicą, która wywiera nacisk na żołądek.  

Objawy refluksu w ciąży mogą nasilać się podczas snu. Jest to związane z pozycja leżącą i naciskiem na żołądek i przełyk. Aby uniknąć lub ograniczyć objawy refluksu w ciąży, śpij z lekko uniesionym tułowiem.  

Jeśli jesteś w ciąży i cierpisz na refluks: 

• unikaj pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczów, pikantnych przypraw, gazowanych napojów;  
• ostatni posiłek zjedz co najmniej 2 godziny przed snem; 
• możesz przyjmować leki, które redukują objawy refluksu – inhibitory pompy protonowej (IPP), leki zobojętniające kwas solny w żołądku, np. alginiany.  

Co na refluks? 

Farmaceuta lub lekarz może zaproponować leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej, np. pantoprazol czy omeprazol.  Stosuje się je raz dziennie, rano na czczo (30 minut przed śniadaniem). Leki z tej grupy trzeba przyjmować przez co najmniej 2 tygodnie. Jednak muszą na nie uważać osoby starsze, ponieważ leki te przyjmowane przewlekle mogą przyczyniać się do wystąpienia niewydolności nerek. Poprzez wpływ na pH żołądka leki te mogą również wpływać na wchłanianie innych leków.  

Druga grupa substancji opiera swoje działanie na neutralizowaniu kwaśnej treści żołądkowej. Są to preparaty m.in. z wodorowęglanem wapnia, alginianem sodu, wodorotlenkiem glinu. Występują najczęściej w postaci tabletek do ssania lub żucia oraz zawiesin. Preparaty takie przyjmuje się najczęściej między posiłkami i przed snem lub w razie wystąpienia dolegliwości refluksowych. Nie można ich jednak stosować zbyt często, gdyż mogą powodować tzw. zgagę z efektu odbicia. Polega ona na tym, że objawy zwalczane danym lekiem wracają z jeszcze większą siłą po jego odstawieniu. Dotyczy to zresztą wielu leków, nie tylko tych stosowanych w refluksie.   

Zioła na refluks 

Medycyna naturalna ma wiele zastosowań, także w przypadku dolegliwości związanych z refluksem.  

W przypadku refluksu warto zwrócić uwagę na zioła takie jak: 

• rumianek – działa łagodząco na układ pokarmowy, 
• liść podbiału – działa ochronnie na błonę śluzowa żołądka oraz ma właściwości przeciwzapalne, 
• lukrecja – łagodzi podrażnienia i działa przeciwzapalnie, 
• imbir – zmniejsza uczucie zgagi, reguluje pracę żołądka, redukuje odczucie nudności. 

W trakcie leczenia refluksu unikaj picia naparów z mięty pieprzowej oraz yerba mate, które mogą nasilić objawy.  

Maślan sodu na refluks 

Maślan sodu to substancja, która w ostatnim czasie zyskała na popularności ze względu na jej działanie na układ pokarmowy. Substancja ta reguluje mikrobiotę jelit, stabilizuje błony komórek nabłonka jelit i zapewnia ich integralność. Dzięki temu znajduje zastosowanie w terapii chorób takich jak zespół jelita drażliwego czy SIBO.  

Refluks może towarzyszyć chorobom jelit, zatem stosowanie maślanu sodu w niektórych przypadkach może okazać się pomocne.