Choroby obniżające odporność u dzieci i dorosłych

Według Światowej Organizacji Zdrowia choroby przewlekłe są przyczyną około 60% zgonów na świecie. Należą do nich choroby o długim okresie trwania i powolnym postępowaniu zmian chorobowych. Układ immunologiczny odgrywa ważną rolę w przebiegu chorób przewlekłych, do których należą między innymi: 

• cukrzyca, 
• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• przewlekła obturacyjna choroba płuc, 
• astma, 
• nowotwory. 

Większość z wymienionych to choroby autoimmunologiczne, czyli takie, w których dochodzi do atakowania przez organizm własnych, prawidłowych komórek. Jeśli więc układ odpornościowy nie działa prawidłowo, takie osoby są bardziej podatne na inne zakażenia, a ich ogólna odporność jest po prostu słabsza. Ogólna pula chorób obniżających odporność jest duża, a poniżej opisano tylko niektóre z nich. 

Pierwotne niedobory odporności  

Pierwotne niedobory odporności to grupa chorób uwarunkowanych genetycznie, które osłabiają mechanizmy obrony organizmu przed patogenami. Występują one niezwykle rzadko (około 1 na 10 000 przypadków). Charakteryzują się głównie nawracającymi zakażeniami, zapaleniami uszu, płuc, zatok, jak również możliwością rozwinięcia chorób alergicznych czy autoimmunologicznych.  

Zespół Downa 

Zespół Downa to zespół wad wrodzonych o podłożu genetycznym. Charakteryzuje się zmienionymi cechami wyglądu, a także wadami wrodzonymi układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, kostno-stawowego, pokarmowego i oddechowego.  

Ze względu na różnice w budowie dróg oddechowych u osób z zespołem Downa obserwuje się większą częstotliwość występowania infekcji układu oddechowego w porównaniu z populacją ogólną. Są one także jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelności u tych pacjentów. Powodem nawracających zakażeń dróg oddechowych jest również wada samego układu immunologicznego.  

Wykazano, że u pacjentów z zespołem Downa występuje zmniejszona ilość komórek, które biorą udział w reakcji odpornościowej, takich jak komórki NK (natural killers), komórki dendrytyczne, limfocyty T, które rozpoznają obcy antygen w organizmie, a także limfocyty B, które produkują przeciwciała w reakcji na antygen. Zbadano także poziomy samych immunoglobulin i wykazano zmniejszoną ilość IgM oraz niektórych podklas IgG, które są odpowiedzialne za odpowiedź na bakteryjne antygeny.  

Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) 

AIDS może rozwinąć się w odpowiedzi na zarażenie wirusem HIV, który atakuje układ immunologiczny i w konsekwencji osłabia go przed infekcją. U dzieci do zarażenia dochodzi najczęściej podczas porodu lub karmienia piersią, gdy matka jest nosicielką wirusa, a u dorosłych drogą płciową. Wirus HIV niszczy komórki układu odpornościowego, głównie limfocyty T początkowo nawet bez powodowania objawów.  

Dzieci powyżej 1. roku życia są bardziej narażone na: 

• nawracające zapalenia uszu i zatok, 
• przewlekłe zapalenie ucha środkowego, 
• przewlekłe zapalenie ślinianek, 
• grzybice paznokci, 
• nawracające zakażenia wirusami Herpes, w tym Varicella zoster (wirus ospy wietrznej i półpaśca). 

U dorosłych występuje również wzmożona zachorowalność na infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze, a nawet nowotwory. 

Białaczka

Białaczka to choroba nowotworowa układu krwiotwórczego, należąca do chorób autoimmunologicznych. Podczas jej przebiegu organizm produkuje dużą ilość nieprawidłowych komórek, które nie są w stanie pełnić funkcji odpornościowych. W wyniku tych procesów dochodzi do spadku odporności, ponieważ układ immunologiczny nie jest odpowiednio przygotowany do walki z drobnoustrojami. 

Osoby chorujące na białaczkę są bardziej podatne między innymi na: 

• zapalenie płuc, oskrzeli, gardła,  
• bóle kostno-stawowe, 
• afty, owrzodzenia w jamie ustnej, 
• opryszczkę, 
• swędzące wysypki. 

Ze względu na upośledzone działanie układu odpornościowego nawet zwykła infekcja może być bardzo groźna dla zdrowia i życia pacjentów z białaczką. Szczególnie narażone są osoby po przeszczepie szpiku kostnego, u których podaje się leki immunosupresyjne, hamujące naturalną odporność. Ma to na celu przede wszystkim zapobieganie odrzuceniu przeszczepu, ale wiąże się ze znacznym obniżeniem odporności. 

Niektóre choroby zdecydowanie osłabiają układ odpornościowy, powodując nawet jego całkowitą niewydolność. Powinny o tym pamiętać zwłaszcza osoby chorujące na choroby przewlekłe, w tym głównie autoimmunologiczne. Czasami organizm także przez drobne sygnały, jak przedłużone gojenie się ran czy nawracające zakażenia, daje nam znać o obniżonej odporności układu immunologicznego. 

Źródła: 

• Patiroglu T., Cansever M., Bektas F., Underlying factors of recurrent infections in patients with down syndrome, North Clin Istanb., 2018. 
• J. Popielska, Matka i dziecko a HIV, https://www.aids.gov.pl/kampanie/1test.2zycia/strefadlakobiet/matkaidzieckoahiv.html (dostęp: 4.05.2020). 
• Bagatini M.D., Cardoso A.M., Reschke C.R., Carvalho F.B., Immune System and Chronic Diseases 2018, J Immunol Res., 2018.