Cytrynian sodu (E331). Czy jest szkodliwy?

Cytrynian sodu – co to jest?

Cytrynian sodu (sodium citrate) to sól sodowa kwasu cytrynowego, szeroko stosowana w medycynie, farmacji i przemyśle spożywczym. Występuje najczęściej w formie proszku dobrze rozpuszczalnego w wodzie, a dzięki swoim właściwościom stabilizuje odczyn roztworów, utrzymując ich pH na odpowiednim poziomie.

Cytrynian sodu – właściwości i zastosowanie

W medycynie cytrynian sodu wykorzystuje się m.in. jako środek alkalizujący w leczeniu kwasicy metabolicznej, a także jako składnik preparatów do profilaktyki kamicy nerkowej – pomaga zmniejszać ryzyko wytrącania się kryształów szczawianów i kwasu moczowego. Dodatkowo znajduje zastosowanie jako substancja przeciwzakrzepowa w niektórych preparatach stosowanych podczas dializ oraz w konserwacji krwi, ponieważ wiąże jony wapnia niezbędne do procesu krzepnięcia.

W farmacji cytrynian sodu pełni również funkcję substancji pomocniczej. Poprawia smak niektórych leków, a także zwiększa stabilność roztworów farmaceutycznych.

W przemyśle spożywczym oznaczany jest symbolem E331. Stosuje się go jako regulator kwasowości, emulgator oraz środek konserwujący. Cytrynian sodu nadaje lekko kwaskowaty, orzeźwiający posmak napojom gazowanym i jednocześnie zapobiega nadmiernemu zakwaszeniu. W produktach mlecznych, takich jak sery topione, pełni funkcję emulgatora, ułatwiając równomierne połączenie tłuszczu i białka, dzięki czemu ser zachowuje gładką i kremową konsystencję. W wyrobach cukierniczych i galaretkach stabilizuje strukturę i zapobiega krystalizacji cukru.

Cytrynian sodu ma także właściwości chelatujące, co oznacza, że wiąże jony metali, m.in. żelaza czy miedzi, które mogłyby przyspieszać procesy utleniania w żywności. Dzięki temu produkty z jego dodatkiem dłużej zachowują świeżość, smak i barwę. W przemyśle mięsno-wędliniarskim stosuje się go w mieszankach peklujących, ponieważ poprawia stabilność barwy mięsa i ogranicza procesy oksydacyjne tłuszczów. Spotykany jest również w napojach izotonicznych i suplementach diety, gdzie pełni rolę źródła sodu i dodatkowego buforu pomagającego utrzymać równowagę kwasowo-zasadową.

Cytrynian sodu – szkodliwość

Cytrynian sodu (E331) uznawany jest powszechnie za substancję bezpieczną, jednak, podobnie jak w przypadku innych dodatków do żywności, jego nadmierne spożycie lub stosowanie u osób wrażliwych może wiązać się z pewnymi niekorzystnymi efektami zdrowotnymi. Z punktu widzenia toksykologii nie wykazano działania kancerogennego ani mutagennego, a Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) nie określił limitu dziennego dopuszczalnego spożycia (ADI), uznając cytrynian sodu za bezpieczny w ilościach stosowanych w przemyśle spożywczym.

Potencjalne działania niepożądane wynikają głównie z wysokiej zawartości sodu, co może być istotne u osób z nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca czy chorobami nerek.

Spożywanie dużych ilości produktów zawierających cytrynian sodu może przyczyniać się do zwiększonego obciążenia sodem w diecie, co w konsekwencji podnosi ciśnienie tętnicze i zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. W badaniach odnotowano również, że duże dawki cytrynianu sodu stosowane jako lek alkalizujący mogą prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej (m.in. hipernatremii, czyli nadmiaru sodu we krwi) oraz dolegliwości żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunki czy bóle brzucha.

Nadmierna konsumpcja żywności wysokoprzetworzonej, będącej głównym źródłem tego dodatku, może pośrednio przyczyniać się do rozwoju otyłości, nadciśnienia i innych chorób cywilizacyjnych, co podkreślają eksperci ds. zdrowia publicznego.