Czym jest hirsutyzm?

Hirsutyzm – przyczyny

Nadmierny wzrost owłosienia w typowo męskich miejscach spowodowany jest nadmiarem androgenów u kobiet. W kobiecym organizmie hormony takie jak testosteron, androstendion i dihydrotestosteron wytwarzane są w jajnikach i nadnerczach w niskich stężeniach. Ilość wolnych androgenów we krwi jest także regulowana przez receptory SHBG (sex hormone binding globulin). 

Zaburzenia owłosienia mogą być spowodowane chorobami takimi jak:

• zespół policystycznych jajników,
• wrodzony przerost nadnerczy,
• nowotwory jajnika, nadnerczy
• choroby układu hormonalnego, np. hiperprolaktynemia, niedoczynność tarczycy, akromegalia, 
• dysgenezje gonad,
• otyłość.

Na wzrost poziomu androgenów mogą również wpływać leki, np.

• kortykosteroidy, 
• steroidy anaboliczne, 
• metoklopramid, 
• metyldopa, 
• fenotiazyna, 
• cyklosporyna, 
• fenytoina, 
• streptomycyna. 

Istnieje także hirsutyzm idiopatyczny, w którym nadmierne owłosienie występuje przy prawidłowym poziomie androgenów, regularnych cyklach miesiączkowych i prawidłowym obrazie jajników w badaniu USG. Przyczyną powstawania może być nadmierna aktywność enzymu 5α- reduktazy, która przekształca testosteron do jego bardziej aktywnej formy – dihydrotestosteronu. Może także wystąpić nadmierna wrażliwość mieszków włosowych na androgeny, co skutkuje wzrostem włosów. 

Hirsutyzm – skala

Przy pomocy skali Ferrimana-Gallweya określa się się stopień owłosienia w dziewięciu androgenozależnych miejscach w skali od 0 do 4. Ocenia się owłosienie na:

• wardze górnej,
• podbródku, 
• klatce piersiowej, 
• górnej i dolnej części brzucha, 
• górnej i dolnej części pleców,
• ramionach,
• udach. 

Hirsutyzm stwierdza się, jeśli lekarz określi stan pacjentki na 8 lub więcej punktów. Jest to badanie bardzo subiektywne, a każdy lekarz może inaczej określić punktację. Dlatego też wykonuje się także badania laboratoryjne, w których wykrywa się stężenia:

• testosteronu,
• prolaktyny,
• 17-hydroksyprogesteronu,
• stosunku lutropiny/folitropiny.

Dodatkowo bada się tarczycę i jajniki, a lekarz może zlecić również obrazowanie rezonansem magnetycznym lub tomografem komputerowym. 

Hirsutyzm – leczenie

Terapia hirsutyzmu ma na celu zdiagnozowanie przyczyny wystąpienia tego objawu oraz jej eliminację. Wprowadza się leczenie farmakologiczne, chirurgiczne lub mechaniczne usuwanie owłosienia. 

Hirsutyzm – leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne stosuje się w przypadku wystąpienia guzów wydzielających androgeny lub zaburzających ich gospodarkę we krwi pacjentki.

Hirsutyzm – leczenie farmakologiczne

• Doustna antykoncepcja to standard w leczeniu. Leki wpływają na gospodarkę hormonów luteinizującego i folikulotropowego, a ich wytwarzanie zostaje obniżone. Dzięki temu następuje spadek wytwarzania androgenów w organizmie, a w wątrobie wzrasta ilość receptorów SHGB. Testosteron nie jest przekształcany do dihydrotestosteronu.
• Antyandrogeny, np. octan cyproteronu – blokują receptory androgenowe, przez co nie wykazują one działania w organizmie kobiety.
• Spironolakton – oprócz działania moczopędnego wykazuje także działanie antyandrogenne. Obniża stężenie testosteronu przez blokowanie 5α-reduktazy, wiąże się z receptorami SHBG. Należy pamiętać, że lek obniża ciśnienie. 
• Flutamid – wykazuje działanie antyandrogenne, jest silniejszy niż spironolakton. Przy jego stosowaniu należy badać markery wątrobowe (może prowadzić do uszkodzeń wątroby) oraz stosować antykoncepcję (może wpływać na feminizację męskich płodów). 
• Inhibitory 5α-reduktazy, np. finasteryd – stosowane w rozroście gruczołu krokowego oraz łysieniu androgenowym u mężczyzn; wykazuje działanie antyandrogenowe u kobiet. 

Mechaniczne usuwanie owłosienia

Wykonuje się je w specjalistycznych gabinetach kosmetycznych. Metoda dobierana jest do powierzchni, rodzaju owłosienia i miejsca jego występowania. Ważną kwestią jest także koszt. Włosy można usuwać poprzez woskowanie i wyrywanie, jak również depilację za pomocą światła czy ultradźwięków. 

Źródła:

• Otlewska A., Heckemer P., Menzel F., Hirsutyzm, Pediatr. Med. Rodz. 2018,
• Bambulienie Ż., Aliskaukas J., Diagnostyka i leczenie hirsutyzmu u dziewcząt, Ginekol Pol, 2009.