Dieta w chorobach pęcherzyka żółciowego
Kamica pęcherzyka żółciowego jest jednym z najczęściej występujących schorzeń przewodu pokarmowego na całym świecie. Jest to szczególnie poważny problem zdrowotny w wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Aktualne dane wskazują, że kamica pęcherzyka żółciowego dotyczy co piątej dorosłej osoby w państwach Europy Zachodniej. W dodatku coraz częściej jest ona rozpoznawana u dzieci i młodzieży, zwłaszcza otyłych.
W obrębie dróg i pęcherzyka żółciowego mogą występować następujące schorzenia:
- kamica pęcherzyka żółciowego,
- polipy pęcherzyka żółciowego,
- torbiele dróg żółciowych,
- nowotwory złośliwe dróg żółciowych.
Przeczytaj również:
Kamica pęcherzyka żółciowego – czynniki ryzyka, objawy i leczenie
Kamica pęcherzyka żółciowego – czynniki ryzyka
Do głównych czynników ryzyka rozwoju kamicy pęcherzyka żółciowego należą:
- predyspozycje genetyczne,
- płeć żeńska,
- wiek,
- niewłaściwy sposób odżywiania,
- otyłość,
- zespół metaboliczny,
- insulinooporność,
- cukrzyca,
- znacznie podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi,
- gwałtowna redukcja masy ciała (np. drastyczne odchudzanie),
- zespół krótkiego jelita,
- mukowiscydoza,
- infekcje dróg żółciowych.
Jakie błędy żywieniowe sprzyjają wystąpieniu kamicy pęcherzyka żółciowego?
- Regularna konsumpcja wysokokalorycznych potraw (np. żywność typu fast food, potrawy długotrwale smażone).
- Nadmierne spożycie cholesterolu i tłuszczów zwierzęcych.
- Spożywanie dużej ilości słodyczy i wyrobów cukierniczych, soków, słodkich napojów, miodu i przetworów owocowych o wysokiej zawartości cukru.
- Niedostateczna podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych (np. w postaci oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, dobrej jakości oleju rzepakowego, niedosładzanych i niesolonych orzechów, nasion, pestek, awokado).
- Zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego (tj. mała ilość warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów zbożowych).
- Nieregularne spożywanie posiłków w ciągu dnia, w tym spożywanie obfitych dań w godzinach późnowieczornych.
Kamica pęcherzyka żółciowego – powikłania
Do powikłań kamicy żółciowej należą:
- napad kolki żółciowej,
- powstanie wodniaka pęcherzyka żółciowego,
- żółciowe zapalenie otrzewnej,
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- ostre zapalenie dróg żółciowych,
- ostre zapalenie trzustki.
Następstwami usunięcia całego pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia) są:
- nudności,
- brak apetytu,
- poposiłkowe uczucie pełności,
- zmniejszenie tolerancji na pokarmy tłuste.
W jaki sposób zapobiegać rozwojowi kamicy żółciowej?
- Przestrzegaj ogólnie przyjętych zasad prawidłowego żywienia (np. model diety śródziemnomorskiej bądź diety DASH).
- Systematycznie podejmuj wiele różnych form aktywności fizycznej, które sprawiają Ci przyjemność (co najmniej 150 minut tygodniowo).
- Długotrwale utrzymuj optymalną masę ciała.
- Włączaj regularnie do diety warzywa, owoce, gruboziarniste produkty zbożowe oraz orzechy, pestki i nasiona, które są bogatym źródłem wielu cennych składników odżywczych, jak również błonnika pokarmowego, zmniejszającego stężenie kwasów żółciowych.
- Unikaj konsumpcji bogatokalorycznej żywności o wysokim stopniu przetworzenia (np. słodkie i słone przekąski, dania typu fast-food, słodzone napoje), które prowadzą do wzrostu stężenia glukozy we krwi i jednocześnie obniżenia siły skurczu pęcherzyka żółciowego, czego konsekwencją jest zaleganie w nim żółci.
- Ogranicz spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych do maksymalnie 10% całodziennego udziału energii w diecie oraz podaż cholesterolu z pożywienia (tj. tłustych gatunków mięsa, masła, smalcu, pełnotłustych przetworów mlecznych, żółtek jaj, wątróbki).
- Jedz 4-5 posiłków na dobę co 3-4 godziny.
- Zrezygnuj z potraw smażonych. Wybieraj dania gotowane w wodzie, gotowane na parze, pieczone w pergaminie lub naczyniu żaroodpornym bądź duszone na wodzie.
- Zrezygnuj z konsumpcji obfitych posiłków w godzinach późnowieczornych.
- Unikaj gwałtownej redukcji masy ciała (tj. powyżej 3 kg tygodniowo) i stosowania wyjątkowo restrykcyjnej diety niskotłuszczowej, ponieważ może to prowadzić do powstawania kamieni żółciowych w wyniku długotrwałego zastoju żółci w pęcherzyku żółciowym.
Jak postępować w przypadku zaostrzenia objawów kamicy żółciowej oraz tuż po zabiegu usunięcia pęcherzyka żółciowego?
W tej sytuacji należy wdrożyć zasady diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu, które uwzględniają m.in.:
- Spożywanie regularnych i niewielkich posiłków w ciągu dnia, np. 5 razy dziennie o względnie stałych porach.
- Wyraźne ograniczenie konsumpcji pokarmów odzwierzęcych, szczególnie bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol (np. karkówka, golonka, baleron, salami, boczek, kiełbasa, kabanosy, parówki, pasztet, pasztetowa, salceson, kaszanka, masło, smalec, tłuste sery żółte, sery pleśniowe, serki topione, serki typu fromage, smażone żółtka jaj).
- Unikanie potraw smażonych, grillowanych tradycyjnie, wędzonych oraz peklowanych.
- Włączenie do diety umiarkowanych ilości wysokiej jakości olejów roślinnych tłoczonych na zimno, tj. oliwy z oliwek extra virgin, oleju rzepakowego, a także awokado oraz dobrze tolerowanych niesłodzonych i niesolonych orzechów, nasion oraz pestek (np. w postaci świeżo mielonej).
- Wykluczenie z cotygodniowego menu produktów ciężkostrawnych i długo zalegających w przewodzie pokarmowym (np. smażonych grzybów), pokarmów wzdymających (np. warzywa kapustne, cebula, czosnek, suche nasiona roślin strączkowych) oraz pikantnych potraw.
- Zwiększenie podaży produktów żywnościowych bogatych w ß-karoten (np. marchew, dynia, boćwina, brokuły, sałata zielona, szpinak, morele, brzoskwinie), witaminę C (np. natka pietruszki, szpinak, brukselka, brokuły, truskawki, kiwi, pomarańcze), witaminę D (np. pieczony łosoś, makrela w umiarkowanych ilościach), witaminę E (np. olej rzepakowy, natka pietruszki, szpinak, sałata, czarne jagody, nektarynki, awokado, świeżo mielone orzechy, nasiona, pestki) i witaminę K (np. szpinak, sałata, brukselka).
- Ograniczenie spożycia słodyczy i wyrobów cukierniczych oraz napojów słodzonych.
- Unikanie konsumpcji nadmiernych ilości błonnika pokarmowego.
- Wprowadzenie do diety łagodnych ziół (np. tymianek, bazylia, rozmaryn, majeranek).
- Spożywanie potraw w postaci zupy krem, kleików, kisieli, budyniów, musów, koktajlów, galaretek.
- Rezygnacja ze spożycia surowych warzyw i owoców na rzecz gotowanych, duszonych w wodzie, ugotowanych na parze, przetartych czy zmiksowanych.
- Zjedzenie ostatniego posiłku na około 2-3 godziny przed snem.
- Wypijanie głównie niegazowanej wody, delikatnej herbaty oraz dobrze tolerowanych ziół.
Podsumowanie
- Kamica pęcherzyka żółciowego jest obecnie diagnozowana u ponad 20% dorosłych mieszkańców Europy Zachodniej, co sprawia, że zalicza się ją do najczęściej występujących zaburzeń przewodu pokarmowego.
- Wyniki licznych badań naukowych wykazały, że znacznie podwyższony wskaźnik masy ciała BMI oraz nieprawidłowa dieta bogatokaloryczna, uboga w warzywa i owoce, przyczyniają się do nasilenia ryzyka powstawania kamieni żółciowych, jak również wystąpienia powikłań kamicy pęcherzyka żółciowego.
- W zdecydowanej większości przypadków jedyną skuteczną formą profilaktyki kamicy pęcherzyka żółciowego jest przestrzeganie prozdrowotnego stylu życia, w tym wdrażanie zasad zdrowego żywienia, regularne uprawianie aktywności fizycznej oraz długotrwałe utrzymywanie właściwej masy ciała.