Jak używać inhalatora?
Inhalator to przydatne urządzenie, które pozwala na szybkie podanie leku. Jego używanie nie jest skomplikowane. Wystarczy znajomość kilku podstawowych zasad. Jak zatem prawidłowo korzystać z inhalatora, aby spełniał on swoje funkcje?
Inhalacja a nebulizacja
Zacznijmy od wytłumaczenia pojęć inhalacji i nebulizacji, które często bywają stosowane zamiennie.
Inhalacja jest pojęciem szerszym niż nebulizacja. Inhalacją możemy nazwać np. wdychanie pary wodnej z olejkami eterycznymi i korzystanie z inhalatorów proszkowych czy ciśnieniowych.
Do nebulizacji potrzebujemy nebulizatora, czyli pojemnika na lek, w którym następuje przemiana leku z postaci płynnej w mgiełkę.
Z nebulizacji możemy korzystać w różnych schorzeniach:
- astma,
- POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc),
- mukowiscydoza,
- zapalenie oskrzeli,
- zapalenie oskrzelików,
- zespół nieruchomych rzęsek,
- nawilżenie dróg oddechowych u chorych wentylowanych mechanicznie,
- przewlekły nieżyt nosa i gardła,
- zapalenie zatok przynosowych,
- zespół krupu – ostre podgłośniowe zapalenie krtani.
Rodzaje inhalatorów
Inhalatory pozwalają na podawanie leków i roztworów w domowych warunkach. Możemy z nich korzystać zarówno w celach leczniczych, jak i profilaktycznych.
Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje inhalatorów:
Inhalatory pneumatyczno-tłokowe (kompresorowe)
Są najbardziej popularne. Składają się z elektrycznego kompresora i nebulizatora, czyli pojemnika na lek. Te elementy są ze sobą połączone przewodem powietrznym wykonanym z tworzywa sztucznego. Za pomocą inhalatora pneumatycznego z nebulizatorem możemy podawać wszystkie antybiotyki, glikokortykosteroidy i dornazę alfa.
Wybierając model przenośny, np. w zestawie z akumulatorem, inhalację możemy wykonać w dowolnym miejscu i czasie. Niektóre modele wyposażone są nawet w ładowarkę samochodową. Mogą być także stosowane podczas lotu samolotem.
Inhalatory ultradźwiękowe
Najważniejszym elementem nebulizatora ultradźwiękowego jest mała płyta grzewcza, która wibruje z dużą częstotliwością. Wibracje powodują powstanie fal dźwiękowych przenoszonych po płynnej postaci leku i rozrywających go na małe cząsteczki, które są odpowiednie do wdychania.
Nebulizatory ultradźwiękowe mają tendencję do ogrzewania leku, co szkodzi zawartym w nim białkom. Zwykle nie ma to wpływu na leki wziewne. Problem stanowi za to rozbijanie przez ultradźwięki sterydów i większości antybiotyków. Produkowany aerozol ma dużą gęstość, co może powodować podrażnienia układu oddechowego u dzieci .
Nie zaleca się korzystania z inhalatorów ultradźwiękowych w warunkach domowych.
Inhalatory membranowe
Wyglądem przypominają inhalatory ultradźwiękowe. Odróżnia je mechanizm działania. Polega on na pompowaniu płynnego lekarstwa przez wibrujący w szybkim tempie dysk (membranę), który zawiera tysiące maleńkich oczek (sito). Powoduje to rozdrabnianie cieczy na cząsteczki, które następnie wdychamy.
W przypadku inhalatorów membranowych do nebulizacji nie wolno stosować substancji oleistych (olejków eterycznych i innych produktów na bazie olejów, które zawierają tłuste lub zawieszone cząstki).
Jak używać inhalatora?
Nebulizację wykonuj, postępując według poniższych kroków:
- Dokładnie umyj i osusz ręce.
- Zamocuj wszystkie części inhalatora według instrukcji, a następnie podłącz urządzenie do prądu.
- Wstrząśnij ampułkę z lekiem przed dodaniem leku do nebulizatora.
- Odmierz dawkę leku. Sprawdź najmniejszą objętość płynu niezbędną do prawidłowego działania inhalatora. Jeżeli objętość leku jest mniejsza, rozcieńcz go solą fizjologiczną (najpierw dodaj roztwór soli, a później lek).
- Usiądź wygodnie i uruchom nebulizator.
- Jeśli korzystasz z ustnika, oddychaj przez usta, a nie przez nos. Jeżeli stosujesz maseczkę, pamiętaj, że powinna ona dobrze przylegać do twarzy.
- Kontynuuj inhalację do momentu zaobserwowania bulgotania w pojemniku nebulizatora. To sygnał, że kończy się lek. Potrząśnij pojemnikiem, aby wszystkie krople spłynęły na dno pojemnika. Gdy ponownie usłyszysz bulgotanie, zakończ nebulizację. Trwa ona zazwyczaj 5-10 minut. Bulgotanie jest charakterystyczne dla inhalatorów pneumatyczno-tłokowych. Nie pojawia się w przypadku nebulizatora ultradźwiękowego i membranowego.
- Rozłącz nebulizator. Umyj pojemnik nebulizatora oraz maseczkę lub ustnik i pozostaw je do wyschnięcia. Nie przepłukuj przewodu powietrznego. Nebulizatory ultradźwiękowe i membranowe są delikatniejsze niż pneumatyczno-tłokowe, dlatego nie dotykaj siatki, ponieważ możesz ją uszkodzić.
- Aby uniknąć zakażenia grzybiczego, po nebulizacji sterydami przepłukaj buzię. W przypadku korzystania z maski przemyj również twarz, aby uniknąć podrażnień.
Aby nebulizacja była skuteczna, pamiętaj o kilku zasadach:
- Nebulizację wykonuj, siedząc prosto.
- Oddychaj normalnie. Raz na jakiś czas wykonaj głęboki wdech i zatrzymaj go na 5-10 sekund (zapewni to lepsze wprowadzenie leku do płuc).
- Wybierz ustnik zamiast maseczki. Dzięki temu mniej leku „ucieka bokiem”.
- U dzieci stosuj małą maseczkę do momentu, aż dziecko będzie w stanie wygodnie korzystać z ustnika. Stosowanie ustnika u płaczącego dziecka jest nieskuteczne.
Na efektywność nebulizacji wpływa wiele czynników. Pierwszym z nich jest bez wątpienia wielkość cząstek otrzymanych z nebulizatora.
Im mniejszy rozmiar cząstek rozproszonych, tym większą mają szansę na dotarcie do niższych partii drzewa oskrzelowego. Wywierają w ten sposób skuteczniejszy efekt terapeutyczny.
Do pęcherzyków płucnych docierają cząstki o średnicy 1-2 µm, dlatego też jest to optymalny poziom rozproszenia, jakiego oczekujemy od danego nebulizatora. Większe cząstki (2-10 µm) docierają jedynie do oskrzeli i tchawicy, natomiast największe (20-100 µm) zatrzymują się w jamie ustnej, nosie i gardle.
Efektywność nebulizacji zależy także od naszych cech indywidualnych.
Zaliczamy tutaj:
- stan płuc,
- częstość oddechów,
- objętość oddechową,
- temperaturę i wilgotność panujące w płucach.
Właściwe dobranie urządzenia i technika przeprowadzenia nebulizacji również wpływają na skuteczność całego procesu.
Wady i zalety nebulizacji
Stosowanie nebulizacji przynosi nam wiele korzyści:
- dostarczamy lek bezpośrednio do miejsca jego działania i osiągamy wysokie stężenie leku w drzewie oskrzelowym;
- ograniczamy do minimum występowanie działań niepożądanych;
- zmniejszamy potrzebną dawkę leku (ze względu na to, że osiąga on wysokie stężenie w miejscu działania oraz ze względu na ograniczenie efektu pierwszego przejścia przez wątrobę, co jest częste w przypadku doustnego przyjmowania leku);
- efektywnie dostarczamy lek ze względu na dużą powierzchnię wchłaniania i wysoką przepuszczalność pęcherzyków płucnych;
- eliminujemy wiele interakcji leków na etapie ich metabolizmu;
- możemy indywidualnie dopasować dawkę leku (ampułki z lekiem mają pojemność 1 lub 2 ml, więc możemy łatwo odmierzyć potrzebną ilość);
- nebulizacja jest łatwa do przeprowadzenia i w trakcie jej wykonywania możemy łączyć różne leki.
Wady:
- koszt zakupu urządzenia jest dość wysoki (100-300 zł);
- nebulizacja będzie mało skuteczna, jeśli będziemy wykonywać ją nieprawidłowo.
Nebulizacja a łączenie leków
Łączenie leków do nebulizacji zawsze skonsultuj z lekarzem.
Istnieje jednak kilka ogólnych zasad:
- Jeśli zachodzi potrzeba stosowania kilku leków, najpierw zastosuj leki rozszerzające oskrzela, a po 15 minutach sterydy lub mukolityki działające przeciwzapalnie. Zdarzają się jednak sytuacje, w których lekarz zaleca jednoczesne podanie obu leków.
- Bromek ipratropium możesz łączyć z salbutamolem, sterydami i ambroksolem.
- Nie łącz dwóch leków z tej samej grupy, np. preparatu złożonego z bromku ipratropium i fenoterolu z salbutamolem.
- Sterydy możesz łączyć z większością leków (poza lekami z tej samej grupy czy ambroksolem).
- Ambroksol możesz łączyć z bromkiem ipratropium, jego preparatem złożonym z fenoterolem oraz salbutamolem.
- Dornazy alfa nie łącz się z innymi preparatami (wyjątkiem może być budezonid, natomiast nie jest to zalecane połączenie).
Przeczytaj również:
Inhalacje z soli fizjologicznej. Kiedy są pomocne?
Wronikowska O., Budzyńska B., Inhalacja i nebulizacja – zasady, rodzaje i bezpieczeństwo terapii, Aptekarz Polski, 2019.
Czy podczas inhalacji powinienem oddychać nosem czy ustami?
Dzień dobry. Bez względu na to, czy korzysta Pan z maski czy ustnika podczas nebulizacji należy oddychać ustami. Mgiełka ma wówczas krótszą drogę do pokonania. Stosowanie ustnika jest polecane zwłaszcza wtedy, gdy podawany jest lek – w ten sposób dochodzi do mniejszych jego strat niż w przypadku stosowania maski.
Podczas inhalacji inhalatorem membranowym w ustniku skrapla się płyn ,który muszę usuwać. Czy jest to prawidłowość?
Dzień dobry. Niewielkie ilości skroplin na maseczce czy w ustniku to normalne zjawisko. Powinna być to jednak ilość niewpływająca na skuteczność nebulizacji i niewymagająca usuwania. Jeśli w Pani ocenie inhalator nie działa prawidłowo, należy go zareklamować.