Jakie wyciągi roślinne mogą być stosowane w okresach przeziębienia i grypy?

Które wyciągi roślinne pomagają w walce z infekcjami? 

Wyciąg z pelargonii afrykańskiej 

Ekstraktem o interesujących właściwościach, który cieszy się dużą popularnością w Polsce, jest wyciąg z korzenia pelargonii afrykańskiej (z łac. Pelargonium sidoides). Nie jest to odmiana pelargonii, która jest powszechnie uprawiana w ogrodach i na balkonach. Korzeń pelargonii afrykańskiej, który jest wykorzystywany w lecznictwie, uprawiany jest w Afryce Południowej i w języku plemion Zulu nazywany jest „Umckaloabo”, co oznacza dosłownie „ostry kaszel”. Do Europy wyciąg ten dotarł dopiero w XIX wieku i obecnie jest szeroko stosowany w wielu lekach i suplementach diety. Wyniki wielu badań mówią o szerokich właściwościach związków chemicznych, które zawiera korzeń pelargonii. Są to m.in.: 

• proantocyjanidyny,  
• kumaryny,  
• fenolokwasy.  

W licznych badaniach klinicznych składniki te wykazały działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne oraz immunostymulujące. Co więcej, badania te potwierdziły jego korzystne działanie w wielu schorzeniach, tj. przeziębieniu, zapaleniu zatok, a także zapaleniu oskrzeli, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Wykazano, że ekstrakt z korzenia pelargonii zmniejsza lepkość rzęsek oraz zwiększa ich ruchliwość, dzięki czemu wszystkie szkodliwe patogeny są dużo łatwiej usuwane z dróg oddechowych. [1] 

Wyciąg z brodziuszki wiechowatej 

Kolejnym godnym uwagi ekstraktem, choć dosyć mało znanym w Polsce, jest wyciąg z brodziuszki wiechowatej (z łac. Adndrographis paniculata), zwanej także „królową gorzkich ziół”. Roślina ta rośnie głównie w Tajlandii, Chinach, na Sri Lance i w Malezji. Wyciąg ten jest od wieków wykorzystywany w chińskiej i indyjskiej medycynie ludowej. W Chinach Andrographis paniculata jest stosowana w leczeniu chorób o podłożu zapalnym, m.in. zapalenia krtani czy reumatoidalnego zapalenia stawów. Właściwości przeciwzapalne tej rośliny zostały potwierdzone w wielu badaniach i – jak przypuszcza się – są skutkiem hamowania mediatorów stanu zapalnego, takich jak:  

• TNF (tumor necrosis factor),  
• interleukiny 1 i 6,  
• γ-interferon,  
• tlenek azotu (NO),  
• prostaglandyny i inne. [5]   

Związki biologicznie aktywne zawarte w ekstrakcie z tej rośliny to laktony diterpenowe oraz flawonoidy. Główną substancją czynną, należącą do pierwszej grupy, jest andrografolid (do 6%) oraz związki o zbliżonej strukturze. [2] Wykazują one wielokierunkowe działanie: 

• przeciwzapalne,  
• przeciwgorączkowe,  
• immunostymulujące,  
• antywirusowe,  
• hepatoprotekcyjne,  
• przeciwbakteryjne,  
• hipoglikemiczne,  
• antykancerogenne, 
• antyoksydacyjne.  

Co ciekawe, zastosowanie wyciągu z liści A. paniculata w leczeniu objawowym przeziębienia, zapalenia zatok, oskrzeli, gardła i migdałków było przedmiotem kilkunastu badań klinicznych z udziałem ludzi. Juan Hancke i jego współpracownicy przeprowadzili badanie z podwójną ślepą próbą (bez randomizacji) na 59 dorosłych pacjentach z przeziębieniem. Część chorych otrzymywała ekstrakt standaryzowany (zawartość andrografolidu 48 mg/dziennie) przez 5 dni po 72 godzinach od wystąpienia pierwszych symptomów przeziębienia, a reszta placebo. W obu grupach odnotowano znaczne zmniejszenie bólu gardła i bólu mięśni, ale tylko u pacjentów otrzymujących ekstrakt zaobserwowano istotne zmniejszenie kataru, bólu głowy i zatok. [5]  

Wyciąg z kwiatów czarnego bzu 

Nie można również zapomnieć o popularnym w Polsce wyciągu z kwiatów czarnego bzu (z łac. Sambucus nigra L.). Występuje on głównie w Europie, Ameryce i Afryce Północnej oraz Azji Centralnej i rośnie w postaci krzewu. Surowcem, z którego przygotowujesię soki, syropy czy konfitury, są owoce tego drzewa, natomiast wyciąg z kwiatów tej rośliny może być pomocny przy różnego rodzaju infekcjach. Kwiaty zbiera się w czerwcu oraz  lipcu. Ekstrakt z kwiatów czarnego bzu bogaty jest w: 

• związki polifenolowe,  
• kwasy fenolowe, 
• flawonoidy (kemferol, astragalina, kwercetyna, rutyna, izokwercetyna, hiperozyd). [4]  

Ekstrakt wykazuje działanie napotne. Kwiaty bzu działają też przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie, śluzotwórczo, moczopędnie i rozrzedzająco na wydzieliny. [2]  Mechanizm działania napotnego w tym przypadku polega na obniżeniu progu pobudzenia ośrodków termoregulacji, wskutek czego nawet niewielkie podniesienie temperatury ciała jest wystarczające do wywołania efektu pocenia się. [6]  Z kolei spazmolityczne działanie flawonoidów obecnych we wspomnianym surowcu powoduje rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, ułatwiając odkrztuszanie. [6]  

Wielu konsumentów uważa wyciągi ziołowe za świetną i sprawdzoną alternatywę w porównaniu do środków farmaceutycznych. Warto wiedzieć o ich różnorodnych właściwościach i zastosowaniach, które mogą okazać się bardzo pomocne w okresie jesienno-zimowych infekcji.  

Źródła: 

1. Widelska G., Pelargonium sidoides – niezwykła roślina z Afryki Południowej, Aptekarz Polski, 09/2017; https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/pelargonium-sidoides-magiczna-roslina-z-afryki-poludniowej/ [dostęp: 12.11.2020]. 
2. Kuthan R.T., Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci a fitoterapia, Lek w Polsce nr 02/2018; https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=5ab213b2afcd0&preview=1; [dostęp: 12.11.2020].  
3. Szeleszczuk Ł., Zielińska-Pisklak M., Wilczek K., Pelargonia — kariera niedocenianej rośliny ozdobnej, Lek w Polsce nr 03/2013; https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=516fe9dcd061c&preview=1 [dostęp: 12.11.2020]. 
4. Waszkiewicz-Robak B., Biller E., Właściwości prozdrowotne czarnego bzu, Wydział Informatyki i Nauk o Żywności, Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży. Probl. Hig. Epidemiol. 2018, 99(3): 217-224; http://phie.pl/pdf/phe-2018/phe-2018-3-217.pdf [dostęp: 12.11.2020]. 
5. Guzy A., Wilczek K., Zielińska-Pisklak M., Andrographis paniculata  <<królowa gorzkich ziół>>, Lek w Polsce nr 22 NR 10/2012; https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=511a5e82c1b1e&preview=1 [dostęp: 12.11.2020]. 
6. Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Młodzianka A., Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie, Lek w Polsce nr 06-07/2013;  
7. https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=520bdf2066e3a&preview=1 [dostęp: 12.11.2020].