Kwas acetylosalicylowy – jak działa na nasze zdrowie?

Czym jest kwas acetylosalicylowy? 

Kwas acetylosalicylowy to lek zaliczany do grupy NLPZ – niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jest to pochodna kwasu salicylowego. Omawiany lek ma działanie typowe dla leków w tej grupie: 

• przeciwbólowe, 
• przeciwzapalne, 
• przeciwgorączkowe, 
• hamujące agregację płytek krwi. 

Metodę syntezy kwasu acetylosalicylowego w laboratorium opracowano już w XIX wieku, a pierwszy preparat z tą substancją ukazał się na rynku ponad 100 lat temu. Pomimo wprowadzenia wielu nowych leków kwas acetylosalicylowy jest najczęściej stosowanym lekiem z dużej grupy leków NLPZ. Omawiany lek stanowi standard, do którego odnosimy (a także porównujemy) działanie innych leków. Na rynku dostępnych jest aż kilkadziesiąt preparatów, zarówno prostych (jednoskładnikowych), jak i złożonych (zawierających kilka substancji leczniczych). 

Kwas acetylosalicylowy występuje w kilku różnych postaciach leków, takich jak: 

• tabletki, 
• tabletki dojelitowe, 
• tabletki musujące, 
• granulat. 

Preparaty złożone posiadają dodatkowo inne substancje lecznicze. Mogą nimi być: 

• kwas askorbinowy (witamina C), 
• kofeina, 
• etenzamid, 
• paracetamol, 
• glicyna, 
• pseudoefedryna, 
• bisoprolol, 
• klopidogrel, 
• chlorfenamina, 
• fenylefryna. 

Jak działa kwas acetylosalicylowy? 

Podstawą działania leku jest hamowanie aktywności cyklooksygenazy, czyli enzymu odpowiadającego za syntezę prostaglandyn, prostacyklin oraz tromboksanów. Prostaglandyny to związki chemiczne, które odpowiadają za powstawanie bólu, gorączki, a także reakcji zapalnej. W naszym ciele występują dwie izoformy enzymu cyklooksygenazy – COX-1 oraz COX-2. Pierwsza izoforma, COX-1 to enzym występujący w warunkach fizjologicznych w wielu tkankach naszego organizmu, takich jak: naczynia krwionośne, nerki, płytki krwi, żołądek. Druga izoforma natomiast występuje w tkankach objętych procesem zapalnym. Leki z grupy NLPZ różnią się między sobą zdolnością do hamowania różnych izoform cyklooksygenazy. Kwas acetylosalicylowy wykazuje aktywność wobec obydwu form – zarówno COX-1, jak i COX-2. Dzięki temu lek ten działa w tkankach objętych procesem zapalnym, a także w wielu innych tkankach, m.in. w płytkach krwi, gdzie wykorzystujemy jego właściwości antyagregacyjne.  

Wskazania do stosowania 

Kwas acetylosalicylowy występuje w preparatach działających zarówno przeciwbólowo, przeciwgorączkowo oraz przeciwzapalnie, jak i w preparatach mających działanie typowo przeciwzakrzepowe. W przypadku preparatów działających przeciwzakrzepowo mamy do czynienia z preparatami w tzw. dawkach kardiologicznych. W związku z tym należy rozdzielić wskazania do stosowania obydwu grup preparatów z tym lekiem. 

Preparaty o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym oraz przeciwzapalnym stosujemy w leczeniu bólów o małym lub umiarkowanym nasileniu, a także gorączki. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała kwas acetylosalicylowy za jeden z najlepszych leków do stosowania w leczeniu lekkich i umiarkowanych bólów towarzyszących chorobom nowotworowym. 

Preparaty kardiologiczne z kwasem acetylosalicylowym stosujemy: 

• w chorobie niedokrwiennej serca, 
• w celu zapobiegania zawałowi serca u osób dużego ryzyka, 
• w świeżym zawale mięśnia sercowego, 
• po przebytym epizodzie niestabilnej choroby wieńcowej, 
• w celu prewencji wtórnej u osób po przebytym zawale serca, 
• po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu, 
• uosób z zarostową miażdżycą tętnic obwodowych, 
• w celu zapobiegania zakrzepicy naczyń wieńcowych, 
• w celu zapobiegania zakrzepicy żylnej i zatoru płuc. 

Dawkowanie preparatów z kwasem acetylosalicylowym 

Preparaty stosowane w dawkach kardiologicznych dawkujemy zwykle w ilości 150 mg jeden raz na dobę. Wyjątek stanowi świeży zawał serca lub jego podejrzenie – w tym przypadku stosujemy jednorazowo 2 tabletki, które powinniśmy bardzo dokładnie rozgryźć, aby przyspieszyć wchłanianie leku. 

Dawkowanie leku w przypadku leczenia bólu oraz gorączki to 500-1000 mg jednorazowo. W razie konieczności dawkę jednorazową możemy powtarzać co 4 do 8 godzin. Maksymalna dawka dobowa kwasu acetylosalicylowego wynosi 4 g. Pamiętajmy, by nie przekraczać dawki maksymalnej – nie zwiększy to siły działania, a może spowodować negatywne skutki zdrowotne. 

Przeciwwskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego 

Kwasu acetylosalicylowego nie powinniśmy stosować: 

• w przypadku występowania nadwrażliwości na lek, inne salicylany lub na którąkolwiek substancję pomocniczą występującą w preparacie, 
• u pacjentów ze skazą krwotoczną, 
• u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, 
• pacjentów z ciężką niewydolnością nerek, wątroby i serca, 
• u pacjentów z napadami astmy aspirynowej, 
• w ostatnim trymestrze ciąży, 
• u pacjentów z objawami dny moczanowej. 

Bardzo ważnym przeciwwskazaniem do stosowania leku jest wiek pacjenta. Dzieci i młodzież do 16 roku życia nie powinni stosować kwasu acetylosalicylowego, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia zespołu Rey’a – bardzo rzadko występującej, ale ciężkiej choroby, która może spowodować uszkodzenie wątroby i mózgu!

Przeczytaj również:
Astma aspirynowa – jakie są jej objawy?
Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dla dzieci

Stosowanie leku u kobiet w ciąży i w okresie karmienia piersią 

Stosowanie leku w czasie trwania ciąży jest przeciwwskazane. Badania dowodzą, iż lek może niekorzystnie wpływać na ciążę i rozwój dziecka. Kwas acetylosalicylowy we wczesnym okresie ciąży zwiększa ryzyko poronienia oraz występowania wad wrodzonych serca. Ryzyko to jest tym większe, im większa jest dawka leku oraz im dłużej trwa terapia. 

Kwas acetylosalicylowy może przenikać w niewielkich ilościach do mleka kobiet karmiących piersią. Badania wykazały jak dotąd brak działań niepożądanych u niemowląt karmionych piersią podczas krótkotrwałego stosowania leku przez matki. W związku z tym nie istnieje konieczność przerywania terapii pod warunkiem, iż lek nie jest stosowany długotrwale. W przypadku regularnego stosowania dużych dawek kwasu acetylosalicylowego karmienie piersią powinno być wcześniej przerwane. 

Lek może wpływać na płodność u kobiet poprzez wpływ na owulację. Działanie to ustępuje po zakończeniu terapii. Pamiętajmy jednak, aby nie stosować leku w sytuacji, kiedy staramy się zajść w ciążę. 

Działania niepożądane kwasu acetylosalicylowego 

Lek może wywołać następujące działania niepożądane: 

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe w postaci bólów brzucha, zgagi, nudności, wymiotów, zapalenia przewodu pokarmowego, krwawień z przewodu pokarmowego, a także choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy; 
• zaburzenia czynności wątroby i dróg żółciowych; 
• zaburzenia układu nerwowego w postaci zawrotów głowy oraz szumów usznych; 
• zaburzenia układu krwionośnego w postaci zwiększonego ryzyka krwawień, wydłużenia czasu krwawienia, czasu protrombinowego, a także ryzyka wystąpienia trombocytopenii; 
• zaburzenia naczyniowe objawiające się wylewem krwi do mózgu; 
• zaburzenia czynności nerek; 
• reakcje nadwrażliwości na lek; 
• zaburzenia układu oddechowego w postaci astmy oskrzelowej, objawiającej się nagłymi napadami duszności, które ustępują dopiero po podaniu odpowiednich leków. 

Interakcje z innymi lekami 

Kwas acetylosalicylowy może wchodzić w niebezpieczne interakcje z innymi stosowanymi jednocześnie lekami. Pamiętajmy, aby zawsze konsultować z lekarzem lub farmaceutą stosowanie wielu leków jednocześnie!  

Możemy wyróżnić następujące interakcje kwasu salicylowego z: 

• metotreksatem – występuje nasilenie toksycznego wpływu metotreksatu na szpik, 
• lekami przeciwzakrzepowymi, lekami trombolitycznymi i innymi lekami hamującymi agregację płytek krwi – występuje nasilenie działania przeciwzakrzepowego, 
• innymi lekami z grupy NLPZ – zwiększa się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, a także ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej, 
• selektywnymi inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) – występuje zwiększone ryzyko krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego, 
• lekami zwiększającymi wydalanie kwasu moczowego z moczem – występuje osłabienie działania tych leków, 
• digoksyną – interakcja powoduje zwiększenie stężenia digoksyny w osoczu, 
• lekami przeciwcukrzycowymi – występuje nasilenie działania tych leków, 
• lekami moczopędnymi – interakcja polega na osłabieniu działania moczopędnego, 
• inhibitorami konwertazy angiotensyny (ACE) – występuje zmniejszone działanie przeciwnadciśnieniowe, 
• kwasem walproinowym – zwiększa się jego toksyczność. 

Pamiętajmy także, aby unikać spożywania alkoholu podczas terapii kwasem acetylosalicylowym, ponieważ ta interakcja powoduje zwiększenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego.

Przeczytaj również:
Niesteroidowe leki przeciwzapalne – jak działają?
Paracetamol – właściwości, zastosowanie, interakcje, dawkowanie
Przedawkowanie paracetamolu – czym może grozić?
Diklofenak – kiedy go stosować?