Łuszczyca. Co to za choroba?

Łuszczyca – przyczyny

Trudno określić dokładną przyczynę łuszczycy. Na pojawienie się objawów choroby mają wpływ czynniki genetyczne, immunologiczne i środowiskowe.

Więcej zachorowań ma miejsce w krajach wysoko rozwiniętych. Możemy zatem przypuszczać, że nasz tryb życia i dieta mają wpływ na wystąpienie choroby.

Tzw. łuszczycę zwykłą dzielimy na dwa typy:

• pierwszy typ (dziedziczny) – daje objawy przed 40. rokiem życia (a nawet w wieku dziecięcym); cechuje się wcześniejszym występowaniem tej choroby w rodzinie; ta forma łuszczycy jest zazwyczaj odporniejsza na leczenie i nawraca częściej niż drugi typ;
• drugi typ – pierwsze symptomy pojawiają się po czterdziestce; choroba nie pojawiała się wcześniej w rodzinie.

Jeśli jedno z rodziców ma łuszczycę, istnieje 10-20% szansy, że dziecko także będzie ją miało. W przypadku choroby obojga rodziców ryzyko wzrasta nawet do 70%.

Poza wpływem genów wiele innych czynników zewnętrznych może wywołać lub zaostrzyć objawy tej choroby.

Zaliczamy tutaj np.:

• zakażenie drobnoustrojami (przede wszystkim paciorkowcami i gronkowcami),
• przyjmowanie niektórych leków (np. beta-blokery, lit, amiodaron, leki przeciwmalaryczne, progesteron, niesteroidowe leki przeciwzapalne),
• zaburzenia hormonalne,
• ciążę i poród,
• menopauzę,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• stres,
• inne choroby (np. cukrzyca typu II),
• hipokalcemię,
• nadwagę,
• niewłaściwą higienę, używanie nieodpowiednich kosmetyków.

Łuszczyca – objawy i rodzaje

Łuszczyca plackowata (zwykła)

Podstawowym objawem łuszczycy zwykłej są zmiany skórne w formie wykwitów. Mają one postać czerwonobrunatnych plam pokrytych białoszarą łuską.

Dodatkowo często pojawiają się:

• zaczerwienienie,
• pieczenie,
• świąd,
• pękanie skóry i jej krwawienie,
• ból.

Zmiany są spowodowane zaburzeniem procesu regeneracji naskórka. U zdrowej osoby proces ten trwa około miesiąca, a u chorych jest skrócony do 4 dni. Łuska pojawia się z powodu nadmiernego rogowacenia skóry.

Zmiany zwykle występują na:

• kolanach,
• łokciach,
• twarzy,
• plecach,
• stopach,
• dłoniach,
• paznokciach stóp i dłoni.

Łuskowate zmiany na ciele są dobrze odgraniczone od zdrowej skóry. Przy próbie ich zdrapania łuski odpadają, tworząc płatki przypominające zeskrobane kawałki świecy (objaw świecy stearynowej).

Łuszczyca skóry głowy

Często pierwszym miejscem występowania zmian jest owłosiona skóra głowy. Początkowo łuszczenie możesz pomylić z łupieżem. Później zmiany mogą objąć całą skórę.

Mimo ciągłego złuszczania skóry i występowania stanu zapalnego włosy nie wypadają.

Łuszczyca drobnogrudkowa (kropelkowa)

Charakterystyczną cechą jest objaw Auspitza. Polega on na pojawieniu się kropelek krwi w wyniku uszkodzenia naczynek podskórnych po zeskrobaniu łuski. Zmiany skórne mogą mieć charakter licznych, grudkowatych wykwitów na czubku głowy, kończynach czy tułowiu. Mówimy wówczas o łuszczycy drobnogrudkowej lub kropelkowej. Jest to najczęstsza postać łuszczycy u dzieci. Występuje zazwyczaj 2-3 tygodnie po przebyciu paciorkowcowego zakażenia gardła lub migdałków. Niekiedy zmiany są dużo bardziej rozległe i wykwity zlewają się ze sobą, tworząc kształty przypominające mapę (łuszczyca geograficzna).

Łuszczyca krostkowa

Specyficzną odmianą łuszczycy jest łuszczyca krostkowa. Znacznie różni się ona od zwykłej. Zamiast szarych łusek występują tutaj ropne krosty (niekiedy na powierzchni całego ciała) ze stanem zapalnym i przesuszoną skórą wokół. Jest to ciężka odmiana łuszczycy. Często łączy się ze złym stanem ogólnym chorego.

Łuszczyca stawów

Jest to choroba reumatologiczna, która powoduje przewlekłe zapalenia stawów i przylegających do nich struktur. Najczęściej obejmuje paliczki, stawy krzyżowo-biodrowe, nadgarstkowe i skokowe.

Powoduje:

• ból,
• sztywność,
• ograniczenie ruchomości stawów.

W niektórych przypadkach może prowadzić do trwałego kalectwa. Objawy skórne nie zawsze jej towarzyszą.

Erytrodermia łuszczycowa

Jest ciężką odmianą łuszczycy. Zmiany w tym przypadku obejmują całe ciało, czasem bez występowania nawet kawałka zdrowej skóry. Towarzyszący im ciągły świąd i ból.

Łuszczyca paznokci

Czasem jest mylona z grzybicą ze względu na podobne objawy:

• żółtobrunatne plamy na płytce paznokcia,
• poprzeczne rowki,
• zgrubienie płytki.

Jak lekarz rozpoznaje łuszczycę skóry?

Podstawą rozpoznania łuszczycy jest obraz kliniczny i występowanie wykwitów skórnych w charakterystycznych miejscach. Lekarz może dokonać dokładniejszej oceny zmian przy użyciu dermatoskopu. W niektórych przypadkach wykonuje się też biopsję skóry. Przydatne mogą być badania genetyczne w kierunku polimorfizmu genu HLA Cw6.

Ciężkość choroby ustala specjalista na podstawie kryteriów opracowanych przez ekspertów z Unii Europejskiej. Narzędziami wykorzystywanymi w tym celu są kwestionariusze PASI, BSA i DLQI.

Łuszczyca – leczenie

Czy łuszczyca jest zaraźliwa? Nie, nie jest ona chorobą zakaźną.

Ze względu na uwarunkowanie genetyczne łuszczyca pozostaje chorobą nieuleczalną z okresami zaostrzeń i remisji. Chcąc złagodzić jej objawy, możemy stosować leczenie miejscowe, ogólne lub fototerapię.

Leczenie miejscowe

Sprawdza się u większości chorych, u których zmiany obejmują niewielką część ciała (do 25%). Ma na celu usunięcie łuski i doprowadzenie do remisji zmian skórnych.

Najczęściej najpierw stosuje się maści, kremy albo balsamy z kwasem salicylowym lub mocznikiem, które aplikuje się przez maksymalnie trzy dni w celu usunięcia łuski.

Następnie wprowadza się preparaty zapobiegające nadmiernej proliferacji naskórka, np. z cygnoliną lub dziegciem. Zazwyczaj są one źle oceniane przez pacjentów ze względu na nieprzyjemny zapach, lepkość, długość terapii i brudzenie ubrań.

Dużo lepiej tolerowane są:

• kortykosteroidy miejscowe (dipropionian betametasonu, propionian clobetazolu, pirośluzan mometazonu, propionian flutikazonu),
• pochodne witaminy D (kalcypotriol, takalcytol),
• retinoidy (tazaroten),
• inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus).

Preparaty zawierające powyższe substancje nie są jednak pozbawione działań niepożądanych. Stanowią także większe obciążenie finansowe dla pacjentów.

W przypadku leczenia miejscowego kluczowe znaczenie ma regularność i ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarskich. Jest rekomendowane w leczeniu łagodnych i umiarkowanych postaci łuszczycy skóry ciała oraz owłosionej skóry głowy. W tych przypadkach zazwyczaj przynosi dobre efekty.

Gorzej przebiega leczenie paznokci. Skuteczność jest dużo mniej zadowalająca. Stosuje się tu silne kortykosteroidy w opatrunku okluzyjnym na noc lub połączenie betametazonu z kwasem salicylowym.

Leczenie ogólne

Wskazaniem do wdrożenia leczenia ogólnego są przede wszystkim:

• zajęcie zmianami łuszczycowymi powyżej 25% powierzchni ciała,
• oporność na leczenie miejscowe,
• zły stan psychiczny chorego.

Tego typu terapii wymaga także postać krostkowa, stawowa i erytrodermia łuszczycowa. 

Najczęściej wybierane substancje lecznicze to:

• metotreksat – cytostatyk stosowany głównie w odmianie stawowej i erytrodermii łuszczycowej; może uszkadzać nerki, wątrobę i prowadzić do aplazji szpiku;
• retinoidy – etretinat i acytrecyna; normalizują proliferację komórek naskórka i ograniczają stan zapalny; wskazane w postaci krostkowej i niekiedy w erytrodermii; działają teratogennie, dlatego konieczne jest stosowanie skutecznej antykoncepcji; pacjenci najczęściej skarżą się na suchość błon śluzowych;
• cyklosporyna A – lek immunosupresyjny; jest skuteczny we wszystkich postaciach łuszczycy, jednak ze względu na ryzyko uszkodzenia nerek jest rekomendowany w trudnych przypadkach choroby;
• leki biologiczne – przeznaczone dla pacjentów z najcięższymi postaciami łuszczycy, u których nie pomogło standardowe leczenie; są to rekombinowane ludzkie cytokiny, przeciwciała monoklonalne (adalimumab, infliksimab, ustekinumab, golimumab) lub białka fuzyjne (etanercept); tego typu preparaty mogą wywołać redukcję zmian o 75%, a nawet całkowitą remisję choroby; to najnowocześniejsze leki; są uznawane za wyjątkowo bezpieczne (pacjenci najczęściej zgłaszają zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle i zawroty głowy, objawy grypopodobne);
• antybiotyki – głównie pochodne penicyliny; nie leczą bezpośrednio łuszczycy; stosowane w przypadkach, gdy choroba wiąże się z infekcją.

Fototerapia

Stosuje się ją pomocniczo. Wykorzystuje promieniowanie UVB o ściśle określonej długości fal emitowane przez specjalne lampy.

Fotochemioterapia (inaczej PUVA) polega z kolei na naświetlaniu pacjenta promieniowaniem UVA po podaniu związku fotouczulającego (psolarenu).

Obie formy terapii wymagają nadzoru personelu.

Korzystne działanie ma także psychoterapia, szczególnie u osób z ciężkim przebiegiem choroby i mających problemy z jej akceptacją.

Łuszczyca – jak jeszcze można złagodzić objawy choroby?

Aby złagodzić objawy łuszczycy, unikaj czynników wyzwalających i nasilających jej objawy.

Zaliczamy do nich:

• stres,
• papierosy,
• alkohol.

Zwróć także uwagę na jakość spożywanych posiłków. Najlepiej sprawdzi się dieta śródziemnomorska lub inna oparta na dużej ilości świeżych warzyw i owoców. Te produkty są bogatym źródłem antyoksydantów. Ich zadaniem jest regulowanie procesów zapalnych.

Porozmawiaj także z lekarzem prowadzącym na temat suplementacji witaminy D i nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Niektóre źródła wskazują na pozytywny wpływ preparatów pochodzenia roślinnego na łagodzenie zmian łuszczycowych. Poza olejami wymienia się tu również dziurawiec, aloes czy ostryż długi. Jest to jedynie uzupełnienie tradycyjnej farmakoterapii, dlatego omów tę kwestię z lekarzem prowadzącym.

Nie zapominaj również o codziennej i właściwej pielęgnacji skóry objętej stanem zapalnym.

Stosuj kosmetyki z:

• dziegciem,
• siarką,
• kwasem salicylowym,
• olejem konopnym.

Przydadzą się także nawilżające emolienty.

Osoby z łuszczycą są bardziej narażone na rozwój innych chorób o podłożu autoimmunologicznym, m.in. choroby Hashimoto, choroby Leśniowskiego-Crohna czy RZS. Leczenie łuszczycy będzie skuteczne, gdy współwystępujące choroby o charakterze zapalnym także będą dobrze kontrolowane.

Łuszczyca to ciężka choroba, która ze względu na podłoże genetyczne pozostaje nieuleczalna. Możemy jedynie próbować załagodzić jej objawy, co nie zawsze jest proste. Po okresie remisji prędzej czy później następuje nawrót choroby. Szybkość leczenia zmian skórnych w dużej mierze będzie zależało od systematyczności. Duże nadzieje możemy pokładać w nowych lekach biologicznych, które wykazują dużą skuteczność przy wysokim profilu bezpieczeństwa.

Przeczytaj również:
Łuszczyca u dzieci. Przyczyny, objawy, leczenie