Nadciśnienie tętnicze – przyczyny, przebieg i leczenie

Pomiar ciśnienia tętniczego

Badanie to zaleca się wykonywać u każdej osoby dorosłej co najmniej raz w roku. Pomiaru ciśnienia tętniczego dokonuje się za pomocą sfigmomanometru, potocznie nazywanego po prostu aparatem do mierzenia ciśnienia. Konieczne jest prawidłowe dobranie wielkości mankietu, ponieważ nieodpowiedni rozmiar może prowadzić do zafałszowania wyników pomiaru. Za krótki i zbyt wąski mankiet powoduje zawyżenie, a zbyt długi i zbyt szeroki zaniżenie wyników. Balon mankietu do mierzenia ciśnienia powinien mieć długość odpowiadającą 0,75 obwodu ramienia a szerokość odpowiadającą 0,4 obwodu ramienia. W czasie dokonywania pomiaru dolna krawędź mankietu powinna znajdować się około 3 cm nad zgięciem łokciowym.

Ramię, na którym dokonuje się pomiaru, powinno być podparte i znajdować się na wysokości serca. Pomiaru należy dokonywać po kilkuminutowym odpoczynku, w pozycji siedzącej z opartymi plecami. Wynik  zapisujemy w formie dwóch liczb, np. 120/70. Pierwsza z nich określa wartość skurczowego ciśnienia tętniczego, druga zaś rozkurczowego. Jednostka, w jakiej przedstawiamy wynik, to mm Hg, czyli milimetry słupa rtęci.

Jako optymalne określa się wartości ciśnienia skurczowego niższe niż 120 mm Hg, a rozkurczowego poniżej 80 mm Hg.

Nadciśnienie tętnicze – definicja i przyczyny

Nadciśnienie tętnicze definiuje się jako stan trwałego podwyższenia wartości skurczowego ciśnienia tętniczego do/powyżej wartości 140 mm Hg, i/lub wartości rozkurczowego ciśnienia tętniczego do/powyżej wartości 90 mm Hg. Rozróżnia się nadciśnienie tętnicze pierwotne, stanowiące ponad 90% przypadków, w którym nie udaje się zidentyfikować przyczyny, oraz wtórne, będące skutkiem innych schorzeń.

Przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego to:

• choroby nerek,
• choroby układu nerwowego,
• choroby endokrynologiczne,
• stany patologiczne związane z ciążą,
• obturacyjny bezdech senny,
• wady wrodzone układu krążenia,
• niektóre leki,
• substancje toksyczne, w tym narkotyki i alkohol.

W rozwoju nadciśnienia tętniczego pewne znaczenie mają wiek chorego oraz predyspozycje genetyczne, jednak w większości przypadków największy wpływ na jego rozwój mają czynniki środowiskowe. Oznacza to, że swoim stylem życia jesteśmy w stanie zarówno zapobiegać, jak i łagodzić przebieg nadciśnienia tętniczego.

Czynniki ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego:

• otyłość, zwłaszcza trzewna,
• zbyt mała aktywność fizyczna,
• palenie tytoniu,
• nadużywanie alkoholu,
• dieta bogata w sód,
• predyspozycje genetyczne.

Izolowane nadciśnienie skurczowe to stan obserwowany głównie u osób starszych, polegający na podwyższeniu wartości ciśnienia skurczowego z jednoczesnym pozostaniem wartości ciśnienia rozkurczowego w granicach normy. Jest to forma nadciśnienia tętniczego, podobnie jak inne, wymagająca leczenia i monitorowania oraz prowadząca do zmian narządowych i powikłań.

Przebieg i powikłania nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze przez wiele lat może pozostawać bezobjawowe. Jednak długotrwale podwyższone wartości ciśnienia powodują uszkodzenie naczyń krwionośnych. Powstają wówczas rozwijające się wolno i niezauważenie zmiany w narządach wewnętrznych, które mogą ostatecznie prowadzić do ciężkich powikłań:

• serca – przerost lewej komory, choroba wieńcowa, niedomykalność zastawki aortalnej, migotanie przedsionków, zawał,
• mózgu – zmiany w naczyniach mózgowych, udar,
• oczu – retinopatia nadciśnieniowa (uszkodzenie siatkówki), jaskra, utrata wzroku,
• nerek – nefropatia nadciśnieniowa, niewydolność nerek wymagająca dializoterapii.

Odpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego, utrzymujące wartości ciśnienia w granicach normy, pozwala zapobiegać rozwojowi wyżej wymienionych powikłań.

Możliwe są również sytuacje, w których do rozwoju powikłań dochodzi bardzo szybko w wyniku gwałtownego, wysokiego wzrostu ciśnienia tętniczego. Mogą wystąpić objawy, takie jak krwawienie z nosa, silny ból głowy, ból w klatce piersiowej i duszność, nasilony niepokój czy zaburzenia świadomości. Wówczas należy pilnie zgłosić się po pomoc lekarską, gdyż istnieje ryzyko encefalopatii nadciśnieniowej, udaru mózgu, zawału lub ostrej niewydolności serca czy innych stanów bezpośrednio zagrażających życiu.

Rozpoznanie i leczenie nadciśnienia tętniczego

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego stawia się na podstawie co najmniej dwóch pomiarów wykonanych podczas co najmniej dwóch wizyt. Następnie ustala się, czy nadciśnienie ma charakter pierwotny, czy wtórny. Kolejną czynnością jest ocena występujących u pacjenta czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz poszukiwanie ewentualnych, już obecnych, zmian narządowych i powikłań nadciśnienia tętniczego. Leczenie ustala się indywidualnie, w zależności od wyników wyżej wymienionych badań.

U każdego pacjenta istotne znaczenie ma również postępowanie niefarmakologiczne. Zaleca się:

• redukcję masy ciała,
• regularną aktywność fizyczną dostosowaną do wieku i stanu zdrowia pacjenta,
• dietę o obniżonej zawartości sodu (maksymalnie 5-6 g NaCl soli na dobę), unikanie żywności przetworzonej,
• ograniczenie spożywania alkoholu (mężczyźni do 20-30 g etanolu/dzień, kobiety do 10-20 g etanolu/dzień),
• rzucenie palenia tytoniu.

Regularna samodzielna kontrola wartości ciśnienia tętniczego pozwala ocenić skuteczność leczenia, dokonać jego ewentualnych modyfikacji i zapobiec rozwojowi powikłań.

Pobierz tabelę