Nudności i wymioty – jakie mogą być ich przyczyny?

Nudności i wymioty – mechanizm powstawania 

Nudności to nieprzyjemna, choć niebolesna dolegliwość, polegająca na odczuwaniu potrzeby zwymiotowania. W ich trakcie dochodzi do ruchów antyperystaltycznych przewodu pokarmowego, jednak nie następuje wyrzut treści pokarmowej. Mogą, lecz nie muszą poprzedzać wymiotów.  

Wymioty polegają na wyrzuceniu treści żołądkowej przez usta, przy jednoczasowym zamknięciu głośni i chwilowym zatrzymaniu wdechu. Przemieszczenie treści żołądka następuje wskutek ruchów antyperystaltycznych żołądka, jelit i przełyku (odwrotnych do prawidłowych ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego przemieszczających treść w kierunku odcinków dystalnych). Do gwałtownego wyrzutu treści dochodzi na skutek silnego, nagłego skurczu mięśni brzucha, który prowadzi do znacznego wzrostu ciśnienia w żołądku i wypchnięcia jego zawartości. 

Wymioty występują na drodze odruchu, którego ośrodek znajduje się w części ośrodkowego układu nerwowego, nazywanej opuszką rdzenia. Do aktywacji odruchu dochodzi poprzez pobudzenie receptorów znajdujących się w przewodzie pokarmowym i uchu wewnętrznym lub strefy chemoreceptorowej zlokalizowanej w dnie komory IV w obrębie mózgowia. 

Zarówno nudnościom, jak i wymiotom często towarzyszą objawy wynikające z pobudzenia przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego. Należą do nich: 

• wzmożona potliwość, 
• bladość, 
• intensywne ślinienie, 
• obniżenie ciśnienia tętniczego, 
• zmniejszenie częstości akcji serca. 

Wymioty – podział i przyczyny 

Wymioty ze względu na czas trwania dzieli się na dwie grupy: 

• wymioty ostre – trwające zwykle od 1 do 2 dni, 
• wymioty przewlekłe – trwające dłużej niż 7 dni. 

Czas trwania wymiotów może wskazywać na ich potencjalne przyczyny. Wymioty ostre zwykle występują w przebiegu infekcji, zatruć czy jako działania niepożądane leków. Wymioty przewlekłe wskazują na obecność schorzenia przewlekłego. 

Do stanów, w których wstępują wymioty, należą: 

• zatrucia egzogennymi substancjami toksycznymi, np. alkoholem etylowym; 
• zatrucia toksynami endogennymi, np. toksynami mocznicowymi, w przebiegu niewydolności nerek; 
• stosowanie niektórych leków, najczęściej chemioterapeutyków przeciwnowotworowych; 
• choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. migrena, zaburzenia naczyniowe czy guzy; 
• choroby psychiczne – od anemii i bulimii po depresję; 
• choroby przewodu pokarmowego – od ostrych zatruć i nieżytów o etologii wirusowej czy bakteryjnej, poprzez nietolerancje pokarmowe, nieswoiste zapalenia jelit, zespół jelita drażliwego, po guzy, niedrożności, zapalenie wyrostka robaczkowego czy niedokrwienie jelit, stanowiące ciężkie, zagrażające życiu schorzenia; 
• choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – kamica i jej powikłania; 
• choroby wątroby – przez zapalenia wirusowe i niewirusowe, ostre i przewlekłe uszkodzenia, marskość, po niewydolność narządu; 
• choroby trzustki; 
• choroby nerek – od ostrego odmiedniczkowego zapalenia, kamicy, po ich niewydolność; 
• choroby trzustki – ostre i przewlekłe zapalenie, guzy; 
• zaburzenia błędnikowe, takie jak choroba lokomocyjna, zapalenia czy choroba Meniere’a; 
• cukrzyca i jej ostre powikłania; 
• zaburzenia hormonalne; 
• ciąża; 
• reakcje na silne bodźce zapachowe, wzrokowe lub smakowe; 
• inne. 

Nudności i wymioty – diagnostyka i leczenie 

W przebiegu wymiotów, również ostrych, trwających krótko, łatwo dochodzi do rozwoju odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych, a te z kolei mogą pociągnąć za sobą dalsze powikłania. Dlatego podstawą postępowania terapeutycznego jest nawadnianie chorego oraz uzupełnianie utraconych elektrolitów. W warunkach domowych przy niewielkim odwodnieniu, np. w przebiegu ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, stosuje się nawadnianie doustne specjalnie do tego przeznaczonymi roztworami, w cięższych przypadkach – dożylne w warunkach szpitalnych. 

Drugim krokiem jest poszukiwanie przyczyny wymiotów i zastosowanie leczenia przyczynowego, np. leczenie cukrzycowej kwasicy ketonowej czy zabieg operacyjny w niedrożności mechanicznej jelit. Jeżeli objawy są uciążliwe, stosuje się leczenie przeciwwymiotne. 

Przeczytaj również:
Mdłości po jedzeniu – jakie mogą być ich przyczyny?