Odczulanie doustne i podjęzykowe. Które wybrać?

Czym jest odczulanie?  

Odczulanie, czyli immunoterapia alergenowa, to najskuteczniejsza metoda walki z alergią. Substancja, która powoduje alergię, może również pomóc nam ją zwalczyć. Odczulanie polega na zwiększaniu tolerancji chorego na te alergeny, które wywołują alergię. Bardzo ważne tutaj jest regularne podawanie alergenu w coraz większych dawkach. Dzięki temu organizm oswaja się z alergenem i przestaje traktować go jako wroga. Odczulanie trwa od trzech do nawet pięciu lat. Im wcześniej terapia zostaje rozpoczęta, tym wyższa jest jej skuteczność.  

Odczulanie to jedyny przyczynowy sposób leczenia alergii dostępny w dzisiejszej medycynie. Pozwala na kontrolowanie choroby i hamowanie jej rozwoju.  

Czy odczulanie jest skuteczne?  

Dzięki odpowiedniej modyfikacji układu odpornościowego organizm ma możliwość na lepszą tolerancję alergenu, a w konsekwencji:  

• zmniejsza lub czasem nawet likwiduje objawy alergii,  
• obniża potrzebę stosowania leków przeciwalergicznych,  
• zmniejsza prawdopodobieństwo innych uczuleń,  
• zapobiega rozwojowi astmy.  

Najwyższa skuteczność leczenia osiągana jest w przypadku alergii na jad owadów, pyłki roślin czy roztocza kurzu domowego. Trochę niższa zaś na pleśnie i zwierzęta.  

Kto może zostać poddany odczulaniu?  

O rozpoczęciu immunoterapii decyduje lekarz alergolog na podstawie badania przedmiotowego i testów alergicznych.  

Leczenie wdraża się, gdy lekarz rozpoznał jedną z poniższych dolegliwości:  

• alergiczny nieżyt nosa,  
• astmę alergiczną,  
• alergiczne zapalenie spojówek.  

Zdarza się także próba odczulania u osób z atopowym zapaleniem skóry.  

Kolejnym kryterium jest brak możliwości usunięcia alergenu z otoczenia chorego. Pacjent musi też być zdecydowany, czy na pewno chce podjąć leczenie. 

Odczulanie – kiedy najlepiej je wykonać? 

Odczulanie najlepiej zacząć od okresu, w którym jest mniejsze prawdopodobieństwo kontaktu z alergenem. Np. jeśli masz alergię na trawy, które pylą od końca kwietnia do końca września, terapię najlepiej rozpocznij w październiku lub listopadzie.  

Niestety na działanie niektórych alergenów jesteśmy wystawieni cały rok, np. na roztocze kurzu. 

Choć nie ma dokładnych badań naukowych w tym zakresie, przyjmujemy, że odczulać mogą się dorośli i dzieci powyżej 5. roku życia. Skąd taka granica wieku? Poniżej 5. roku życia trudno jednoznacznie określić, czy objawy takie jak świąd, zaczerwienienie oczu, katar i inne dolegliwości są na pewno spowodowane przez alergię.  

Jakie formy leczenia są dostępne?  

Odczulanie jest długim procesem, który może trwać nawet kilka lat.

Wyróżniamy: 

• leczenie podstawowe – nazywane także wstępnym lub początkowym, czyli czas, w którym zwiększa się dawkę alergenu podawanego w szczepionce; 
• leczenie podtrzymujące – inaczej kontynuacja leczenia, polega na stosowaniu maksymalnej tolerowanej dawki alergenu lub zalecanej przez producenta szczepionki.  

Istnieją dwie drogi podania szczepienia odczulającego: 

• podskórną – w postaci zawiesiny do wstrzykiwań, którą pielęgniarka lub lekarz podają podskórnie w ramię; wybierz tę metodę, jeśli dobrze znosisz zastrzyki, a masz problem z regularnym stosowaniem leków doustnych; po osiągnięciu dawki podtrzymującej zastrzyki wykonuje się co 4-6 tygodni; 
• podjęzykową – w postaci liofilizatów, tabletek i roztworów podjęzykowych; jest to forma lepiej tolerowana przez dzieci oraz osoby, które źle znoszą zastrzyki; wymaga jednak codziennego stosowania; pierwszą dawkę pacjent przyjmuje w gabinecie lekarza; jeśli nie pojawią się żadne skutki uboczne, leczenie może być kontynuowane w domu. 

Jakie alergeny znajdują się w szczepionkach? 

Preparaty przeznaczone do odczulania mogą zawierać różne alergeny, a także ich mieszanki.  

W preparatach odczulających znajdują się: 

• pyłki roślin, np. trawy, zboża, chwasty czy drzewa; 
• nabłonek lub sierść zwierząt, np. kota, psa, konia; 
• grzyby pleśniowe; 
• roztocze kurzu domowego; 
• alergeny owadów, np. jad osy, pszczoły, komara. 

Odczulanie w alergiach pokarmowych 

Alergie pokarmowe są typem nadwrażliwości, gdzie nadmierna reakcja układu odpornościowego występuje po spożyciu konkretnego pokarmu. W 2020 r. Amerykańska Agencja Żywności i Żywienia dopuściła do leczenia pierwszy lek na alergię pokarmową. Jest to produkt wskazany w przypadku alergii na orzeszki ziemne (fistaszki) przeznaczony do stosowania u dzieci w wieku 4-17 lat.  

Odczulanie – przeciwwskazania 

Nie ma szczególnych przeciwwskazań do wykonania immunoterapii alergenowej. Jednak przy niektórych chorobach przewlekłych lekarz alergolog musi ocenić, czy korzyści wynikające z terapii przewyższają działania niepożądane.  

Skonsultuj się z lekarzem alergologiem, jeśli chorujesz na: 

• dusznicę bolesną, 
• cukrzycę, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• chorobę niedokrwienną serca, 
• POChP, 
• chorobę wieńcową naczyń mózgowych. 

Skutki uboczne po podaniu szczepionki odczulającej 

Podanie szczepionki do odczulania może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. Bardzo rzadko obserwuje się ciężkie skutki uboczne typu obrzęk krtani, ciężki napad astmy czy wstrząs anafilaktyczny. Dlatego ważna jest obserwacja przez pierwsze 30 minut od podania szczepionki, najlepiej pod nadzorem lekarza lub osoby, która wie co zrobić w sytuacji wystąpienia nadwrażliwości na lek.  

Do innych działań niepożądanych, które mogą wystąpić po odczulaniu zaliczamy: 

• obrzęk, zaczerwienienie, świąd w miejscu podania, 
• nasilenie astmy,  
• nieżyt nosa, 
• pokrzywkę, 
• świąd, 
• w przypadku podania podjęzykowego – zapalenie, ból jamy ustnej, zaburzenia smaku.  

Odczulanie – najważniejsze zasady 

• Ściśle współpracuj z lekarzem i dotrzymuj terminów kolejnych wizyt w celu regularnego podnoszenia dawki leku. Producenci szczepionek podają w ulotkach dawkowanie orientacyjne – to lekarz ustala indywidualny schemat leczenia. 
• Przy iniekcjach podskórnych przy każdej kolejnej wizycie zmieniaj miejsce wkłucia, aby w miejscu aplikacji nie powstawały żadne zgrubienia, np. przy pierwszej wizycie lewe ramię, przy kolejnej – prawe. 
• Jeśli przekroczysz zalecany odstęp między podaniem dwóch dawek, możliwa jest modyfikacja kalendarza szczepień w zależności od etapu leczenia. 
• Po każdej szczepionce pozostań w przychodni pod obserwacją przez 30 minut. W razie wystąpienia nadwrażliwości na podawany czynnik personel medyczny będzie miał możliwość jak najszybszego udzielenia Ci pomocy. 
• Zgłaszaj natychmiast wystąpienie wszelkich działań niepożądanych. 
• Na każdej wizycie poinformuj lekarza o infekcjach, chorobach, stosowanych lekach i innych szczepieniach, zajściu w ciążę. 
• W dniu odczulania unikaj wysiłku fizycznego, sauny i ciepłej kąpieli. 
• W dniu odczulania zrezygnuj z pokarmów powodujących wyrzut histaminy, do których należą m.in.: kawa, herbata, kakao, ryby, alkohol. 

Która terapia jest skuteczniejsza?  

Badania kliniczne wykazały skuteczność zarówno terapii podskórnej, jak i podjęzykowej. Różnice widoczne są jednak w kwestii odpowiedzi na szczepionkę, działań niepożądanych czy utrzymywania się efektów klinicznych.  

Utrzymywanie się efektów leczenia dobrze udokumentowano w przypadku szczepionki podjęzykowej. W przypadku podskórnej może mieć on charakter przejściowy i utrzymywać się ok. 4-6 lat.  Aby móc jednoznacznie stwierdzić, które leczenie jest korzystniejsze, potrzeba jeszcze wielu badań.

Przeczytaj również:
Zioła na alergię. Czy mogą zastąpić leki?