PCOS a niedoczynność tarczycy
Choroby tarczycy i zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedne z najczęstszych endokrynopatii u kobiet. O związku pomiędzy PCOS a niedoczynnością tarczycy mówi się coraz częściej. Chociaż dokładnych mechanizmów nadal nie znamy, a patogeneza obu chorób jest odmienna, to mają one wspólne cechy i czynniki ryzyka.
Czym jest PCOS?
Zespół policystycznych jajników to zespół prowadzący do braku owulacji. Jest to najczęstsza endokrynopatia u kobiet w wieku rozrodczym. Dotyczy nawet 8-17% kobiet. Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się wieloma objawami o różnym nasileniu. Diagnozując PCOS, musimy wykluczyć inne choroby przebiegające z podobnymi objawami, np. niedoczynność i nadczynność tarczycy, wrodzony przerost nadnerczy czy zespół Cushinga.
Lekarz stawia rozpoznanie w kierunku zespołu policystycznych jajników, gdy są spełnione 2 z 3 kryteriów:
- kliniczne i biochemiczne wykładniki hiperandrogenizmu, czyli wysokiego stężenia hormonów zwanych androgenami (np. testosteron). Objawia się to hirsutyzmem (nadmiernym owłosieniem), zmianami łojotokowymi, trądzikiem, przetłuszczaniem się włosów, a nawet łysieniem. Przyczyną jest wzrost hormonu luteinowego (LH), który pobudza jajniki do wytwarzania androgenów.
- nieregularne owulacje lub ich brak,
- policystyczne jajniki w obrazie USG – w jajnikach stwierdza się zatrzymane w rozwoju pęcherzyki jajnikowe w fazie antralnej, dające w badaniu obraz podobny do cyst.
Dodatkowymi objawami w tym zespole są m.in.:
- otyłość,
- nadciśnienie,
- insulinooporność.
Insulina również pobudza produkcję androgenów w jajniku oraz zwiększa pulę tych hormonów we krwi.
Długotrwały brak miesiączki w PCOS doprowadza do niepłodności oraz wzrostu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i raka endometrium w przyszłości.
Przeczytaj również:
Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, leczenie
Dieta w zespole policystycznych jajników (PCOS)
Czym jest niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy to niedobór jej hormonów. Zapalenie tarczycy Hashimoto jest najczęstszą przyczyną tego zaburzenia i jednocześnie najczęstszą chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której występuje naciek limfocytarny i włóknienie tarczycy. Aby ją zdiagnozować, należy wykazać wzrost we krwi przeciwciał przeciwko antygenom tarczycy – anty-TPO lub anty-Tg oraz charakterystyczny obraz tarczycy w badaniu USG – tarczyca jest hipoechogeniczna lub ma heterogenną strukturę. Niedoczynność tarczycy ma ważny wpływ na zdrowie reprodukcyjne kobiet. Przed pokwitaniem może prowadzić do opóźnionego dojrzewania płciowego. U dorosłych kobiet jest przyczyną zaburzeń miesiączkowania i w konsekwencji spadku płodności. Innymi objawami niedoczynności tarczycy jest wzrost masy ciała, zmęczenie i wrażliwość na zimno.
Przeczytaj również:
Niedoczynność tarczycy – badania diagnostyczne i objawy
Choroba Hashimoto – przyczyny, objawy, badania
Zależności między niedoczynnością tarczycy a PCOS
Choroby tarczycy, szczególnie zapalenie tarczycy Hashimoto, występują prawie 4 razy częściej u pacjentek z PCOS niż u kobiet z ogólnej populacji. Jest to niezmiernie ważne szczególnie dla młodych kobiet, gdyż obie choroby związane są z problemami z płodnością.
W rozwoju obu zaburzeń czynniki genetyczne biorą udział w ponad 70%. Niektóre geny związane z występowaniem zespołu policystycznych jajników zwiększają ryzyko niedoczynności tarczycy.
Kobiety z PCOS mogą być bardziej skłonne do zachorowania na Hashimoto niż kobiety bez PCOS rownież dlatego, że wysoki poziom estrogenów i kortyzolu może zaburzyć rozwój grasicy u płodu i jej dalszą rolę w tworzeniu tolerancji immunologicznej – może wpłynąć to na wystąpienie zarówno zapalenia tarczycy Hashimoto, jak i na PCOS.
Jak PCOS wpływa na tarczycę?
Dokładne mechanizmy nie są znane. Prawdopodobnie otyłość i nadwaga wiążą się ze wzrostem markerów zapalnych i wzrostem insulinooporności. Hormon pobudzający tarczycę – TSH, którego wzrost wskazuje na niedoczynność tarczycy, jest również podwyższony u osób z wysokim BMI (z nadwagą i otyłych). Dodatkowo wzrost leptyny w PCOS może bezpośrednio wpływać na ośrodki w mózgu wytwarzające hormon tyreotropowy podwyższający TSH. U kobiet z zespołem policystycznych jajników tarczyce z reguły mają większą objętość i są bardziej hipoechogeniczne – jest to klasyczny obraz niedoczynności tarczycy. Kobiety z PCOS mają wyższy poziom przeciwciał anty-TPO wskazujących na zapalenie tarczycy Hashimoto.
Jak zaburzenia tarczycy wpływają na funkcję jajników?
Podczas niedoczynności tarczycy jajniki zaczynają być policystyczne, a ich objętość rośnie. Dodatkowo podwyższa się stężenie hormonu tyreotropowego, który powoduje zarówno wzrost TSH, jak i prolaktyny – hormonu hamującego owulację.
Choroby tarczycy i PCOS to dwie najczęstsze choroby endokrynne. Istnieje wystarczająca ilość dowodów, aby stwierdzić między nimi zależność. U pacjentek z zespołem policystycznych jajników o wiele częściej występuje niedoczynność tarczycy. Jest to spowodowane najprawdopodobniej zaburzeniami w poziomie hormonów – estrogenów i androgenów. Obie choroby mają podobny obraz i wiele cech wspólnych – szczególnie istotne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Dlatego przy występowaniu jednej choroby warto kontrolować wystąpienie lub przebieg drugiej.
Źródła:
- Gaberšček S, Zaletel K, Schwetz V, Pieber T, Obermayer-Pietsch B, Lerchbaum E. Mechanisms in endocrinology: thyroid and polycystic ovary syndrome. Eur J Endocrinol. 2015 Jan;172(1):R9-21. doi: 10.1530/EJE-14-0295. PMID: 25422352.
- Kowalczyk K, Franik G, Kowalczyk D, Pluta D, Blukacz Ł, Madej P. Thyroid disorders in polycystic ovary syndrome. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2017 Jan;21(2):346-360. PMID: 28165551.
- Singla R, Gupta Y, Khemani M, Aggarwal S. Thyroid disorders and polycystic ovary syndrome: An emerging relationship. Indian J Endocrinol Metab. 2015;19(1):25-29. doi:10.4103/2230-8210.146860.
- Bręborowicz G, Położnictwo i ginekologia. Tom 2, PZWL 2020.
