Potransplantacyjna choroba limfoproliferacyjna po przeszczepieniu nerki

Zabieg przeszczepienia nerki 

Przeszczepienie nerki jest metodą z wyboru leczenia pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek. Jest to zabieg polegający na wszczepieniu zdrowego narządu do organizmu chorego (biorcy). Nerka może pochodzić od dawcy zmarłego lub żywego. W Polsce zwykle przeszczepia się nerki od dawców zmarłych. 

Pierwsze udane przeczepienie nerki w Polsce odbyło się 26. stycznia 1966 roku w Warszawie. Miało to miejsce 12 lat po pierwszym tego typu zabiegu na świecie. Rocznie na świecie wykonuje się około 80 tysięcy takich zabiegów. W  Polsce w 2019 roku przeszczepiono 907 nerek.  

Przeczytaj również: 
Ciąża po przeszczepieniu nerki

Po zabiegu przeszczepienia biorca do końca życia musi przyjmować leki immunosupresyjne – leki hamujące aktywność układu odpornościowego, zapobiegające odrzuceniu przeszczepu. 

PTLD – czynniki ryzyka 

Ryzyko rozwinięcia potransplantacyjnej choroby limfoproliferacyjnej zależy od różnych czynników. Należą do nich m.in. 

• rodzaj przeszczepionego narządu – przy przeszczepieniu nerki ryzyko ocenia się na 1-2%, natomiast w przypadku np. wątroby – 1-5%; 
• wiek biorcy w chwili wykonywania zabiegu – ryzyko u dzieci określa się na wyższe niż u dorosłych; 
• czas, który upłynął od zabiegu; 
• rodzaj zastosowanego leczenia immunosupresyjnego.  

Zastosowanie leczenia immunosupresyjnego leży u podstaw znacznego zmniejszenia ilości przypadków odrzucenia przeszczepu. Niestety nie jest to leczenie pozbawione skutków ubocznych. Wiąże się ono bowiem ze zwiększonym ryzykiem nie tylko infekcji, wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, ale i nowotworzenia. 

Przeczytaj również: 
Leki immunosupresyjne – kiedy je stosować?

60-80% przypadków PTLD związana jest z obecnością wirusa Epsteina-Barr (EBV).  

EBV to wirus powszechnie kojarzony z mononukleozą zakaźną, został jednak bezpośrednio powiązany z występowaniem wielu nowotworów takich jak chłoniak Burkitta czy rak nosogardła. Postaci PTLD związane z występowaniem wirusa Epsteina-Barr pojawiają się w krótszym czasie od zabiegu przeszczepienia i zwykle prezentują mniej agresywny przebieg.  

Objawy PTLD 

Choroba może przebiegać bardzo podstępnie, dając ogólnoustrojowe objawy, do których należą: 

• gorączka, 
• wzmożona potliwość, 
• zmęczenie, 
• utrata wagi, 
• uogólnione bezbolesne powiększenie węzłów chłonnych i migdałków. 

Specyficzne objawy dotyczą najczęściej przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Mogą należeć do nich: 

• dysfagia (problemy z przełykaniem), 
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego – biegunki lub niedrożność, 
• zapalenia płuc. 

PTLD może zajmować także skórę i ośrodkowy układ nerwowy oraz naciekać szpik kostny.  

W niektórych przypadkach PTLD prezentuje się jako masa rosnąca na przeszczepionym narządzie, bądź nietypowo przebiegające odrzucanie przeszczepu.  

Leczenie potransplantacyjnej choroby limfoproliferacyjnej  

Ze względu na to, że PTLD może przyjmować różne postaci, nie ma jednego schematu leczenia tej choroby. Najczęściej leczenie polega na ograniczeniu dawkowania leków immunosupresyjnych, a także na stosowaniu rytuksymabu. W niektórych przypadkach wprowadza się też radio- lub chemioterapię.  

Przy potwierdzeniu obecności wirusa Epsteina-Barr stosuje się też leczenie przeciwwirusowe następującymi substancjami: 

• acyklowir, 
• gancyklowir, 
• walgancyklowir, 
• foskarnet.

Potransplantacyjna choroba limfoproliferacyjna jest rzadkim, ale bardzo poważnym powikłaniem po zabiegu przeszczepienia nerki. Jest bezpośrednio związana z leczeniem immunosupresyjnym, a w większości przypadków także z zakażeniem EBV. Konieczne są dalsze badania, które opracowałyby bardziej skuteczny schemat leczenia chorych z tą przypadłością.  

Źródła: 

1. https://journals.viamedica.pl/oncology_in_clinical_practice/article/viewFile/9212/7839. 
2. http://www.poltransplant.org.pl/statystyka_2019.html.  
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5722532/. 
4. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304383515005364?via%3Dihub. 
5. https://www.hindawi.com/journals/ah/2012/230173/.