Rak prostaty. Mężczyzno, nie bój się badania per rectum!

Czym jest prostata? 

Prostata (inaczej gruczoł krokowy) to narząd obecny tylko u mężczyzn. Odpowiada za produkcję płynu, który wchodzi w skład nasienia. Prostata znajduje się poniżej pęcherza moczowego i można ją wyczuć w badaniu per rectum (przez odbyt). Zdrowa prostata ma wielkość orzecha włoskiego i składa się z dwóch płatów. Przechodzi przez nią cewka moczowa, która odprowadza mocz z pęcherza. 

Rak prostaty – statystyki 

Rak prostaty rozwija się z komórek gruczołu krokowego. Najczęściej występującym rodzajem jest rak gruczołowy, który dotyczy aż 95% przypadków. Wśród raków prostaty wyróżnia się także nowotwory neuroendokrynne i drobnokomórkowe. 

W Polsce w 2020 r. rak prostaty stanowił 19,6% wszystkich zarejestrowanych nowotworów wśród mężczyzn. Zazwyczaj lekarz rozpoznaje go u mężczyzn po 65. roku życia.  

Zachorowalność na raka prostaty wciąż rośnie. Szacuje się, że 1 na 9 mężczyzn zachoruje kiedyś na tę chorobę.  

Dzięki badaniom przesiewowym w ostatnich latach zwiększyła się świadomość i wykrywalność raka prostaty wśród mężczyzn.  

Rak prostaty – czynniki ryzyka 

Prawdopodobieństwo zachorowania na raka prostaty rośnie wraz z wiekiem.

Lekarze rzadko diagnozują go u mężczyzn poniżej 40. roku życia. Najczęściej wykrywa się go u pacjentów pomiędzy 65. a 70. rokiem życia.  

Istotną rolę w rozwoju raka prostaty odgrywają także czynniki genetyczne. Prawdopodobieństwo zachorowania może wzrosnąć nawet 2-3-krotnie, jeśli rak prostaty został wykryty u krewnego w 1 linii pokrewieństwa. Im więcej przypadków tego nowotworu w rodzinie, tym większe ryzyko zachorowania.  

Według badań za zwiększenie ryzyka rozwoju raka prostaty odpowiada mutacja genów BRCA1 i BRCA2, które odpowiadają także za rozwój nowotworu piersi i jajników u kobiet.  

Istnieje również kilka czynników ryzyka, na które mamy wpływ.  

Należą do nich: 

• spożywanie tłustych posiłków, 
• otyłość, 
• niska aktywność fizyczna. 

Rak prostaty – objawy 

Objawy nowotworu prostaty związane są z przerostem tego gruczołu. Powiększająca się prostata uciska na cewkę moczową, która przez nią przechodzi.  

W związku z tym pojawiają się takie symptomy jak: 

• wydłużony czas oddawania moczu, 
• słaby strumień moczu, 
• niepełne opróżnienie pęcherza moczowego, 
• częste parcie na mocz, 
• potrzeba nocnego oddawania moczu (nykturia), 
• obecność krwi w moczu. 

Objawy te nie są specyficzne. Mogą pojawić się także przy łagodnym przeroście gruczołu krokowego lub infekcji pęcherza moczowego.  

W przypadku większych guzów może dojść do całkowitego zahamowania oddawania moczu, zaburzeń oddawania stolca i bólów w okolicach krocza. W zaawansowanych stadiach raka prostaty może dojść do przerzutów do kości. Częstymi objawami są wówczas ból kości oraz zmiany w ich obrębie.  

Rak prostaty – badania diagnostyczne 

Objawy raka prostaty nie są jednoznaczne, dlatego ważne jest regularne wykonywanie badań diagnostycznych. Powinni poddać się im przede wszystkim mężczyźni powyżej 50. roku życia. 

Badanie per rectum (przez odbyt) 

Badanie proktologiczne może wykryć nie tylko nowotwór prostaty, ale również jelita grubego. Pacjent podczas wizyty lekarskiej kładzie się na kozetce i ugina nogi. Lekarz, używając jednorazowych rękawiczek oraz maści, wprowadza palec do odbytu pacjenta. Całe badanie trwa zaledwie chwilę. Nie jest ono bolesne, może jedynie wywołać lekki dyskomfort. 

Badanie PSA (prostate serum antigen) 

Jest to badanie laboratoryjne, do którego potrzebna jest próbka krwi. W raku prostaty PSA jest zwykle podwyższone. Wskaźnik ten może być również wysoki przy zapaleniu prostaty, jej łagodnym przeroście, po stosunku seksualnym, a nawet po jeździe na rowerze. 

Obecnie uważa się, że wykonywanie badania PSA jako badania przesiewowego (jak np. darmowa mammografia dla kobiet w wieku 50-69 lat) nie przynosi korzyści. PSA warto stosować jednak jako badanie kontrolne w przebiegu leczenia raka prostaty. 

W diagnostyce nowotworu prostaty lekarz wykonuje również: 

• USG przezbrzuszne (TAUS), 
• USG przezodbytnicze (TRUS), 
• tomografię komputerową, 
• rezonans magnetyczny. 

Badania te pozwalają określić stopień zaawansowania (skala TNM) choroby i zdiagnozować jej ewentualne nawroty. 

Aby ustalić, z jakim rodzajem raka prostaty zmaga się pacjent, lekarz zleca biopsję. Polega ona na pobraniu przez odbyt fragmentu do badania histopatologicznego przy kontroli TRUS. Nowym rodzajem biopsji jest biopsja fuzyjna prostaty, wykonywana pod kontrolą rezonansu magnetycznego. Badanie to pozwala dokładniej określić, czy pacjent ma nowotwór oraz stopień jego zaawansowania według skali Gleasona. 

Rak prostaty – leczenie 

Wybór odpowiedniej metody leczenia zależy od: 

• wyników przeprowadzonych badań diagnostycznych,  
• wielkości guza,  
• ogólnego stanu pacjenta,  
• chorób towarzyszących, 
• szacowanego czasu przeżycia.  

Wyróżniamy trzy metody leczenia: 

• Operacyjne wycięcie gruczołu krokowego – metoda stosowana u pacjentów, u których czas przeżycia jest przewidywany na 10 lat, a guz jest ograniczony do narządu. Zabieg jest wykonywany laparoskopowo, zazwyczaj przy użyciu specjalistycznych robotów.  
• Radioterapia – znajduje zastosowanie w poważniejszych stanach, bez odległych przerzutów nowotworu. 
• Leczenie systemowe – jeśli zastosowanie leczenia operacyjnego lub radioterapii nie jest możliwe, lekarz wybiera najczęściej hormonoterapię. Polega ona na zmniejszeniu stężenia testosteronu, który odpowiada za wzrost komórek prostaty, w tym komórek nowotworowych. W tym celu podaje się leki blokujące produkcję androgenów. Można też usunąć jądra odpowiedzialne za ich produkcję.  

W niektórych przypadkach lekarz nie wprowadza żadnego leczenia, a jedynie obserwuje rozwój nowotworu, wykonując PSA i pozostałe badania diagnostyczne. Postępowanie to nosi nazwę aktywnej obserwacji. Jeśli choroba będzie postępować, specjalista wdroży najkorzystniejszą dla pacjenta terapię.  

Rak prostaty – rokowania 

Rokowania w przypadku raka prostaty zależą od: 

• stopnia zaawansowania choroby,  
• czasu jej wykrycia,  
• skuteczności dobranej terapii, 
• ogólnego stanu pacjenta.  

Według statystyk 67% chorych na raka prostaty przeżywa co najmniej 5 lat. 

Przeczytaj również:
Zapalenie prostaty. Przyczyny, objawy, leczenie