Rak szyjki macicy – przyczyny, objawy i profilaktyka

Co to jest cytologia?

To proste i krótkie badanie, wykonywane minimum raz na trzy lata. Cytologia jest bezbolesna i trwa zaledwie kilka minut.

Pamiętaj! Regularnie przeprowadzane badanie cytologiczne może uratować Ci życie!

Największą zachorowalność na raka szyjki macicy szacuje się między 45 a 59 rokiem życia. W populacji młodych kobiet w wieku 20-44 lata jest aż 8% zachorowań, a w Polsce występuje 3500 zachorowań rocznie (dane z 2013 roku).

Uwaga! Aż 50% kobiet w Polsce z rozpoznanym rakiem szyjki macicy nigdy nie robiło badania cytologicznego!

Blisko 10% pacjentek miało wykonaną cytologię, ale w okresie dłuższym niż 5 lat.

Rak szyjki macicy – przyczyny zachorowań

Wśród młodych kobiet to trzeci co do częstotliwości występowania nowotwór, zaraz po raku piersi i czerniaku skóry. Warto podkreślić, iż można go wykryć bardzo wcześnie i całkowicie wyleczyć.

Głównym winowajcą zachorowania na raka szyjki macicy jest wirus HPV (głównie typy: 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58), warto zaznaczyć, że istnieje aż kilkadziesiąt typów tego wirusa. Niektóre typy wirusa HPV mogą powodować raka szyjki macicy, inne są odpowiedzialne za:

• raka sromu,
• raka pochwy,
• raka odbytnicy
• nowotwór prącia,
• powstawanie brodawek narządów płciowych,
• powstawanie brodawczaków krtani.

Gdy kobieta zostanie zakażona którymś z typów wirusa HPV (wirus brodawczaka ludzkiego ang. Human Papilloma Virus) i nie zostanie on usunięty (mimo wdrożonego leczenia wirusa HPV lub z powodu niskiej odporności organizmu, który nie potrafi sam zwalczyć wirusa), to w organizmie mogą rozwinąć się nieprawidłowe komórki. Jeśli nie zostaną one wykryte odpowiednio wcześnie, może dojść do rozwoju zmian przednowotworowych, a w konsekwencji do rozwoju raka. Zakażenie wirusem HPV często występuje bez żadnych objawów. Oznacza to, że wiele osób nawet nie wie, że są zakażone i mogą łatwo przekazywać go innym. 8 na 10 kobiet i mężczyzn zostaje zakażonych wirusem HPV w ciągu swojego życia. Nie można przewidzieć, u kogo rozwinie się choroba spowodowana wirusem.

Raka szyjki macicy – objawy

We wczesnych stadiach rak szyjki macicy jest bezobjawowy. Potem mogą wystąpić następujące symptomy:

• upławy, stany zapalne pochwy i szyjki macicy,
• nieprawidłowe krwawienia i plamienia po stosunkach seksualnych, między miesiączkami lub po okresie klimakterium,
• bóle w dole brzucha lub okolicy lędźwiowo-krzyżowej,
• zaburzenia oddawania moczu i stolca będące zaawansowanymi objawami chorobowymi, spowodowane niedrożnością jelit lub niewydolnością nerek (przerzuty).

Co zrobić, gdy wynik cytologii jest nieprawidłowy?

W przypadku nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego często przeprowadza się badanie kolposkopowe. Wykonuje się je za pomocą specjalnego aparatu wyposażonego w lupę, która umożliwia oglądanie szyjki macicy w nawet 40-krotnym powiększeniu. W ten sposób lekarz może określić stan nabłonka szyjki oraz jego strukturę. Dopiero po przeprowadzeniu wszystkich niezbędnych badań i otrzymaniu potwierdzenia w postaci wyniku histopatologicznego możliwe jest ustalenie ostatecznej diagnozy oraz podjęcie odpowiedniego leczenia.

Komórki z szyjki macicy powinny być pobierane za pomocą specjalnej szczoteczki, a nie wacika na patyku – wciąż ma to miejsce w niektórych gabinetach ginekologicznych. Ta niewłaściwa praktyka nie pozwala na pobranie odpowiedniej ilości komórek do badania, co w konsekwencji może doprowadzić do zaburzenia wyników.

Następnie komórki przechowywane są w specjalnym płynie, a cała próbka jest przekazywana do laboratorium. Tam specjalista obserwuje w dużym powiększeniu, jakiej wielkości są pobrane komórki, ocenia ich budowę oraz kształt. Dzięki dużemu doświadczeniu jest w stanie wyłapać nawet najmniejsze zmiany. Wyniki cytologii są dostępne do odbioru w ciągu kilku tygodni. Wśród zawartych w nich informacji można znaleźć grupę cytologiczną – im niższa, tym lepszy wynik.

Kiedy wykonać pierwszą cytologię?

Pierwszą cytologię należy wykonać po 18. roku życia lub niedługo po pierwszym stosunku seksualnym. Kolejne badanie powinno być wykonywane co najmniej raz na 3 lata, a w przypadku zagrożenia genetycznego nawet co 6 miesięcy.

Obecnie badanie cytologiczne w ramach Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy jest refundowane przez NFZ. Dotyczy ono kobiet między 25 a 59 rokiem życia, które w ciągu ostatnich 3 lat nie miały pobranego wymazu cytologicznego. Informacje na temat ośrodków wykonujących bezpłatne badania w całej Polsce można znaleźć na stronie internetowej NFZ.

Warto skorzystać również z bezpłatnych badań cytologicznych w ramach akcji “Rzeczywistość zaskakuje. Nie daj się zaskoczyć – zrób cytologię”. Ta 3-letnia kampania ruszyła w styczniu 2018 r., a jej celem jest promowanie profilaktyki raka szyjki macicy wśród mieszkanek województwa pomorskiego. Jest ona realizowana w ramach współfinansowanego przez Unię Europejską projektu “Profilaktyka raka szyjki macicy szansą na wydłużenie aktywności zawodowej kobiet”.

Rak szyjki macicy – czy można się zaszczepić?

Jednym z największych osiągnięć onkologii ostatnich lat jest wprowadzenie szczepionki przeciwko wirusowi HPV. Zmniejsza ona ryzyko infekcji tym wirusem o ponad 75%, jest łatwo dostępna i bezpieczna. Powinno się nią szczepić dziewczęta, a także chłopców przed rozpoczęciem współżycia płciowego, najlepiej około 12. roku życia. Celem szczepień przeciwko HPV jest wytworzenie przeciwciał chroniących przed infekcją. Stały nadzór nad bezpieczeństwem stosowania szczepionki prowadzi Europejska Agencja Leków (EMA).

Rak szyjki macicy to nowotwór, któremu można skutecznie zapobiec. Podstawą jest regularne wykonywanie badań cytologicznych oraz szczepienia młodych ludzi przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej. Dzięki temu możemy uchronić nie tylko siebie, ale również innych przed zakażeniem wirusem HPV.

Źródło:

Materiały ze szkolenia położnych w ramach kampanii ”Rzeczywistość zaskakuje. Nie daj się zaskoczyć – zrób cytologię”.