Sarkopenia – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest sarkopenia?

Sarkopenią nazywa się powiązaną z wiekiem utratę masy mięśniowej, ich funkcji i siły. Szacuje się, że na każdy rok życia powyżej 50 lat, człowiek traci ok. 0,5-1% masy mięśniowej. Ta utrata bywa zazwyczaj większa w przypadku towarzyszących chorób. Prawidłowa tkanka mięśniowa jest zastępowana tłuszczem bądź tkanką włóknistą. Przyczyny utraty tkanki mięśniowej i jej funkcji są różne, między innymi wskazuje się na zaburzenia hormonalne charakterystyczne dla osób w podeszłym wieku oraz zaburzenia odżywiania i choroby przewlekłe.

Czynniki ryzyka sarkopenii

Istnieją osobnicze predyspozycje, wobec których nie można ograniczyć ryzyka wystąpienia sarkopenii. Są to głównie płeć żeńska, predyspozycje genetyczne oraz wiek.

Sarkopenii sprzyjają także stany wiążące się z najczęściej przewlekłym niedożywieniem, np. zespoły złego wchłaniania, kacheksja spowodowana chorobą nowotworową, anoreksja i bulimia.

Kolejnym istotnym czynnikiem jest brak aktywności fizycznej. Regularne ćwiczenia, szczególnie siłowe, powodują zwiększenie bądź utrzymanie stałej masy tkanki mięśniowej. Brak aktywności fizycznej może doprowadzić do tzw. zaniku z nieużywania. Ciekawym wariantem tej przyczyny sarkopenii jest przebywanie w stanie nieważkości. Przez brak przyciągania grawitacyjnego mięśnie nie muszą pokonywać oporu obecnego w prawdziwych ziemskich warunkach, przez co spada zarówno masa mięśniowa, jak i gęstość kości – są one wtedy bardziej podatne na złamania. Astronauci w trakcie misji kosmicznych są więc zmuszeni intensywnie ćwiczyć, aby zachować prawidłowe funkcje układu ruchu. Przewlekły ból uniemożliwiający pełną aktywność oraz przewlekły stres również mogą przyczyniac się do wzmożonej utraty masy mięśniowej.

Choroby przewlekłe, szczególnie te związane z ograniczeniem ruchomości (np. reumatoidalne zapalenie stawów), są naukowo udowodnionym czynnikiem powodującym utratę mięśni. Inne przewlekłe choroby powodujące wyniszczenie, np. AIDS czy choroby autoimmunologiczne, również mogą powodować wzmożoną utratę mięśni. Szczególnie istotne znaczenie mają choroby, w których ograniczone jest wchłanianie substancji odżywczych oraz powodujące przewlekły stan zapalny, np. choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Jak ograniczyć utratę tkanki mięśniowej?

• Ćwiczenia fizyczne: regularna aktywność, np. trzy spacery w tygodniu już mogą zapobiec utracie masy. Mile widziane są inne aktywności, takie jak basen, siłownia (pod okiem profesjonalisty) czy wycieczki rowerowe.
• Odpowiednia ilość białka w diecie: coraz popularniejsze wśród starszych ludzi bywają ubogokaloryczne i ubogobiałkowe diety. Nawet odpowiednio ułożona dieta wegetariańska może zapewnić dostateczną ilość kalorii i pełnowartościowego białka.
• Unikanie stresu.

Leczenie sarkopenii

Przede wszystkim, o ile to możliwe, należy leczyć przyczynę sarkopenii. Jeśli została ona już wyeliminowana bądź jest nieuchwytna, lekarz zasugeruje stosowanie suplementacji białkiem lub leczenie hormonalne. Pamiętajmy, że jedyną skuteczną metodą leczenia i zapobiegania sarkopenii jest trening siłowy, dlatego nawet seniorzy powinny regularnie podejmować aktywność fizyczną.