Wirus HPV. Jak można się nim zarazić?

Wirus HPV – jak można się nim zarazić? 

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest najczęściej przenoszony drogą płciową (również w trakcie seksu oralnego i analnego) zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. Zakaża on komórki podstawne naskórka i nabłonka, dlatego do jego transmisji może dojść także poprzez bezpośredni kontakt ze zmianami skórnymi oraz w trakcie porodu (rzadko). 

Czynniki sprzyjające zakażeniom HPV to: 

• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego, 
• niestosowanie prezerwatyw w trakcie stosunku seksualnego, także oralnego i analnego, 
• duża liczba partnerów seksualnych, 
• niektóre infekcje intymne (chlamydioza, rzeżączka, opryszczka),
• palenie papierosów,
• leczenie immunosupresyjne,
• liczne ciąże i porody. 

HPV – jakie objawy mogą wskazywać na zarażenie? 

Najczęściej infekcja przebiega bezobjawowo i sama się ogranicza. Jeśli jednak przetrwa, może objawić się zmianami przednowotworowymi obejmującymi szyjkę macicy, wargi sromowe i nabłonek pochwy u kobiet oraz prącie u mężczyzn. U obu płci mogą się one pojawić również w okolicy odbytu, jamy ustnej, gardła, krtani czy szyi. 

U niektórych osób występują brodawki, zwykle zlokalizowane na dłoniach i podeszwach stóp. Chociaż są niewielkie (kilka milimetrów) i raczej niebolesne, mogą wywoływać świąd.   

Charakterystycznym objawem są kłykciny kończyste. Mają one kształt kalafiorowatych guzków o różowym zabarwieniu. Przeważnie umiejscawiają się w okolicach zewnętrznych narządów płciowych (srom, prącie, odbyt). Podobnie wyglądają zmiany pojawiające się w jamie ustnej – mogą być jednak bardziej płaskie i białawe. 

Podstawą rozpoznania zakażenia jest obraz kliniczny. U kobiet pomocny w diagnostyce może być wynik cytologii. Dostępne są także badania genetyczne. Do ich przeprowadzenia potrzebny jest wymaz z pochwy, cewki moczowej, prącia lub gardła. 

Wirus HPV – jakie są jego rodzaje? 

Do tej pory naukowcy odkryli i opisali ok. 200 typów wirusa HPV. Ocenia się, że 40 z nich może wywoływać infekcje intymne, a w długoterminowej perspektywie – raka szyjki macicy. 

W zależności od potencjału rakotwórczego wirusy HPV dzielimy na:  

• niskiego ryzyka (niskoonkogenne), do których zaliczamy HPV typu: 6, 11, 13, 30, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 72;  
• wysokiego ryzyka (wysokoonkogenne), czyli typy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59. 

Typy 16 i 18 są odpowiedzialne za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy. Inne typy, np. 6 i 11, odpowiadają w większości za powstawanie charakterystycznych kalafiorowatych brodawek w okolicach intymnych. 

Jak pozbyć się wirusa HPV z organizmu? 

Niestety do tej pory nie opracowano skutecznego preparatu, który całkowicie wyeliminuje wirusa HPV z organizmu. Możliwe jest jedynie chirurgiczne usunięcie zmian oraz farmakoterapia traktowana jako leczenie zachowawcze. 

Lekarz może przepisać: 

• immunomodulatory 
• leki antyproliferacyjne,  
• leki keratolityczne, 
• sinekatechiny. 

Nowotwór szyjki macicy – statystyki  

Rak szyjki macicy znajduje się na 4. miejscu wśród nowotworów występujących u kobiet na całym świecie. Według danych z 2018 r. zajmował on 7. miejsce wśród nowotworów złośliwych u kobiet w Polsce. Każdego roku nawet 2500 kobiet słyszy tę przykrą diagnozę. 

Aż u 60% kobiet choroba zostanie rozpoznana zbyt późno, aby leczenie mogło zakończyć się sukcesem. Najczęściej chorują kobiety w wieku 50-60 lat, jednak schorzenie to diagnozowane jest u coraz młodszych osób. 

Szczepionka przeciw HPV – jakie są jej rodzaje? 

Szczepionki przeciwko HPV zawierają cząstki wirusopodobne. Dzięki pozbawieniu ich DNA nie są w stanie wywołać zakażenia. Wyglądają jak wirus, ale w rzeczywistości to tylko białka jego otoczki. To właśnie one są antygenami, które wywołują reakcję immunologiczną organizmu. 

W Polsce dostępne są 3 rodzaje szczepionek: 

• 2-walentna: skierowana przeciwko dwóm najbardziej onkogennym typom wirusa HPV (16 i 18); 
• 4-walentna: zawiera antygeny (białka), HPV 16 i 18 oraz 6 i 11. Dwa ostatnie z wymienionych typów odpowiedzialne są za powstawanie brodawek w okolicy płciowej i odbytu. 
• 9-walentna: dzięki zawartym w niej antygenom umożliwia wytworzenie odporności na HPV typu 6, 11, 16 i 18 oraz 31, 33, 45, 52, 58. Ostatnie 5 typów to rzadziej spotykane typy wirusa. Wykazują one jednak duży potencjał onkogenny. 

Szczepionka przeciw HPV – kto może z niej skorzystać? 

W związku z Narodowym Programem Szczepień 1.06.2023 r. w naszym kraju ruszyły powszechne, dobrowolne i darmowe szczepienia przeciw wirusowi HPV. Obejmą one chłopców i dziewczynki w wieku 12-13 lat.  

Badania wykazały, że nastolatkowie w tym wieku mają lepszą odpowiedź układu immunologicznego na szczepionkę niż osoby ze starszych grup wiekowych. Ponadto z założenia są to osoby, które nie rozpoczęły jeszcze aktywności seksualnej, więc ryzyko zakażenia wirusem jest u nich minimalne. Program, zgodnie z założeniami Narodowej Strategii Onkologicznej, ma na celu immunizację nawet 60% populacji nastolatków do 2028 r.  

Według zaleceń Amerykańskich Centrów Kontroli i Prewencji Chorób powinno się szczepić: 

• dzieci w 11. i 12. roku życia (można rozpocząć już wieku 9 lat), 
• kobiety w wieku 13-26 lat oraz mężczyzn w wieku 13-21 lat (jeśli szczepienie nie zostało wykonane wcześniej), 
• mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne w każdym wieku. 

Szczepienie obejmuje 2 lub 3 dawki, w zależności od wieku pacjenta oraz odstępu między wstrzyknięciami. 

HPV u mężczyzn a szczepienia 

Wirus HPV występuje u mężczyzn częściej niż u kobiet. W związku z tym to oni w głównej mierze przyczyniają się do jego rozprzestrzenia. Aby temu zapobiec, również powinni zaszczepić się przeciw HPV. 

Dzięki szczepionce maleje u nich ryzyko pojawienia się kłykcin kończystych oraz zachorowania na raka prącia, odbytu, głowy i szyi. 

W jaki sposób można zapisać się na szczepienie przeciw HPV? 

Jeśli Twoje dziecko kwalifikuje się do bezpłatnego szczepienia przeciwko HPV (urodziło się w 2010 lub 2011 roku), nie potrzebujesz skierowania.  

Wizytę możesz umówić: 

• bezpośrednio w przychodni POZ, 
• dzwoniąc na infolinię pod nr 989, 
• logując się na Internetowe Konto Pacjenta. 

Listę punktów szczepień znajdziesz na stronie: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/szczepienie-ktore-chroni-przed-rakiem#mapaHPV. 

W ramach bezpłatnego programu szczepień dostępna jest szczepionka 2- i 9-walentna. Pełen schemat należy wykonać tym samym preparatem z zachowaniem ustalonego odstępu czasu. Podobnie jak w przypadku innych szczepień, dziecko musi zostać do niego zakwalifikowane przez lekarza. 

Szczepienie przeciw HPV – przeciwwskazania i działania niepożądane 

Jedyne przeciwwskazania do podania szczepionki przeciw HPV to nadwrażliwość na którykolwiek składnik oraz trwająca infekcja z wysoką gorączką. 

Nie wykazano natomiast żadnych poważnych działań niepożądanych, specyficznych dla tej szczepionki. 

Najczęściej pacjenci zgłaszają: 

• ból głowy, 
• rumień, ból, obrzęk, krwiak, świąd w miejscu wstrzyknięcia, 
• gorączkę,
• ból kończyn i mięśni, 
• nudności, wymioty, biegunkę,
• ból brzucha. 

Czy szczepionka przeciw HPV jest faktycznie skuteczna? 

Już 48 krajów rekomenduje szczepienia przeciwko HPV, a część z nich objęła je finansowaniem. Dzięki 10-letniemu programowi szczepień w Wielkiej Brytanii, który objął ok. 80% kobiet w wieku od 15 do 24 lat, infekcja HPV zmniejszyła się aż o 86%. Dodatkowo okazało się, że w corocznych badaniach skriningowych ilość zmian przednowotworowych szyjki macicy zmniejszyła się o 71%.

Na poprawę statystyk nowotworowych trzeba będzie jeszcze poczekać, jednak wyniki są bardzo obiecujące. 

Czy szczepionka na HPV to lek na raka? 

Główna korzyść wynikająca ze szczepienia to widoczny spadek zachorowań na nowotwór szyjki macicy. Szczepienie przeciwko HPV zapobiega transformacji nowotworowej. Badania prowadzone przez trzy ostatnie dekady wykazały, że niemal 100% wszystkich komórek raka szyjki macicy zawiera materiał genetyczny wirusa brodawczaka ludzkiego. Nie oznacza to jednak, że zakażenie nim w 100% przypadków prowadzi do rozwinięcia nowotworu. 

Co ciekawe, u chorych na nowotwór gardła, jamy ustnej lub krtani również diagnozuje się zarażenie wirusem HPV. Szeroko w mediach omawiany był przypadek aktora Michaela Douglasa, który wprost mówił o tym, że przyczyną jego nowotworu było uprawianie seksu oralnego bez zabezpieczenia. 

Szczepienie nie zwalnia jednak pań z obowiązku regularnego badania. Każda kobieta co roku powinna poddać się cytologii, która pomoże wykryć zmiany związane z nowotworem szyjki macicy. 

Przeczytaj również:
HPV u mężczyzn. Czy jest równie niebezpieczny jak u kobiet?