Zapalenie płuc. Jak się objawia?

Na czym polega zapalenie płuc? 

Zapalenie płuc to stan zapalny miąższu płuc, pęcherzyków płucnych lub tkanki śródmiąższowej, który przebiega z charakterystycznym wysiękiem. W przebiegu zapalenia płuc następuje zmniejszenie powierzchni płuc, a także ich pojemności. Charakterystyczne objawy to duszność, przyspieszony oddech i niedotlenienie.  

Wyróżniamy różne przyczyny, które mogą doprowadzić do zapalenia płuc.  

Najczęstsze to: 

• wirusowe zapalenie płuc – najczęściej wywołują je wirusy grypy, RSV, COVID-19, rinowirusy, adenowirusy; 
• bakteryjne zapalenie płuc – najczęściej występuje przy zakażeniu bakteriami dwoinki zapalenia płuc, Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumonie, Chlamydophila pneumoniae. 

Do innych przyczyn zapalenia płuc zaliczamy infekcje wywołane przez grzyby, pasożyty, silne reakcje alergiczne, narażenie na chemikalia.  

W literaturze naukowej rozróżnia się dwa rodzaje zapalenia płuc, szpitalne i pozaszpitalne. W przypadku zakażeń szpitalnych zapalenie płuc jest zwykle spowodowane ciężkimi do opanowania drobnoustrojami (np. Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus), a leczenie wymaga podawania silnych leków. W zakażeniach pozaszpitalnych przebieg choroby jest łagodniejszy.  

Zachłystowe zapalenie płuc 

Zachłystowe zapalenie płuc powstaje, gdy do płuc dostanie się pewna ilość treści z gardła lub górnego odcinka przewodu pokarmowego, skolonizowana florą bakteryjną. Głównym czynnikiem, który odpowiada za powstawanie zachłystowego zapalenia płuc są bakterie beztlenowe. Na rozwój zachłystowego zapalenia płuc są szczególnie narażone osoby objęte opieką paliatywną, długotrwale przebywające w pozycji leżącej na plecach, chorzy z zaburzeniami połykania czy stosujący leki opioidowe.  

Objawy zachłystowego zapalenia płuc nie są specyficzne. Zazwyczaj jest to uporczywy kaszel z odkrztuszaniem ropnej plwociny. Wydzielina może mieć gnilny zapach, gdy jest zakażona bakteriami beztlenowymi. Poza tym mogą pojawić się gorączka, dreszcze, apatia, ból mięśni, duszność, ból w klatce piersiowej.  

Atypowe zapalenie płuc 

Jest to zapalenie płuc wywołane przez grupę specyficznych drobnoustrojów: 

• Mycoplasma pneumoniae, 
• Chlamydia pneumoniae, 
• Legionella pneumophila, 
• Coxiella brunetii, 
• Chlamydia psittaci, 
• Francisella tularensis. 

Obraz choroby często jest podobny do zapalenia płuc wywołanego „typowymi” drobnoustrojami, które jednak mogą zajmować inne układy i narządy.  

Czynniki ryzyka wystąpienia zapalenia płuc 

• Palenie tytoniu – dym tytoniowy zawiera substancje o działaniu drażniącym i uszkadzającym nabłonek dróg oddechowych; osłabia on funkcję rzęsek i pozostałe mechanizmy obronne; 
• alkoholizm – nadużywanie alkoholu prowadzi do niedożywienia i wyniszczenia, a co za tym idzie osłabienia układu immunologicznego; 
• osłabienie odporności, np. po przeszczepach narządów, przy białaczce, zakażeniu wirusem HIV; 
• podeszły wiek; 
• niedożywienie, wyniszczenie organizmu; 
• przewlekłe choroby układu oddechowego; 
• przewlekłe choroby układu krążenia; 
• mechaniczna przeszkoda w drogach oddechowych – zapalenie łatwiej rozwija się w obszarach tkanki płucnej z utrudnioną wentylacją, wynikającą np. z obecności guza. 

Zapalenie płuc – objawy 

Przebieg zapalenia płuc może się różnić u każdej osoby, ponieważ zależy od drobnoustroju wywołującego zakażenie, wieku pacjenta, czy jego stanu zdrowia sprzed nabycia infekcji.  

Najczęstsze objawy zapalenia płuc to: 

• gorączka – niekiedy bardzo wysoka, o nagłym początku, 
• dreszcze – towarzyszące rosnącej gorączce, 
• kaszel  z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny lub bez, może pojawić się również krwioplucie, 
• duszność, 
• silne poty, 
• ból w klatce piersiowej, 
• zaburzenia świadomości – szczególnie u pacjentów w wieku podeszłym, przyjmujące postać dezorientacji i splątania, 
• przyspieszenie oddechu, 
• przyspieszenie akcji serca. 

Zapalenie płuc u dziecka 

Dzieci również są narażone na rozwój zapalenia płuc. Zazwyczaj przyczyną choroby jest u nich infekcja bakteryjna lub wirusowa, rzadziej kontakt z alergenem. W tej grupie wyróżniamy też zapalenie płuc u niemowląt, które zakażają się bakteriami w trakcie porodu, w kontakcie z kanałem rodnym matki.  

Do objawów zapalenia płuc u dzieci należą: 

• wysoka gorączka, 
• dreszcze, 
• silny kaszel, początkowo suchy, zmieniający się w mokry, 
• ból w obrębie jamy brzusznej. 

Przy zakażeniu bakteriami atypowymi często pojawiają się świszczący oddech, ból głowy, złe samopoczucie, nieznacznie podwyższona temperatura ciała. 

Pamiętaj, że pojawienie się duszności, silnego kaszlu czy wysokiej gorączki u dziecka wymaga konsultacji z pediatrą.  

Czy zapalenie płuc jest zaraźliwe? 

Zapalenie płuc jest wywoływane przez drobnoustroje, którymi można się zarazić od osoby chorej. Jednak nie każda osoba będzie chorowała, zazwyczaj zarażają się osoby o obniżonej odporności.  

Leczenie zapalenia płuc  

Lekarz może pośrednio zaobserwować nacieki zapalne w płucach w czasie osłuchiwania, opukiwania czy badania drżenia głosowego. Przydatne są również oznaczenia wykładników stanu zapalnego, ilości białych krwinek, wzrastającej w zakażeniu, czy innych parametrów oznaczanych we krwi, wskazujących na toczącą się infekcję bakteryjną. W celu uwidocznienia zmian w tkance płucnej lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej. W niektórych przypadkach, najczęściej szczególnie ciężkich lub niepoddających się leczeniu, celem dobrania odpowiedniego antybiotyku wykonuje się posiew treści pobranej z dróg oddechowych.  

W ciężkich przypadkach, na podstawie oceny stanu chorego, lekarz może zdecydować o konieczności hospitalizacji. Większość przypadków zapalenia płuc nie wymaga jednak leczenia szpitalnego.  

W celu zwalczenia gorączki i ewentualnego bólu w klatce piersiowej polecaną substancją jest powszechnie dostępny paracetamol.  

Antybiotyki na zapalenie płuc 

W przypadku zapalenia płuc wywołanego infekcją bakteryjną podstawowym antybiotykiem jest amoksycylina w dawce 1 g podawana co 8 godzin. Alternatywnie lekarz może zalecić klarytromycyną lub azytromycynę. 

Przerwanie terapii może skutkować rozwojem bakterii opornych na stosowany antybiotyk.  

W leczeniu zapalenia płuc pamiętaj o: 

• piciu dużej ilości płynów, 
• odpoczynku przez okres terapii, 
• zaprzestaniu palenia tytoniu, 
• przyjmowaniu antybiotyku zaleconego przez lekarza w pełnej dawce, 
• ćwiczeniach oddechowych w razie potrzeby. 

Jeśli masz objawy zapalenia płuc, nie czekaj i niezwłocznie udaj się do lekarza rodzinnego. Odpowiednie leczenie pozwoli Ci uniknąć niebezpiecznych powikłań i przykrych dolegliwości. 

Powikłania zapalenia płuc 

• Ropień płuca – miejscowa martwica w tkance płucnej, powstająca w wyniku działania drobnoustrojów; objawy towarzyszące to powrót gorączki po leczeniu zapalenia płuc, dreszcze i poty, czasem kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny, a nawet zaburzenia świadomości; 
• ropniak opłucnej – ropny płyn w przestrzeni pomiędzy dwiema blaszkami opłucnej; jego obecności towarzyszą gorączka, duszność i osłabienie.  
• sepsa – niewłaściwa ogólnoustrojowa reakcja na zakażenie; przebiega z wysoką gorączką, przyspieszeniem oddechu i tętna, zaburzeniami świadomości; jest to stan zagrożenia życia; 
• ropnie przerzutowe – zbiorniki ropy rozwijające się w narządach wewnętrznych z powodu dostania się do nich drobnoustrojów; jego obecności towarzyszą objawy zakażenia oraz inne symptomy charakterystyczne dla narządu, w którym lokalizuje się ropień; 
• zapalenie wsierdzia – proces zapalny, zwykle bakteryjny, zajmujący wsierdzie, czyli błonę wyściełającą od wewnątrz jamy serca; w jego przebiegu dochodzi do powstawania bakteryjnych narośli na blaszkach zastawek serca; obecność bakterii może być przyczyną zaburzeń przepływu krwi w obrębie serca i do dużych naczyń; w konsekwencji może dojść do rozwoju ostrej niewydolności krążenia.