Zwężenie zastawki aortalnej – na czym polega?

Czym jest zwężenie zastawki aortalnej?

Zastawka aortalna (zastawka tętnicy głównej) znajduje się pomiędzy lewą komorą serca a aortą wstępującą. Prawidłowo zbudowana jest z trzech płatków półksiężycowatych umocowanych do włóknistego pierścienia. To przez nią utlenowana krew w czasie skurczu komór przedostaje się do aorty zwanej tętnicą główną, a następnie przez tętnice i tętniczki dociera do łożysk naczyniowych narządów i tkanek organizmu. Zwężenie tej zastawki to dosłownie zmniejszenie jej powierzchni, które powoduje utrudnienie przepływu krwi pomiędzy lewą komorą serca a aortą, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia w lewej komorze. W konsekwencji dochodzi do przerostu mięśnia lewej komory. Z czasem, gdy powierzchnia zastawki ulega dalszemu zmniejszaniu, czynność skurczowa przeciążonej lewej komory o pogrubiałej ścianie ulega upośledzeniu. Prowadzi to do zmniejszenia frakcji wyrzutowej lewej komory i rozwoju lewokomorowej niewydolności serca.

Zwężenie zastawki tętnicy głównej – przyczyny

Zwężenie zastawki aortalnej może być wrodzone, choć znacznie częściej jest to wada nabyta, zwykle wynikająca z procesu zwyrodnieniowego, a rzadziej będąca konsekwencją choroby reumatycznej serca. Najczęstszą przyczyną stenozy aortalnej jest proces zwyrodnieniowy, prowadzący w swym przebiegu do powstania zwapnień płatków zastawki rozpoczynających się w okolicy ich podstawy, a z czasem obejmujący całą ich powierzchnię.

Czynniki ryzyka rozwoju zmian zwyrodnieniowych płatków zastawki aortalnej to:

• płeć męska,
• podeszły wiek,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• zaburzenia lipidowe – hipertriglicerydemia, zwiększone stężenie lipoproteiny (a), cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, a zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL,
• przewlekła choroba nerek,
• hiperkalcemia,
• palenie tytoniu,
• nadwaga i otyłość.

Ze względu na szeroką dostępność opieki medycznej w krajach rozwiniętych i wczesne wdrażanie leczenia antybiotykami paciorkowcowego zapalenia gardła częstość występowania choroby reumatycznej serca jest niewielka, a wady zastawki o tej etiologii występują rzadko. Mechanizm ich powstawania w tym wypadku polega na zrośnięciu spoideł płatków, ich bliznowaceniu, a w ostatecznej konsekwencji, podobnie jak w zmianach zwyrodnieniowych, wapnieniu.

Pośród wrodzonych wad zastawki aortalnej najczęściej występuje zastawka dwupłatkowa. Ze względu na swą budowę szybciej niż zastawka trójpłatkowa ulega ona procesom zwyrodnieniowym prowadzącym do postępującego wapnienia.

Zwężenie zastawki aorty – objawy

Zwężenie zastawki aortalnej, szczególnie łagodne i umiarkowane, może przebiegać przez długi czas bezobjawowo. W przypadkach symptomatycznych występują najczęściej:

•   kołatania serca,
•   ból wieńcowy,
•   zawroty głowy,
•   omdlenia,
•   duszność początkowo wysiłkowa, a w zaawansowanych przypadkach nawet spoczynkowa.

Zwężenie zastawki aortalnej – diagnoza

Stenoza aortalna jest przyczyną powstawania zjawisk osłuchowych, możliwych do stwierdzenia w badaniu przedmiotowym serca i tętnic szyjnych, a także występującego u części chorych wyczuwalnego małego, leniwego tętna. Głównym narzędziem pozwalającym na postawienie rozpoznania jest przezklatkowe badanie echokardiograficzne z funkcją Dopplera. Umożliwia ono nie tylko stwierdzenie obecności wady, ale także ocenę jej zaawansowania. Pozwala również dokonać pomiarów grubości ścian lewej komory, jej wymiarów, a także kurczliwości oraz frakcji wyrzutowej lewej komory.

U części pacjentów, w przypadku wątpliwości diagnostycznych lub w toku przygotowania do leczenia operacyjnego, wykonuje się cewnikowanie serca.

Zwężenie zastawki aortalnej – leczenie

Leczenie zwężenia zastawki aortalnej dostosowywane jest indywidualnie do pacjenta. Bierze się w tym procesie pod uwagę liczne czynniki – od stopnia zwężenia zastawki, poprzez obecność objawów, chorób współistniejących, innych wad serca, przez stan ogólny, aż po wiek pacjenta. Decyzja opiera się na rachunku możliwych do uzyskania korzyści zdrowotnych i zagrożeń związanych z każdą z metod. Pośród metod zabiegowych stosuje się:

•   operacyjną wymianę zastawki aortalnej na protezę biologiczną lub mechaniczną,
•   TAVI, czyli przezcewnikowe wszczepienie protezy zastawki aortalnej, najczęściej przez tętnicę udową lub lewą tętnicę podobojczykową,
•   przezskórną walwulotomię balonową, czyli poszerzenie własnej zwężonej zastawki, stosowane zwykle u dzieci, a jedynie w ściśle określonych sytuacjach u dorosłych.

 U chorych niezakwalifikowanych do leczenia inwazyjnego stosuje się metody zachowawcze.