Szokuje i ratuje życie. Przeszczep kału

Jakie bakterie znajdują się w jelicie? 

Bakterie zaczynają zasiedlać przewód pokarmowy już w trakcie życia płodowego. Najwięcej bakterii znajduje się w jelicie grubym. Ten odcinek jelita odpowiada za powolne przesuwanie treści pokarmowej. 

W jelicie grubym znajdują się bakterie z rodzaju: 

• Bacteroides, 
• Clostridium, 
• Bifidobacterium, 
• Enterococcus, 
• Eubacterium, 
• Fusobacterium, 
• Peptostreptococcus, 
• Ruminococcus, 
• Streptococcus, 
• Bacillus. 

U osób dorosłych skład mikrobioty jelitowej zazwyczaj się nie zmienia. Jest on niepowtarzalny u każdego z nas, podobnie jak odcisk palca.

Mikrobiota jelitowa staje się mniej stabilna, gdy organizm się starzeje. Zwiększa się ilość bakterii z rodzaju Fusobacterium, Lactobacillus, Clostridium i Eubacterium, a obniża się ilość Bacteroides i Bifidobacterium.  

Na skład naszej mikrobioty jelitowej poza wiekiem wpływają również inne czynniki. 

Zaliczamy do nich: 

• nieprawidłową dietę, 
• choroby przewodu pokarmowego, 
• operacje w obrębie przewodu pokarmowego, 
• antybiotykoterapię, sterydoterapię, chemioterapię, przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP), 
• palenie papierosów. 

Jakie znaczenie dla organizmu ma mikrobiota jelitowa? 

Bakterie jelitowe odpowiadają m.in. za: 

• utrzymanie integralności bariery śluzówkowej jelita, 
• pobudzanie motoryki przewodu pokarmowego, 
• ograniczenie wchłaniania cholesterolu, 
• udział w procesach trawiennych, 
• produkcję witamin: B1, B2, B3, B6, B7, B12, K, 
• wsparcie procesów immunologicznych, 
• ochronę organizmu przed zakażeniem inwazyjnymi patogenami. 

Podczas fermentacji bakteryjnej w jelitach powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które stanowią najważniejszy czynnik w komunikacji między mikrobiotą jelitową a mózgiem czy wątrobą. W ten sposób kwasy tłuszczowe wpływają na nastrój, funkcje poznawcze, zachowania żywieniowe czy sen. Wykazują też właściwości immunomodulacyjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.  

Dysbioza jelitowa, czyli zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jedną z nich jest naruszenie bariery jelitowej, czyli powstanie zespołu nieszczelnego jelita. Wskutek tego do układu krążenia przenikają antygeny i bakterie, które pobudzają układ odpornościowy do wywołania odpowiedzi zapalnej.

Dodatkowo dysbioza sprawia, że bakterie potencjalnie chorobotwórcze łatwiej kolonizują układ pokarmowy. Niebezpieczna dla nas może być bakteria Clostridium difficile, a zwłaszcza hiperwirulentny szczep określany jako NA P1/BI/027 (lub jako rybotyp PCR 027). Po raz pierwszy w Polsce specjaliści wykryli go w 2005 roku w Szpitalu Klinicznym w Warszawie. Bakteria ta produkuje dużą ilość toksyn, wytwarza więcej przetrwalników (form, które umożliwiają przetrwanie w niekorzystnych warunkach) oraz jest oporna na leczenie. Ponadto C. difficile PCR 027 powoduje cięższy przebieg zakażenia oraz charakteryzuje się wyższą śmiertelnością. Objawami zakażenia są łagodna lub umiarkowana biegunka oraz rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego, także o piorunującym przebiegu. Do zakażenia najczęściej dochodzi w szpitalach, placówkach opiekuńczo-leczniczych i hospicjach.  

Oprócz leczenia antybiotykami, które mogą pogłębiać dysbiozę, specjaliści coraz częściej stosują metody alternatywne. Jedną z nich jest przeszczep mikrobioty jelitowej, zwany także przeszczepem kału (fecal microbiota transplantation – FMT). 

Jak wygląda przeszczep kału? 

Przeszczep kału to tak naprawdę przeszczep mikrobioty jelitowej. Polega na wprowadzeniu bakterii jelitowych zdrowego dawcy do przewodu pokarmowego osoby, która zmaga się z zaburzeniami mikrobioty. 

Jak zostać dawcą kału?

Możesz nim zostać, jeśli spełnisz odpowiednie kryteria: 

• nie masz zakażenia Clostridium difficile, wirusem HIV czy WZW A, B, C, 
• nie zmagasz się z chorobami metabolicznymi, immunologicznymi, nowotworami, 
• nie stosujesz antybiotykoterapii (w przeciągu ostatnich 3 miesięcy), 
• Twoje BMI ma wartość poniżej 30 kg/m2, 
• zdrowo się odżywiasz. 

Jeśli zdecydujesz się na bycie dawcą, musisz przejść przez kilkuetapową selekcję. Lekarz zbierze dokładny wywiad medyczny oraz skieruje Cię na badania krwi i kału w kierunku chorób infekcyjnych. Wywiad medyczny i badania trzeba powtórzyć w dniu pobrania próbki do przeszczepu.  

Jak przebiega przeszczep kału u biorcy? 

Zabieg z wykorzystaniem endoskopu 

Biorca musi odpowiednio przygotować się do zabiegu: przejść 3-dniową antybiotykoterapię i płukanie jelit glikolem polietylenowym. 

Do wykonania przeszczepu kału lekarz potrzebuje około 30 g świeżego lub mrożonego kału pobranego od dawcy. Specjalista podczas kolonoskopii wprowadza bezpośrednio do jelita biorcy wyizolowaną w laboratorium zawiesinę bakterii jelitowych w soli fizjologicznej. W przypadku przeciwwskazań do wykonania kolonoskopii zawiesinę można podać za pomocą wlewki doodbytniczej, sondy nosowo-dwunastniczej czy gastroskopu.  

Po wykonaniu przeszczepu pacjent powinien być pod kontrolą lekarza przez 8 tygodni.   

Zabieg z wykorzystaniem kapsułek 

Metoda wykorzystująca endoskop jest kosztowna i może prowadzić do wystąpienia skutków ubocznych. W związku z tym coraz większym zainteresowaniem cieszy się doustne podanie bakterii. W tym celu wykorzystuje się liofilizowany proszek pochodzący z próbki dawcy zamknięty w kapsułkach. Badania wskazują, że ta metoda może być równie skuteczna, jak metoda endoskopowa. Może wiązać się jednak z psychologiczną barierą wśród pacjentów do jej zastosowania. 

Co daje przeszczep kału? 

Po podaniu choremu bakterii jelitowych zdrowej osoby następuje ich kolonizacja w jelitach. „Zdrowe” bakterie niszczą te chorobotwórcze i uszczelniają barierę jelitową. Dzięki temu chronią biorcę przed kolejnymi zakażeniami. 

Wskazania do przeszczepu mikrobioty jelitowej 

Według raportu opracowanego przez Europejskie Towarzystwo Mikrobiologii Klinicznej i Chorób Zakaźnych oraz Amerykańskie Towarzystwo Gastroenterologiczne przeszczep mikrobioty jelitowej może być stosowany w przypadku zakażenia C. difficile opornego na antybiotyki i zakażeń o ciężkim przebiegu.  

Według badań naukowych przeszczep kału można zastosować także w innych jednostkach chorobowych, m.in.: 

• wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, 
• zespole jelita drażliwego, 
• otyłości, 
• autyzmie, 
• chorobie Parkinsona, 
• nowotworach jelita grubego i odbytnicy. 

Przeszczep kału a otyłość 

Z otyłością zmaga się coraz więcej osób. Nadmierna masa ciała przyczynia się do rozwoju chorób (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca) i wpływa na jakość życia pacjentów.  

Naukowcy badają, czy przeszczep mikrobioty jelitowej może mieć wpływ na redukcję masy ciała.

W analizie przedstawiającej trzy randomizowane badania stwierdzono, że po 6 tygodniach od przeszczepu kału u badanych osób polepszyła się wrażliwość tkanek na insulinę oraz obniżył się poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c. Nie stwierdzono różnicy pod względem stężenia glukozy na czczo, wątrobowej wrażliwości na insulinę, wskaźnika masy ciała BMI oraz poziomu cholesterolu.   

Przeszczep kału a autyzm 

Zaburzenia ze spektrum autyzmu są często związane z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi i zaburzeniami mikrobioty jelitowej. Lekarze podejmują próby złagodzenia objawów przy pomocy przeszczepu mikrobioty jelitowej. Za skutecznością tej metody przemawia fakt komunikacji między mikrobiotą jelitową a mózgiem. Dzieci ze spektrum autyzmu w porównaniu z dziećmi niedotkniętymi spektrum mają charakterystyczny mikrobiom jelitowy. W ich jelitach jest więcej bakterii z rodzaju Clostridium, Streptococcus oraz mniej bakterii Bacteroides.  

Według badań przeszczep kału u dzieci ze spektrum autyzmu łagodzi objawy żołądkowo-jelitowe i neurobehawioralne, np. impulsywne okazywanie emocji, silne przywiązanie do przedmiotów czy trudności w uczeniu się nowych czynności.

Przeszczep kału może być obiecującą metodą w poprawie funkcjonowania osób ze spektrum autyzmu, ale potrzeba jeszcze wielu badań w tym zakresie. 

Pierwszy doustny probiotyk z mikrobiotą kałową 

W kwietniu 2023 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła pierwszy probiotyk zawierający mikrobiotę kałową. Jest to preparat doustny o nazwie Vowst. Wskazaniem do jego stosowania jest przywrócenie równowagi mikrobioty jelit oraz zapobieganie zakażeniom Clostridium difficile u osób dorosłych. 

Według przeprowadzonych badań po 8 tygodniach przyjmowania preparatu istotnie zmniejszył się odsetek nawrotu zakażenia (nawrót nastąpił u 12,4% pacjentów przyjmujących lek w porównaniu do 39,8% pacjentów przyjmujących placebo).

Badania wskazały także, że stosowanie preparatu Vowst jest bezpieczne.  

W trakcie jego przyjmowania mogą pojawić się niegroźne działania niepożądane: 

• wzdęcia,  
• zmęczenie,  
• zaparcia,  
• dreszcze,  
• biegunka. 

Ile kosztuje przeszczep kału? 

Nie każda placówka medyczna czy szpital oferują przeszczep mikrobioty jelitowej. Zabieg wykonywany za pomocą endoskopu jest procedurą medyczną, która nie została objęta refundacją. Cena takiego zabiegu (łącznie z wykonaniem potrzebnych badań diagnostycznych) może wynieść ok. 1000-1500 zł. 

Przeczytaj również:
Probiotyki. Co warto o nich wiedzieć?