Proteinogram. Jakie choroby wykrywa?

Proteinogram – co to za badanie? 

Proteinogram, inaczej elektroforeza białek, to badanie wykrywające zaburzenia składu białkowego. Najczęściej wykonuje się je z próbki krwi żylnej, rzadziej z moczu lub płynu mózgowo-rdzeniowego.  

Białka powstają głównie w wątrobie i układzie limfatycznym, niezależnie od siebie. Jeśli narządy te nie pracują prawidłowo, zmienia się skład białek. Całkowite stężenie białka w osoczu powinno wynosić 65-80g/l. Każda wartość poniżej lub powyżej może sugerować chorobę. Jednak nawet jeśli jest ono prawidłowe, mogą występować zaburzenia w jego frakcjach. Może to świadczyć o poważnych schorzeniach. 

W obrębie całej puli białek znajdują się grupy, które różnią się między sobą: stężeniami, funkcjami, budową i właściwościami.  

Rozdział elektroforetyczny białek surowicy pozwala wykryć pięć głównych frakcji:

• albuminę, 
• alfa1-globuliny,  
• alfa2-globuliny, 
• beta-globuliny, 
• gamma-globuliny. 

Spośród grup białek, których poziomy pokazuje proteinogram, największe znaczenie kliniczne mają albumina i gamma-globuliny. 

Większość białek (albuminę, alfa i beta-globuliny) wytwarza wątroba. Albumina stanowi aż 60% wszystkich białek obecnych we krwi.

Spełnia ona kilka ważnych funkcji: 

• utrzymuje wodę w naczyniach krwionośnych, zapobiegając tym samym obrzękom, 
• wiąże i transportuje wiele substancji (m.in. witamin, leków, kwasów tłuszczowych, bilirubiny, hormonów), 
• działa przeciwzapalnie, 
• hamuje tworzenie wolnych rodników (działa antyoksydacyjnie), 
• odżywia komórki organizmu. 

Gamma-globuliny są produkowane przez komórki plazmatyczne, które są częścią układu limfatycznego. Stanowią drugą grupę pod względem ilości w rozkładzie elektroforetycznym białek. Głównie są to immunoglobuliny: IgG, IgM, IgA, IgE, IgD. 

W przypadku choroby wątroby poziom białka całkowitego może mieścić się w granicach normy – produkcja białka w wątrobie jest obniżona, ale produkcja przeciwciał osiąga wartości znacznie powyżej normy z uwagi na proces zapalny. Z tego powodu proteinogram jest dużo dokładniejszym badaniem niż sam pomiar stężenia całkowitego białka we krwi.  

Co wykrywa badanie proteinogram? 

Wskazania do wykonania proteinogramu z osocza, czyli z próbki krwi, obejmują m.in.: 

• nieprawidłowe całkowite stężenie białka, 
• niewyjaśnioną anemię, 
• zbyt wysoki poziom wapnia we krwi, 
• bóle pleców,  
• bóle kostne, złamania o niejasnej przyczynie, 
• przewlekłe zmęczenie, 
• nawracające infekcje, 
• neuropatię obwodową o niejasnej przyczynie, 
• podejrzenie nowotworu z komórek krwi, 
• monitorowanie terapii chorego z nowotworem z komórek krwi, 
• podejrzenie choroby autoimmunologicznej, 
• podejrzenie choroby wątroby, 
• hypergammaglobulinemię. 

Warto jednak zaznaczyć, że proteinogram nie jest przydatnym narzędziem w diagnostyce niedoborów odporności. Zamiast niego lepiej zastosować badanie przeciwciał klasy IgA, IgM i IgG. 

Lekarz może zalecić elektroforezę białek moczu w przypadku: 

• białkomoczu o niejasnej przyczynie, 
• podejrzenia choroby nerek. 

Wynik badania pozwala ocenić, która część nerki jest uszkodzona i nie pracuje prawidłowo. 

Elektroforezę płynu mózgowo-rdzeniowego wykonujemy w diagnostyce: 

• stanów zapalnych i nowotworów centralnego układu nerwowego,  
• chorób autoimmunologicznych przy stwierdzeniu objawów neurologicznych. 

Proteinogram – jak się przygotować do badania? 

Jeśli badanie jest wykonywane z krwi, musisz być na czczo. Pamiętaj jednak o prawidłowym nawodnieniu. Dzięki temu badanie przebiegnie sprawnie i spadnie ryzyko otrzymania wyników zaburzonych przez odwodnienie. Dwa dni przed badaniem prowadź normalny tryb życia, powstrzymaj się od alkoholu i intensywnego wysiłku fizycznego.  

Jeśli przyjmujesz leki, poinformuj o tym lekarza. Może on zdecydować o odstawieniu któregoś z nich przed badaniem. Nie rób jednak tego na własną rękę. 

Proteinogram – jak przebiega badanie? 

W zależności od rodzaju badania pobiera się:

• próbkę krwi żylnej (najczęściej),  
• próbkę moczu,  
• próbkę płynu mózgowo-rdzeniowego.  

Lekarz zwykle zleca proteinogram wraz z innymi badaniami laboratoryjnymi. Elektroforezie płynu mózgowo-rdzeniowego zawsze powinna towarzyszyć elektroforeza białek osocza krwi, ponieważ lekarz interpretuje wyniki pierwszego badania, biorąc pod uwagę dane z tego drugiego. 

Proteinogram opiera się na zjawisku wędrowania białek w polu elektrycznym. Obecnie stosuje się kilka rodzajów elektroforezy na różnych podłożach. Cząsteczki poruszają się z właściwą dla siebie prędkością (zależną od ładunku), co sprawia, że rozdzielają się na poszczególne frakcje. Następnie barwi się je, ponieważ większość cząsteczek rozdzielanych za pomocą elektroforezy jest niewidzialna w zwykłym świetle. Po wybarwieniu tworzą się prążki, których układ może wskazywać na konkretną chorobę. Intensywność wybarwienia danego prążka jest tym większa, im wyższe jest stężenie danej frakcji białka. Obraz elektroforezy uznaje się za nieprawidłowy, jeśli pojawia się dodatkowa frakcja białkowa lub gdy stałe frakcje są w nieprawidłowej proporcji.  

Proteinogram – interpretacja 

Prawidłowy skład poszczególnych białek osocza u osób dorosłych: 

• albumina: 35-55 g/l, 
• alfa1-globuliny 0,9-2,1 g/l,  
• alfa2-globuliny 5-7,9 g/l, 
• beta-globuliny 8-13 g/l,  
• gamma-globuliny 9-16 g/l.  

Powyższe wartości mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium wykonującego badanie. 

Wynik proteinogramu nie daje ostatecznej diagnozy. Stanowi tylko narzędzie pomocnicze w diagnostyce lub monitorowaniu choroby.  

Albumina 

Przyczyny niedoboru: 

• poważne niedożywienie (często występuje u chorych w zaawansowanym stadium nowotworu, kiedy dochodzi do wyniszczenia organizmu),  
• toczący się stan zapalny, 
• sepsa, 
• długotrwała gorączka, 
• wrodzona hipoalbuminemia,  
• choroba nerek, np. zespół nerczycowy, 
• choroby wątroby, w tym marskość, 
• przewlekłe zapalenia przewodu pokarmowego,  
• przewlekłe biegunki,
• rozległe oparzenia, 
• choroby dróg oddechowych z dużą ilością śluzu i ropy (rozstrzenie oskrzeli, ropnie i ropniak opłucnej). 

Przyczyną nadmiaru albumin jest przede wszystkim odwodnienie organizmu. 

Alfa1-globuliny 

Przyczyny niedoboru:  

• niedobór alfa1-antytrypsyny (uwarunkowany genetycznie, objawia się przede wszystkim chorobami płuc). 

Przyczyny nadmiaru: 

• stany zapalne, 
• ciąża. 

Alfa2-globuliny 

Przyczyny niedoboru:   

• hemoliza (rozpad czerwonych krwinek), 
• choroby wątroby.

Przyczyny nadmiaru:  

• stany zapalne, 
• choroby nerek (zespół nerczycowy), 
• przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych i sterydów, 
• nadczynność tarczycy. 

Beta-globuliny 

Przyczyny niedoboru:  

• zaburzenia lipidowe (hipo-beta-lipoproteinemia), 
• niedożywienie. 

Przyczyny nadmiaru: 

• zaburzenia lipidowe (hiperlipidemia), 
• niedokrwistość z niedoboru żelaza. 

Gamma-globuliny 

Przyczyny niedoboru: 

• wrodzone, czyli uwarunkowane genetycznie (np. agammaglobulinemia), 
• chemioterapia, 
• radioterapia, 
• choroby nowotworowe, 
• niedożywienie, 
• stan po usunięciu śledziony, 
• opóźnione dojrzewanie immunoglobulin u dzieci,  
• niedokrwistość złośliwa, 
• choroby nerek, 
• choroby jelit. 

Przyczyny nadmiaru:

Gammapatie poliklonalne (nie świadczą o chorobie nowotworowej):

• przewlekłe i ostre stany zapalne, 
• marskość wątroby, 
• choroby pasożytnicze, 
• choroby autoimmunologiczne, 
• przewlekłe zapalenie wątroby (WZW), 
• AIDS, 
• sarkoidoza, 
• przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, 
• karmienie piersią. 

Gammapatie monoklonalne (najczęściej związane z chorobą nowotworową): 

• chłoniaki, 
• szpiczak mnogi, 
• białaczki,  
• makroglobulinemia Waldenströma, 
• łagodne gammapatie monoklonalne o nieznanej przyczynie (MGUS). 

Proteinogram – cena  

Koszt badania różni się w zależności od laboratorium, a ceny zaczynają się już od 20 zł. Jeśli lekarz zleci badanie w ramach NFZ, będzie ono bezpłatne.  

Proteinogram – ile się czeka na wynik? 

Wyniki badania otrzymamy w ciągu kilku dni.

Przeczytaj również:
Badanie eGFR. Na co wskazuje jego wynik?
Białkomocz. Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie