Test IQ. Czy jest wiarygodny?

Czym jest inteligencja? 

Pytanie to nurtuje ludzi od setek lat. Nad istotą inteligencji zastanawiali się już starożytni filozofowie, a współcześnie jest to przedmiot zainteresowania wielu dziedzin nauki, w tym psychologii. Na przestrzeni lat powstało wiele definicji i teorii tłumaczących istotę inteligencji.

Najpopularniejsze koncepcje stworzone przez psychologów to: 

Inteligencja według Charlesa Spearmana (2-czynnikowa teoria inteligencji)  

Inteligencja składa się z dwóch czynników:

• czynnik główny – g (inteligencja ogólna),
• czynnik specyficzny – s (specjalne uzdolnienia).

Czynnik główny rozumiany był jako energia umysłowa, czyli uwarunkowana genetycznie zdolność do dokonywania analizy umysłowej i myślenia abstrakcyjnego.  

Inteligencja według Raymonda Cattela 

Inteligencja łączy w sobie dwa komponenty:

• inteligencję płynną – zdolność do zauważenia złożonych zależności i rozwiązywania sytuacji problemowych,
• inteligencję skrystalizowaną – wiedza nabyta i zdolność wykorzystania jej w codziennym życiu (np. wiedza, informacje przyswajane w toku nauki szkolnej).

Inteligencja według Roberta Sternberga  

Podzielił on inteligencję na 3 rodzaje:  

• analityczną (potocznie można ją nazwać inteligencją książkową – jest tożsama ze zdolnością do nauki, rozwiązywania problemów natury naukowej), 
• twórczą (odpowiedzialna za kreatywne i twórcze myślenie, innowacyjny sposób rozwiązywania problemów), 
• praktyczną (to tzw. zdrowy rozsądek, czyli umiejętność poradzenia sobie w rzeczywistości, spryt życiowy). 

Inteligencja według Howarda Gardnera  

Zgodnie z tą koncepcją wszyscy ludzie posiadają co najmniej 8 rodzajów inteligencji rozwiniętych na różnych poziomach. Są to inteligencja: językowa, muzyczna, ruchowa, matematyczno-logiczna, intrapersonalna, przyrodnicza, interpersonalna oraz wizualno-przestrzenna.  

Ta różnorodność koncepcji pozwala zobrazować, jak złożonym zjawiskiem jest inteligencja. Powinniśmy mieć to na uwadze, interpretując wyniki testów na inteligencję (IQ), które zwykle opierają się na konkretnej teorii. 

Co to jest test inteligencji (IQ)? 

IQ (intelligence quotient) to skrót oznaczający iloraz inteligencji, czyli wynik uzyskany w teście mierzącym inteligencję.  

Testy IQ wykonują wyłącznie psychologowie. Fakt ten jest uregulowany prawnie.  

Testy badające inteligencję to wystandaryzowane narzędzia o określonych normach dla danych grup wiekowych. Standaryzacja testu to proces, dzięki któremu uzyskane w nim wyniki są spójne. Można to osiągnąć poprzez wypracowanie pewnych zasad i reguł co do procedury przeprowadzania badania i interpretacji wyników. Normalizacja z kolei to proces, w wyniku którego powstają normy dla danych grup wiekowych (duża grupa osób jest badana za pomocą testu, następnie analizuje się uzyskane wyniki w poszczególnych grupach wiekowych i określa się, jaki jest średni wynik – norma występująca w tej grupie).  

Dzięki standaryzacji i normalizacji wyniki testu są rzetelne. Odzwierciedlają one faktyczny stan rzeczy (np. nasilenia, poziomu pewnej cechy) i utrzymują się w czasie – taki sam wynik przy pomiarze danym narzędziem tej samej osoby w określonym odstępie czasu. 

Większość testów inteligencji mierzy obszary funkcjonowania poznawczego w stosunku do norm wiekowych. Są one podzielone na obszar werbalny (zdolności językowe, zadania wymagające użycia słów) i niewerbalny (wykonywanie określonych czynności, dostrzeganie zależności, różnic, sekwencji).  

Wyniki testów a poziom IQ 

• poniżej 20 – niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim, 
• poniżej 34 – niepełnosprawność intelektualna w stopniu znacznym, 
• poniżej 54 – niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym,
• poniżej 69 – niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim, 
• poniżej 90 – inteligencja poniżej przeciętnej, 
• około 100 – wynik przeciętny, 
• powyżej 110 – ponadprzeciętna inteligencja, 
• powyżej 120 – wysoka inteligencja, 
• powyżej 130 – bardzo wysoka inteligencja. 

Do najpopularniejszych testów mierzących inteligencję należą: 

• skale inteligencji Wechslera (WISC-R, WAIS-R), 
• skala inteligencji Stanford-Binet 5 (SB-5), 
• test sortowania kart z Wisconsin (WCST), 
• test matryc kolorowych Ravena (TMK), 
• skala Termanna-Merrill, 
• Niewerbalny Test Inteligencji TONI-4, 
• bateria testów APIS –Z (R) i APIS – P (R). 

Kiedy wykonuje się testy IQ? 

Testy na inteligencję są szeroko stosowane w praktyce psychologicznej i psychiatrycznej. Dostarczają one ważnych informacji na temat funkcjonowania człowieka, jego rozwoju i trudności poznawczych. Określają, czy problemy danej osoby wynikają z zaburzenia, choroby czy uwarunkowań osobowościowych. Pozwalają ocenić, jak dana osoba wypada na tle rówieśników, jakie obszary wymagają intensywnego wspomagania i rozwoju.  

Testy IQ często wykonuje się u dzieci i młodzieży, u których obserwuje się trudności w nauce, zachowaniu, przyswajaniu umiejętności życiowych czy rozwoju mowy. Przeprowadza się je także u dorosłych przy określaniu zmian w funkcjonowaniu wynikających z rozwoju chorób otępiennych czy przebytych urazów (np. na skutek wypadku). 

Gdzie zrobić test IQ?

Szczególnie niebezpieczną i nieprawidłową praktyką jest wykonywanie testów IQ w internecie. Nie są one miarodajnymi narzędziami oceniającymi inteligencję i nie spełniają rygorystycznych wymogów testów psychologicznych.  

Jeśli chcesz poznać swój wynik IQ, sprawdzić poziom rozwoju poszczególnych obszarów poznawczych i dowiedzieć się, jak poprawić pracę danego obszaru, udaj się do psychologa. Specjalista przeprowadzi badanie z zachowaniem wszelkich wymaganych standardów, a następnie szczegółowo omówi z Tobą wyniki, udzielając przy tym wielu cennych wskazówek.