Zespół Sandifera u dziecka. Jak rozpoznać objawy?

Zespół Sandifera – co to za choroba? 

Zespół Sandifera to rzadkie zaburzenie ruchowe, które najczęściej jest związane z refluksem żołądkowo-przełykowym. Choroba dotyczy przede wszystkim dzieci, jednak czasem może występować u dorosłych.  

W przypadku tej choroby występują napadowe, mimowolne skurcze mięśni szyi, głowy i pleców. Skurcze powodują krótkotrwałe przybieranie nienaturalnych pozycji ciała.  

Zespół Sandifera może być mylony z napadami padaczkowymi lub kręczem szyi, co nierzadko prowadzi do mylnej diagnozy i wdrożenia niewłaściwego leczenia.  

Zespół Sandifera może pojawiać się w przebiegu różnych schorzeń.  

Zaliczamy do nich: 

• refluks żołądkowo-przełykowy (najwięcej przypadków), 
• przepuklinę rozworu przełykowego, 
• nadwrażliwość przełyku,  
• uszkodzenia i zapalenia błony śluzowej przełyku, 
• mózgowe porażenie dziecięce. 

Refluks najczęściej dotyczy najmłodszych dzieci, dziewczynek i chłopców, w pierwszych miesiącach życia.  

Refluks u niemowląt jest po części zjawiskiem fizjologicznym, do którego przyczyniają się:  

• spożywanie płynnych pokarmów, 
• pozycja leżąca przez większość doby, 
• niedojrzałość połączenia żołądkowo-przełykowego. 

Problem zdrowotny i niepokojące objawy zaczynają się, gdy błona śluzowa przełyku ulega uszkodzeniu na skutek zarzucanej kwaśnej treści żołądkowej. Odpowiednie leczenie refluksu powoduje jednocześnie złagodzenie lub ustąpienie objawów zespołu Sandifera.   

Zespół Sandifera – przyczyny 

Jedna z teorii zakłada, że zespół Sandifera to mechanizm obronny wobec dolegliwości związanych z zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Przybieranie nienaturalnych pozycji w postaci wyginania czy skręcania okolicy szyi może przyspieszać motorykę przełyku i zwiększać skurcze mięśniówki przełyku. To w konsekwencji powoduje wycofanie się zarzucanej treści i złagodzenie przykrych dolegliwości. Za tą teorią przemawia fakt, że epizody mimowolnych skurczy nie występują podczas snu. Obserwacja pacjentów po skutecznym leczeniu chirurgicznym (np. przy przepuklinie rozworu przełykowego) wykazała, że ataki nie ustępują natychmiast, ale wygaszają się stopniowo prawdopodobnie jako wyraz odzwyczajania się organizmu od takiego zachowania. 

Kolejna teoria wskazuje na wspólne unerwienie czuciowe przepony z unerwieniem mięśni szyi. Ten pogląd jednak nie znalazł dokładnego uzasadnienia naukowego. Obecnie badacze doszukują się przyczyny choroby w odruchu z nerwu błędnego. Jest to najdłuższy nerw czaszkowy w naszym organizmie i zaopatruje wiele struktur, w tym także przełyk i szyję. Według tej teorii drażniąca treść żołądkowa zarzucana do przełyku ma pobudzać zakończenia nerwu błędnego i na drodze odruchu powodować skurcz mięśni szyi i karku oraz zwrot gałek ocznych do góry.  

Zespół Sandifera – objawy 

• Napadowe, mimowolne skurcze mięśni w okolicy głowy, szyi i karku, podczas których dziecko jest przytomne i nie traci świadomości (co może odróżniać te epizody od napadów padaczkowych); 
• trudności w karmieniu; 
• przyjmowanie nienaturalnych pozycji od razu po jedzeniu, które ustępuje pomiędzy posiłkami i nie występuje podczas snu; 
• zwrot gałek ocznych do góry towarzyszący wyżej opisanym „atakom”. 

Niektóre źródła podkreślają, że zespół Sandifera nie dotyczy rąk i nóg. Z kolei inne dane wymieniają ruchy rąk jako jeden z obrazów choroby. W zespole Sandifera, w przeciwieństwie do kręczu szyi, nie występują zmiany w mięśniach wskazujące na ich uszkodzenie czy chorobę nerwowo-mięśniową.  

Warto być czujnym i znać objawy refluksu, które mogą się różnić w zależności od wieku.  

U małych dzieci będą to: 

• brak apetytu,  
• niepokój,  
• niechęć do jedzenia, 
• ulewania i wymioty, 
• epizody bezdechu, 
• niedożywienie,  
• niedokrwistość. 

U dzieci w wieku szkolnym:  

• zgaga,  
• wymioty,  
• nudności,  
• odbijanie, 
• przewlekły kaszel,  
• nawracające zapalenia oskrzeli i płuc. 

Zespół Sandifera – diagnostyka 

Przy diagnostyce zespołu Sandifera najważniejszy jest skrupulatnie zebrany wywiad chorobowy i ocena charakteru napadów dziecka przez lekarza. Lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, jednak nie są one niezbędne do postawienia diagnozy.  

Dzieci, które mają objawy sugerujące zespół Sandifera, powinny mieć wykonaną diagnostykę w kierunku refluksu u gastroenterologa.  

Przy niejasnym obrazie choroby, gdy lekarz podejrzewa padaczkę, może być pomocne wykonanie badania elektroencefalograficznego (EEG).  

Zespół Sandifera – leczenie 

Terapia zespołu Sandifera opiera się na leczeniu choroby podstawowej, jaką jest refluks żołądkowo-przełykowy. Badania wykazały, że istnieje zbieżność objawów zespołu Sandifera ze stopniem nasilenia zmian zapalnych przełyku. 

Prawidłowa terapia refluksu skutkuje ustąpieniem objawów zespołu Sandifera. Dlatego tak ważne jest szybkie i trafne rozpoznanie, które pozwoli na wdrożenie skutecznego leczenia.  

Leczenie niefarmakologiczne (zachowawcze) obejmuje:  

• „odbijanie” niemowlaka po każdym karmieniu,  
• zmniejszenie objętości posiłków,  
• unikanie przejadania dziecka, 
• zmiana mleka modyfikowanego, gdy istnieje podejrzenie alergii na mleko krowie.  

Leczenie farmakologiczne jest wdrażane, gdy metody zachowawcze nie przynoszą poprawy lub już na początku leczenia, gdy objawy są bardzo nasilone. Stosowane leki to przede wszystkim inhibitory pompy protonowej. 

Leczenie operacyjne jest stosowane przy przepuklinie rozworu przełykowego.  

Zespół Sandifera – możliwe powikłania 

Samo rozpoznanie zespołu Sandifera nie wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań czy komplikacji zdrowotnych. To właśnie brak właściwej terapii i nieprawidłowe leczenie mogą być przyczyną licznych powikłań.  

Wśród nich wymienia się m.in.: 

• zapalenie i zwężenie przełyku,  
• zapalenie w obrębie układu oddechowego, 
• działania niepożądane leków przeciwpadaczkowych, gdy zostaną włączone do terapii, 
• skutki uboczne innych niewłaściwych metod terapeutycznych.

Przeczytaj również:
Ulewanie i refluks u niemowląt. Jak sobie z nimi radzić?