Paracetamol. Jak go stosować?

Czy paracetamol jest przeciwzapalny? Właściwości

Paracetamol działa przeciwgorączkowo i przeciwbólowo, ale nie przeciwzapalnie. Dostępny jest od połowy XX wieku, a w Polsce jego popularność wzrosła w latach 90. Zastąpił wówczas popularny aminofenazon, który okazał się wyjątkowo toksyczny dla wątroby, nerek i szpiku kostnego.

Paracetamol może być stosowany zarówno przez dzieci, jak i dorosłych.  Z tego względu występuje pod wieloma postaciami. Najczęściej można spotkać się z tabletkami, syropami, czopkami, tabletkami musującymi i proszkami do sporządzania roztworu (saszetkami). Czasem podaje się go też w formie infuzji.

Paracetamol jest metabolizowany w wątrobie, a jego nieaktywne produkty przemiany są wydalane z moczem.

Paracetamol jest uznawany za lek wyjątkowo bezpieczny. W odróżnieniu od wielu leków przeciwbólowych nie uszkadza błony śluzowej żołądka. Nie zaburza również pracy nerek oraz nie wpływa na ciśnienie i krzepliwość krwi.

Dzięki temu może być stosowany przez osoby z:

• nadciśnieniem,
• zaburzeniami krzepliwości krwi,
• chorobą wrzodową żołądka,
• astmą aspirynową.

Paracetamol w ciąży

Jest to jeden z niewielu leków przeciwbólowych, w przypadku których krótkotrwałe stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią wydaje się bezpieczne.

Stosowanie każdego leku w ciąży najlepiej skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Paracetamol – na co stosować?

Z powodu względnego bezpieczeństwa stosowania paracetamolu substancja ta ma szerokie zastosowanie.

Można stosować go w przypadku:

• bólu o słabym lub umiarkowanym nasileniu, np. głowy, mięśni, zębów;
• bólu nowotworowego;
• gorączki.

Paracetamol jest często łączony z innymi lekami. W przypadku preparatów przeciwbólowych występuje razem z kodeiną, kofeiną czy tramadolem (na receptę). Z kolei w produktach na przeziębienie może występować np. z lekami pomagającymi udrożnić nos (fenylefryna, pseudoefedryna) lub przeciwhistaminowymi (chlorfenamina).

Po jakim czasie działa paracetamol?

Paracetamol może być stosowany doustnie, doodbytniczo lub dożylnie. W przypadku podania doustnego substancja szybko i dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Działanie paracetamolu następuje już po kilku minutach. Maksymalne stężenie we krwi zostaje osiągnięte w ciągu 30 minut do dwóch godzin, a działanie leku utrzymuje się do ok. sześciu godzin.

W przypadku podania doodbytniczego do organizmu wchłania się mniej leku (o około 1/3), a stężenie maksymalne osiągane jest później w porównaniu do postaci doustnych. 

Paracetamol a alkohol

Jak każdy lek, także paracetamol może okazać się niebezpieczny. Dostępny jest bez recepty, również poza aptekami. Mnogość preparatów z paracetamolem sprawia, że przez nieuwagę łatwo może dojść do przyjęcia zbyt dużej dawki. Przedawkowanie paracetamolu może powodować ciężkie uszkodzenie wątroby. Hepatotoksyczność nasila się w sytuacji równoczesnego picia alkoholu.

Nigdy nie łącz paracetamolu z alkoholem i nie stosuj go na ból głowy towarzyszący kacowi.

Jak wygląda zatrucie paracetamolem?

• Faza 1. (do 24 godzin) – poza przypadkami masywnego przedawkowania (powyżej 75 g) jest bezobjawowa. Rzadko występują objawy takie jak nudności, wymioty czy bóle brzucha. Można zaobserwować nadmierną potliwość i pogorszenie lub brak apetytu. 
• Faza 2. (24-72 godziny) – pojawia się ból w okolicy prawego nadbrzusza.
• Faza 3. (między 72. a 96. godziną) – czyli piorunująca niewydolność wątroby. Występują nasilone nudności i wymioty. 
• Faza 4. – dochodzi do zgonu (między 4. a 6. dobą od zatrucia) albo regeneracji narządów i ustąpienia objawów chorobowych. 

Oprócz wątroby, paracetamol może uszkodzić także inne narządy, przede wszystkim nerki.  

Kiedy nie stosować paracetamolu?

Paracetamolu nie powinny przyjmować:

• dzieci poniżej 3. miesiąca życia,
• osoby z ciężką niewydolnością nerek lub wątroby,
• nadużywające alkohol,
• niedożywione lub odwodnione.

Paracetamol – dawkowanie

Dawkowanie paracetamolu zależy od wieku i stanu zdrowia.

U osób dorosłych maksymalna dobowa dawka wynosi 4 g w dawkach dzielonych (maksymalnie 1 g jednorazowo). Leki z paracetamolem dla dorosłych stosuj w odstępie minimum 4 godziny między kolejnymi dawkami. W przypadku niewydolności nerek czas ten trzeba wydłużyć do 8 godzin.

Dawkowanie w przypadku dzieci oblicza się na podstawie masy ciała. Przyjmuje się, że można podać 10-15 mg/kg masy ciała jednorazowo, a maksymalna dawka dobowa wynosi 60 mg/kg masy ciała (działanie przeciwgorączkowe) lub 90 mg/kg masy ciała (działanie przeciwbólowe).

Lek ten można przyjmować do 5 dni w przypadku utrzymującego się bólu lub do 3 dni w przypadku gorączki. W razie nieustąpienia objawów lub ich nasilenia konieczna jest wizyta u lekarza.

Interakcje paracetamolu 

Nie łącz paracetamolu z:

• lekami wydłużającymi eliminację paracetamolu z krwi, np. izoniazydem, cymetydyną, ranitydyną, propranololem;
• lekami przeciwzakrzepowymi, np. acenokumarolem – paracetamol nasila ich działanie, zwiększając ryzyko krwawień;
• lamotryginą – paracetamol zmniejsza jej stężenie we krwi;
• chloramfenikolem – paracetamol zwiększa jego toksyczność;
• węglem aktywowanym – zmniejsza wchłanianie paracetamolu;
• hormonalnymi tabletkami antykoncepcyjnymi i estrogenami – zmniejszają stężenie paracetamolu w osoczu;
• inhibitorami monoaminooksydazy, np. moklobemidem, rasagiliną – takie połączenie może wywołać duże pobudzenie i wysoką gorączkę;
• induktorami enzymów mikrosomalnych, np. rifampicyną, barbituranami, fenytoiną, karbamazepiną – zwiększają ryzyko uszkodzenia wątroby;
• lekami z grupy NLPZ, np. kwasem acetylosalicylowym – zwiększają ryzyko uszkodzenia nerek.