Żółta febra – śmiertelnie niebezpieczna choroba

Pochodzenie wirusa żółtej gorączki

Wirusowe gorączki krwotoczne (VHFs, ang. Viral Haemorrhagic Fevers) to niebezpieczne ogólnoustrojowe choroby prowadzące do uszkodzenia układu naczyniowego oraz  zaburzenia równowagi w organizmie. Wywoływane są przez kilka typów wirusów:

• Flaviviridae,
• Bunyaviridae,
• Arenaviridae,
• Filoviridae.

Do grupy chorób VHFs zaliczamy między innymi żółtą febrę, która zwana jest także żółtą gorączką (febris flava).

Żółtą febrę wywołuje zakażenie wirusami z rodziny Flaviviradae (tzw. flawiwirusy), które zostały wyodrębnione z togawirusów w 1984 roku przez Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów (ICTV, ang. International Comittee on Taxonomy of Viruses). Do chwili obecnej wśród flawiwirusów wyodrębniono ponad 100 patogennych gatunków, które są przenoszone głównie przez kleszcze i komary.

Wirus żółtej gorączki pochodzi z Afryki Wschodniej. Pierwotnie stanowił zagrożenie tylko dla małp, lecz z czasem stał się czynnikiem niebezpiecznym również dla człowieka. Wraz z rozwojem niewolnictwa dostał się do Ameryki, gdzie w XVIII i XIX wieku powodował śmiertelne epidemie. Obecnie wiadomo, że wirus występuje w 3 różnych genotypach, a jego ogólnym wektorem, czyli czynnikiem przenoszącym, są komary z rodzaju Aedes, Haemogogus oraz Sabethes.

Rezerwuarem patogenu jest człowiek oraz małpy. Do infekcji dochodzi głównie poprzez ukąszenie komara, ale znane są też przypadki przeniesienia choroby drogą kropelkową, np. w laboratoriach i szpitalach.

Żółta febra – objawy

Do manifestacji objawów żółtej febry dochodzi zwykle po 3-6 dniach od zainfekowania organizmu flawiwirusem. W pierwszej fazie choroby występują mało charakterystyczne objawy, takie jak:

• gorączka,
• bóle głowy i bóle mięśniowe,
• nudności, wymioty i brak apetytu,
• światłowstręt,
• bradykardia,
• przekrwienie skóry.

U większości pacjentów powyższe dolegliwości ustępują samoistnie po kilku dniach, jednak aż u 15% chorych dochodzi do nagłej remisji objawów, które są charakterystyczne dla toksycznej fazy żółtej febry. Pojawia się:

• żółtaczka,
• bóle brzucha,
• wymioty,
• krwiomocz,
• trombocytopenia,
• zakrzepy,
• skaza krwotoczna,
• zapalenie mięśnia sercowego i mózgu,
• niewydolność pracy wątroby, nerek i układu nerwowego.

Ostatecznie dochodzi do śpiączki, a w wielu przypadkach – do zgonu pacjenta.

Diagnostyka i leczenie żółtej febry

Rozpoznanie i leczenie żółtej gorączki powinno być poprzedzone analizą objawów klinicznych, szczegółowym wywiadem dotyczącym odbywanych podróży oraz specjalistycznymi badaniami diagnostycznymi, do których należą:

• test immunoenzymatyczny ELISA umożliwiający identyfikację specyficznych przeciwciał klasy IgM,
• metody genetyczne obejmujące m.in. reakcję łańcuchową polimerazy (PCR, ang. Polymerase Chain Reaction),
• badania w kierunku innych chorób wirusowych (wirus dengi, wirus Zachodniego Nilu, wirus Zika).

Do tej pory nie wynaleziono lekarstwa na wirusa żółtej febry. W przypadku potwierdzenia choroby należy wprowadzić terapię wspierającą pacjenta poprzez:

• odpowiednie nawadnianie i odpoczynek,
• podawanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych,
• poprawę funkcjonowania nerek i wątroby.

Epidemiologia i śmiertelność wywołana żółtą febrą

Żółta febra jest zagrożeniem, które występuje aż w 40 krajach afrykańskich oraz w 15 państwach Ameryki Południowej i Środkowej. Niestety wielu chorych przegrywa walkę z flawiwirusem. Śmiertelność z powodu żółtej febry szacowana jest z reguły na 30-50%, ale według niektórych opracowań może sięgać nawet 80% wśród pacjentów, u których wystąpił nawrót objawów chorobowych.   

Ze względu na rozwój turystyki, choroba stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo dla osób podróżujących. Ponadto osoby te mogą potencjalnie rozprzestrzenić flawiwirusy do innych rejonów świata. W ostatnich latach odnotowano kilka przypadków wybuchu epidemii żółtej gorączki, np. w 2016 na terenie Angolii, Demokratycznej Republiki Kongo oraz Republiki Kongo. Choroba prowadzi do śmierci kilkudziesięciu tysięcy osób w samej Afryce.

Tak poważny problem epidemiologiczny zmusza Światową Organizację Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) do podejmowania konkretnych działań profilaktycznych, które polegają przede wszystkim na szczepieniu ludzi zamieszkujących tereny endemiczne żółtej febry.

Uwaga! Takiemu szczepieniu należy się poddać, jeśli wybieramy się na tereny występowania żółtej gorączki.

Więcej na temat szczepionki przeciwko żółtej febrze przeczytasz tutaj:

Link

Żółta febra – ciekawostki

Warto zapoznać się z kilkoma dodatkowymi informacjami dotyczącymi żółtej gorączki:

• Jest jedną z najwcześniej poznanych wirusowych chorób przenoszonych przez stawonogi.
• Pierwsze opisane epidemie odnotowano w 1647 roku na Barbadosie oraz rok później na Gwadelupie.
• Nazwa wirusów powodujących chorobę pochodzi od słowa flavus, co w języku łacińskim oznacza „żółty”.
• Hiszpańska nazwa żółtej febry to vomito negro, co oznacza „czarne wymioty” związane z krwawieniem z przewodu pokarmowego, które występują w trakcie choroby.
• Małpy afrykańskie zazwyczaj przechodzą chorobę bezobjawowo, natomiast u małp zamieszkujących tereny Nowego Świata żółta febra przejawia się podobnie, jak u człowieka.
• Max Theiler w 1951 roku został uhonorowany Nagrodą Nobla za prace badawcze nad żółtą febrą oraz opracowanie skutecznej szczepionki przeciw chorobie.

Do chwili obecnej żółta febra nie została odnotowana w Polsce i pozostaje dla nas tajemniczą, tropikalną chorobą. Oczywiście nie można wykluczyć ryzyka jej wystąpienia, szczególnie u osób często podróżujących. Pamiętajmy, że najlepszym sposobem uniknięcia żółtej febry jest szczepienie ochronne, a także zminimalizowanie wyjazdów na tereny zagrożone występowaniem choroby.

Źródła:

• Biała, M., Jerczak, B., Inglot, M., & Knysz, B. (2018). Flawiwirusy–nowe patogeny chorobotwórcze dla ludzi. Postepy Hig Med Dosw (online), 72, 184-191.
• Cholewiński, M., Derda, M., Klimberg, A., Marcinkowski, J.T., Hadaś, E. (2017). Wektory przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe człowieka. I. Muchówki (Diptera). Hygeia, 2017, 52.2: 96-102.
• Glinski, Z., & Kostro, K. (2016). Flawiwirusy oraz flawiwirozy zwierząt i człowieka. Życie Weterynaryjne, 91(02).
• Gliński, Z., & Kostro, K. (2009). Zwierzęta nieudomowione źródłem chorób odzwierzęcych–zoonotyczne czynniki wirusowe. Życie Wet, 84, 536-541.
• http://szczepienia.pzh.gov.pl/