Jakie są farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego? Część pierwsza

Jak złagodzić ból porodowy?

Poród jest jednym z najbardziej emocjonujących wydarzeń w życiu każdej kobiety. Niestety jest to proces, który wiąże się z różnymi dolegliwościami. Ból porodowy charakteryzuje się stopniowym narastaniem oraz cyklicznym występowaniem bolesnych skurczów. Odczucia podczas porodu są różnie definiowane przez poszczególne rodzące.  Istnieje kilka czynników, które mogą przyczynić się do intensyfikacji dolegliwości:

• osobnicza tolerancja bólu,
• przebieg porodu,
• czynniki kulturowe,
• przygotowanie psychiczne do porodu oraz poziom odczuwanego lęku.

Odczuwanie silnego bólu może niekorzystnie wpływać na czynność skurczową mięśnia macicy, a także na stan rodzącej i płodu. Ponadto negatywne przeżycia podczas porodu mogą determinować podjęcie decyzji o rezygnacji z chęci posiadania kolejnego dziecka. Czasem bolesne przeżycia mogą przyczynić się do wystąpienia depresji poporodowej. Istnieje wiele metod łagodzenia bólu porodowego, które mogą zmniejszyć ryzyko wymienionych powyżej konsekwencji negatywnych przeżyć. Metody, które nie wymagają interwencji medycznych, czyli niefarmakologiczne sposoby łagodzenia bólu porodowego, zostały opisane w artykułach:

• Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – część pierwsza,
• Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – część druga,
• Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – część trzecia.

Natomiast stosowanie farmakologicznych metod łagodzenia bólu wiąże się z koniecznością wdrożenia indywidualnego schematu postępowania, który jest odpowiedni do wybranej metody oraz stanu klinicznego rodzącej. Zastosowanie metod farmakologicznych musi zostać poprzedzone rozmową rodzącej z lekarzem na temat wystąpienia możliwych powikłań oraz skutków ubocznych wynikających z zastosowania danej metody oraz potencjalnego wpływu na przebieg porodu i dobrostan płodu. Farmakologiczne metody łagodzenia bólu wymagają interwencji medycznej, a więc konieczna jest pisemna zgoda rodzącej na zastosowanie wybranej metody.

Farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego – rodzaje

Wśród farmakologicznych metod łagodzenia bólu porodowego wyróżnia się:

• analgezję wziewną mieszaniną 50% podtlenku azotu i 50% tlenu,
• dożylne lub domięśniowe podanie opioidów,
  • analgezję miejscową:
  • blokada nerwu sromowego,
    • • • •  
• analgezję regionalną:
  • analgezję zewnątrzoponową,
  • połączoną analgezję podpajęczynówkową i zewnątrzoponową,
  • analgezję podpajęczynówkową.

Analgezja wziewna – działanie

Analgezja wziewna jest stosowana w położnictwie już od kilkudziesięciu lat. Największą popularność zdobyła w salach porodowych w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Finlandii. W Polsce w 1881 roku pierwszy raz zastosowano mieszaninę gazów, która składała się z 80% podtlenku azotu i tylko 20% tlenu w celu łagodzenia bólu porodowego. Nie odnotowano wówczas szkodliwego działania na stan noworodków, natomiast wdychana mieszanina przyniosła ulgę rodzącym kobietom. Obecnie analgezja wziewna oparta jest na wprowadzaniu do dróg oddechowych rodzącej mieszaniny złożonej z 50% podtlenku azotu oraz 50% tlenu. Rodząca sama może regulować ilość wdychanej mieszaniny gazów według własnych potrzeb. Podtlenek azotu jest gazem niepalnym oraz bezwonnym. Najczęściej stosowana w szpitalach jest mieszanina pod nazwą handlową Entonox. Zastosowanie tej metody zgodnie z najnowszym standardem opieki okołoporodowej wiąże się z koniecznością dodatkowego monitorowania stanu ogólnego rodzącej i płodu.

Rodząca powinna zacząć inhalację poprzez ustnik lub maskę na około 1 minutę przed szczytem skurczu, ponieważ działanie analgetyczne obserwuje się po około 40 sekundach od rozpoczęcia inhalacji, czyli po wykonaniu około 4-5 wdechów. Natomiast w przypadku zaprzestania inhalacji działanie znieczulające ustąpi w ciągu kilku minut. Mechanizm działania mieszaniny podtlenku azotu jako środka znieczulającego nie jest do końca poznany. Jedna z teorii opisuje wpływ podtlenku azotu na uwalnianie się endorfin oraz dopaminy, które działają na przewodzenie bodźców bólowych.

Inhalacja mieszaniną gazów nie znosi całkowicie bólu odczuwanego na szczycie skurczu, ale łagodzi dolegliwości bólowe, poprawiając tym samym komfort rodzącej i podwyższając próg bólu.

Analgezję wziewną można stosować w sposób ciągły bądź doraźnie. Wybierając metodę ciągłą, rodząca przez cały czas ma na twarzy założoną maseczkę i oddycha przez nią zarówno w czasie skurczu, jak i podczas przerwy międzyskurczowej. Natomiast stosowanie doraźne polega na wdychaniu mieszaniny tylko podczas skurczów mięśnia macicy. Analgezja wziewna może być stosowana w pierwszym, jak i drugim okresie porodu, ponieważ nie wpływa na czynność skurczową mięśnia macicy.

Analgezja wziewna – przeciwwskazania

Analgezja jest wykorzystywana w leczeniu bólu o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu. Jednak nie może być stosowana przez wszystkie rodzące. Do przeciwwskazań należą:

• choroby psychiczne,
• stwardnienie rozsiane,
• porfiria,
• niedrożność górnych dróg oddechowych w wyniku przeziębienia lub przerostu migdałków gardłowych,
• rozedma płuc,
• choroba obturacyjna płuc.

Entonox jest bezpieczny w przypadku chorób nerek oraz wątroby, ponieważ filtracja mieszaniny podtlenku azotu i tlenu odbywa się wyłącznie w płucach. 

Analgezja wziewna – skutki uboczne

Stosowanie analgezji wziewnej może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych, takich jak:

• senność,
• zawroty głowy,
• nudności,
• wymioty,
• suchość w jamie ustnej.

Działania uboczne ustępują zazwyczaj po kilkunastu minutach po odstawieniu mieszaniny gazów. 

Analgezja wziewna jest metodą nieinwazyjną oraz łatwą w użyciu. Ponadto satysfakcja kobiet z zastosowania Entonoxu według badań znajduje się na wysokim poziomie. Większość rodzących przyznaje, że dzięki analgezji wziewnej poród jest mniej bolesny w porównaniu z poprzednim, podczas którego nie zastosowano tej metody. Entonox wykazuje słabszy efekt znieczulający w porównaniu ze znieczuleniem zewnątrzoponowym, ale jednocześnie wiąże się z mniejszą liczbą skutków ubocznych, do których należą:

• wydłużenie drugiego okresu porodu,
• zastosowanie większych ilości oksytocyny,
• hipotensja u rodzącej,
• ograniczenie zdolności poruszania się i aktywności rodzącej.

Poznaj inne farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego:

• Jakie są farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego? Część druga,
• Jakie są farmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego? Część trzecia.

Źródła:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej,
• Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia, Tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017,
• Kubicka-Kraszyńska U., Otffinowska A., Pietrusiewicz J. O bólu porodowym
  i metodach jego łagodzenia. Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa 2006,
• Bręborowicz G. Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
• Chutkowski R., Wódarski B., Malec-Milewska M., Metody i organizacja analgezji porodu – doświadczenia własne. Polskie Towarzystwo Badania Bólu, Ból 2015,
  Tom 16, Nr 2, 7-15.
• Bręborowicz G. Operacja położnicze, Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań 2007.