Krótko działające leki znieczulające a bezpieczeństwo ich stosowania

Środki znieczulające miejscowo 

Mechanizm działania środków znieczulających miejscowo polega na blokowaniu depolaryzacji błony komórkowej komórki nerwowej. Dochodzi wówczas do tymczasowego zahamowania przewodzenia impulsów nerwowych, w tym impulsów bólowych.   

Leki do znieczulenia miejscowego możemy podzielić między innymi ze względu na czas działania na krótko, średnio i długo działające. Do krótko działających leków miejscowo znieczulających należy prokaina i chloroprokaina.

Prokaina 

Ze względu na działanie rozszerzające naczynia krwionośne oraz właściwości alergizujące prokainę stosuje się coraz rzadziej w lecznictwie. W skrajnych przypadkach wywoływała wstrząs anafilaktyczny, czyli silną reakcję uczuleniową. 

Chloroprokaina 

Chloroprokaina podawana jest w postaci roztworu do wstrzykiwań w przypadku, gdy zabieg chirurgiczny nie przekroczy 40 minut. W badaniach była porównywana z bupiwakainą i lidokainą w punkcji lędźwiowej podczas artroskopii kolana i wykazywała krótszy czas blokady ruchowej. 

Krótko działające leki znieczulające – toksyczność 

Najbardziej istotnym problemem stosowania leków znieczulających miejscowo są poważne działania niepożądane, które mogą wystąpić po ich podaniu. Należą do nich: 

• zawroty głowy, 
• zaburzenia widzenia, 
• drgawki, 
• zaburzenia rytmu serca, 
• zatrzymanie akcji serca, 
• spadek ciśnienia. 

Największą kardiotoksyczność obserwuje się w przypadku leków o dłuższym czasie działania jak bupiwakaina. Chloroprokaina jest szybko metabolizowana, więc wykazuje mniejszą toksyczność niż inne środki stosowane w znieczuleniu miejscowym. W związku z tym może być podawana w wyższych stężeniach, co wywołuje szybszą blokadę impulsów nerwowych (6-12 minut) i krótszy czas ustania bloku nerwowego (30-60 minut).  

Krótko działające leki znieczulające – zalety stosowania 

Krótko działające leki znieczulające prowadzą do szybszych wypisów pacjentów poddawanych znieczuleniu, mniejszych kosztów leczenia szpitalnego, a także mniejszego odczuwania bólu w porównaniu z lekami do stosowania ogólnego.  

Środki znieczulenia ogólnego 

Znieczulenie ogólne (anestezja) to stan odwracalnej blokady ośrodkowego układu nerwowego przy równoczesnym zachowaniu podstawowych funkcji życiowych. Stosowane jest przed bardzo bolesnymi zabiegami chirurgicznymi za pomocą tak zwanych anestetyków. Zazwyczaj dzielimy je na stosowane wziewnie oraz dożylnie, chociaż można podać je prawie każdą drogą, także doodbytniczą czy domięśniową.  

Środki podawane dożylnie działają znacznie szybciej niż wziewne, dlatego za ich pomocą zazwyczaj wprowadza się do znieczulenia, które następnie pogłębia się i podtrzymuje za pomocą środków wziewnych.  

Znieczulenie ogólne dożylne 

Leki wprowadzane dożylnie dzieli się na: 

• pochodne kwasu barbiturowego, 
• związki niebarbiturowe. 

Pochodne kwasu barbiturowego działają krótko, jednak są coraz rzadziej stosowane. Obecnie to związki niebarbiturowe jak propofol, ketamina czy etomidat to najczęściej stosowane środki znieczulające. Propofol jest jednym z najchętniej wykorzystywanych leków, ponieważ charakteryzuje się szybkim początkiem i krótkim czasem działania. Nadal jednak trwają badania nad wykorzystaniem pochodnych propofolu, które byłyby wolne od niektórych wad jak na przykład ból po wstrzyknięciu.  

Znieczulenie ogólne wziewne 

Do znieczulenia wziewnego używa się takich substancji jak izofluran, desfluran oraz sewofluran. Z tych trzech związków izofluran i desfluran są bardziej drażniące dla układu oddechowego. Sewofluran był najlepiej tolerowany przez badanych, z których niewielu zgłaszało kaszel czy podrażnienie dróg oddechowych. Działa on w krótkim czasie, a wybudzenie następuje szybko, dlatego, podobnie jak propofol i sewofluran, wykorzystywany jest w indukcji znieczulenia.  

Podsumowując, wszystkie środki stosowane do znieczulenia zarówno miejscowego, jak i ogólnego naznaczone są działaniami niepożądanymi. Należy jednak pamiętać, że opisane powyżej leki stosowane są w lecznictwie zamkniętym przez wykwalifikowany personel medyczny, a pacjent pozostaje pod ścisłą kontrolą lekarską podczas ich podawania. 

• Sekimoto K, Tobe M, Saito S. Local anesthetic toxicity: acute and chronic management. Acute Med Surg. 2017. 
• TerRiet MF, DeSouza GJ, Jacobs JS, Young D, Lewis MC, Herrington C, Gold MI. Which is most pungent: isoflurane, sevoflurane or desflurane? Br J Anaesth. 2000.