Jak prawidłowo czyścić uszy?

Jakie funkcje pełni woskowina? 

Woskowina (łac. cerumen) to gęsta wydzielina koloru żółtego lub brązowego o kwaśnym odczynie (pH  5,0-5,7) hamującym rozwój bakterii.  Jest mieszaniną produkowaną przez gruczoły łojowe i potowe w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Jej wygląd i ilość są determinowane genetycznie. Produkcja wosku usznego jest zjawiskiem prawidłowym i pożądanym, ponieważ spełnia on ważne zadania. 

Najważniejsze funkcje woskowiny to: 

• nawilżanie przewodu słuchowego, 
• oczyszczanie przewodu słuchowego ze złuszczonych komórek naskórka, 
• usuwanie drobnych zanieczyszczeń pochodzących ze środowiska zewnętrznego, 
• ochrona przed bakteriami i grzybami. 

Zalegająca woskowina  

Jeśli woskowina nie zalega w nadmiarze i nie występują żadne dolegliwości ze strony słuchu, czyszczenie uszu można ograniczyć do mycia małżowiny usznej przy użyciu ciepłej wody z delikatnym detergentem (np. mydło, żel myjący) o neutralnym pH.  

Niektóre osoby mają jednak wrodzoną tendencję do nadprodukcji wydzieliny.  

Ponadto zaleganie woskowiny nasila: 

• stosowanie patyczków higienicznych do czyszczenia przewodu słuchowego, 
• noszenie aparatu słuchowego, 
• nadmierne usuwanie wydzieliny pobudzające jej produkcję, 
• niektóre schorzenia dermatologiczne (np. atopowe zapalenie skóry), 
• anatomiczne nieprawidłowości budowy przewodu słuchowego (np. zwężony przewód słuchowy w zespole Downa), 
• częste stosowanie zatyczek do uszu lub słuchawek wewnątrzusznych, 
• przebywanie w otoczeniu o dużym stężeniu pyłów i smogu. 

Najczęściej problem ten dotyka dzieci (z częstotliwością 1 na 10) oraz nasila się w podeszłym wieku. 

Zalegająca woskowina zatyka przewód słuchowy, tworząc tzw. czop woskowinowy, który może powodować: 

• niedosłuch typu przewodzeniowego, 
• szumy uszne, 
• zawroty głowy, 
• kaszel, 
• kłucie i swędzenie w uchu, 
• uczucie pełności w uchu, 
• ból. 

W takich przypadkach usunięcie nadmiaru wydzieliny jest koniecznością. 

Prawidłowa higiena uszu – jak o nią zadbać? 

W codziennej pielęgnacji higiena uszu powinna sprowadzać się do mycia zewnętrznej części ucha (małżowina) oraz usuwaniu woskowiny, która w widoczny sposób wydostała się na zewnątrz przewodu słuchowego. W tym celu można użyć płatka kosmetycznego, gąbki, własnej ręki lub patyczka kosmetycznego, uważając, żeby nie wkładać go w głąb kanału. Jeśli dojdzie do powstania czopa woskowinowego wraz z towarzyszącymi mu dolegliwościami, wówczas należy oczyścić także wnętrze ucha samodzielnie lub podczas wizyty u laryngologa. Do zalecanych metod usuwania czopu woskowinowego należą: 

• Stosowanie środków upłynniających wydzielinę – dostępne bez recepty preparaty w postaci kropli, ampułek lub sprayów. Można stosować je samodzielnie w warunkach domowych.  
• Irygacja – przeprowadzane w gabinecie lekarskim płukanie ucha z użyciem roztworu soli fizjologicznej lub wody o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała. Zabieg poprzedza podanie środka rozpuszczającego woskowinę, a płukanie wykonywane jest przy użyciu strzykawek lub specjalnych irygatorów z regulacją ciśnienia. 
• Mechaniczne usuwanie woskowiny – wykonywane tylko przez lekarza przy użyciu odpowiednich narzędzi (haczyk uszny, kleszcze, pętelki, aspiracja ssąca). Samodzielnie nie należy wkładać do przewodu słuchowego żadnych przedmiotów. Zazwyczaj ta metoda wybierana jest przy podejrzeniu przerwania ciągłości błony bębenkowej. 

Do czyszczenia przewodu słuchowego nie wolno używać patyczków kosmetycznych. Ich stosowanie może przynieść wręcz odwrotny efekt, ponieważ zamiast usuwać wydzielinę, ruchy patyczka powodują „upychanie” jej w głąb kanału słuchowego. Takie działanie może skutkować: 

• nasileniem dolegliwości związanych z nadprodukcją woskowiny,  
• mikrourazami przewodu słuchowego (w skrajnych przypadkach perforacją błony bębenkowej), 
• wystąpieniem stanów zapalnych, 
• pozostawieniem ciała obcego w przewodzie słuchowym (drobinki waty, zanieczyszczenia na niejałowych patyczkach), wymagającego interwencji lekarskiej. 

Świecowanie uszu – na czym polega? 

Alternatywną metodą oczyszczania ucha jest tzw. świecowanie uszu. Zabieg ten polega na wprowadzeniu do kanału słuchowego zapalonej świecy wykonanej z wosku pszczelego na głębokość ok. 1 cm. Podpalenie świecy wytwarza podciśnienie, które ma zasysać nadmiar woskowiny. Czas świecowania jest determinowany wypaleniem świecy do połowy długości. Po wyjęciu jej z ucha rozgrzany kanał słuchowy zabezpiecza się wacikiem. Zabiegu świecowania nie przeprowadza się podczas trwających stanów zapalnych ucha, gdy występują urazy mechaniczne oraz przy podejrzeniu przerwania ciągłości błony bębenkowej. 

Niestety świecowanie, zwłaszcza gdy jest przeprowadzane przez osobę niedoświadczoną, niesie ze sobą ryzyko poparzeń i mechanicznego uszkodzenia błony bębenkowej, dlatego obecnie nie jest polecane przez lekarzy. 

Preparaty do czyszczenia uszu 

Środki działające miejscowo poprzez upłynnianie wydzieliny obarczone są najmniejszym ryzykiem powikłań, dlatego mogą być stosowane w warunkach domowych. Wyróżnia się preparaty wodne i olejowe. W aptece znajdziemy duży wybór produktów, począwszy od środków jednoskładnikowych po złożone, wieloskładnikowe kompozycje. 

Najczęściej w ich składzie występują: 

• oleje roślinne (np. oliwa z oliwek, olej migdałowy, olej jojoba), 
• glicerol, 
• parafina ciekła, 
• środki zmniejszające napięcie powierzchniowe (np. dokuzynian sodu, acylosarkozynian sodu), 
• środki przeciwzapalne i łagodzące (np. nagietek, aloes, rumianek), 
• naturalne substancje antyseptyczne (np. olejki eteryczne – miętowy, cynamonowy, goździkowy), 
• izotoniczny roztwór soli. 

Można stosować je profilaktycznie raz w tygodniu, aby nie dopuścić do powstania czopa woskowinowego. Jeśli natomiast chcemy usunąć zalegający już czop, jednorazowe użycie nie wystarczy. Zazwyczaj producenci zalecają aplikację 3-5 razy dziennie aż do uzyskania pożądanego efektu. Jeśli w ciągu kilku dni nie uda się uzyskać poprawy, najlepiej skonsultować się z lekarzem. 

Przeciwwskazaniami do stosowania takich preparatów są: 

• podejrzenie przerwania ciągłości błony bębenkowej, 
• ból ucha, 
• przewlekłe stany zapalne ucha środkowego. 

Warto też zaznaczyć, że po wprowadzeniu preparatu do przewodu słuchowego może wystąpić reakcja alergiczna, jeśli mamy uczulenie na którykolwiek składnik. W przypadku dzieci każdorazowo należy sprawdzić informację na opakowaniu, od jakiego wieku możliwe jest stosowanie konkretnego produktu. 

Dzięki naturalnemu mechanizmowi samooczyszczania codzienna higiena uszu jest bardzo prosta i nie wymaga specjalnych zabiegów. Oczyszczanie wnętrza kanału słuchowego konieczne jest tylko w przypadku powstania czopu woskowinowego, który daje nieprzyjemne objawy. Gdy domowe zabiegi nie przynoszą efektów, warto udać się do lekarza specjalisty, który bezpiecznie usunie nadmiar woskowiny. 

Przeczytaj również:
Zapalenie ucha u dziecka – jakie są jego objawy?