Sposoby na małego niejadka. Co robić, gdy niemowlę nie chce jeść?

Dlaczego właściwe rozszerzanie diety jest takie ważne?

Właściwe odżywianie na najwcześniejszych etapach życia w dużym stopniu wpływa na nasze zdrowie w przyszłości. Zapewnia prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Pozwala osiągnąć wzrost i poziom inteligencji, które zostały zaprogramowane w genach. Zmniejsza także ryzyko wystąpienia w przyszłości chorób takich jak cukrzyca typu II, otyłość, osteoporoza, miażdżyca, nowotwory czy alergie.

Złotym standardem w żywieniu noworodków i niemowląt jest pokarm kobiecy. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wyłączne karmienie piersią minimum do 6. miesiąca życia dziecka. Niemniej jednak warto je kontynuować przynajmniej do ukończenia 2. roku życia.  

Jeśli naturalne karmienie z różnych względów nie jest możliwe, stosujemy preparaty mlekozastępcze (inaczej mleko modyfikowane). Powstają one zwykle na bazie mleka krowiego poddanego obróbce w taki sposób, aby ich skład jak najbardziej przypominał pokarm kobiecy. Mleko w całości zaspokaja potrzeby żywieniowe niemowląt tylko do pewnego momentu. Mniej więcej w 6. miesiącu życia wzrasta zapotrzebowanie dziecka na różne składniki.

Niemowlę potrzebuje większych ilości:

• energii,
• białka,
• żelaza,
• cynku,
• witamin A, E, D,
• mikroelementów.  

Zgodnie z zaleceniami ESPGHAN oraz EFSA pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia dziecka zacznij podawać mu posiłki uzupełniające.  

Skąd tak duża rozbieżność? Każde dziecko jest inne, a więc w innym czasie wykazuje gotowość do rozszerzenia diety. Spostrzegawczy rodzic z pewnością będzie wiedział, czy jego dziecko jest już gotowe do spróbowania pierwszych posiłków. Jeśli potrafi już stabilnie siedzieć z podparciem, nie ma odruchu wypychania językiem pokarmu z buzi i widać u niego chęć do próbowania nowych potraw, istnieje spora szansa, że to właśnie ten moment!

Do 8. miesiąca życia podawaj maluchowi 2 lub 3 stałe posiłki. Pomiędzy 8. a 12. miesiącem stopniowo zwiększaj ich liczbę do 3-4 posiłków dziennie.

W praktyce oznacza to, że powinniśmy proponować dziecku tyle dań. Nie jest to jednak równoznaczne z ich zjedzeniem. Pierwsze miesiące rozszerzania diety to bardziej okres próbowania pojedynczych składników niż jedzenia całych posiłków. I znów wszystko zależy od dziecka. Niektóre niemowlaki z chęcią poproszą o dokładkę, a inne skubną tylko owoc lub warzywo i zepchną talerz na podłogę. 

Żywienie niemowląt – nie popełniaj tych błędów!

Czy stresujesz się, gdy Twoje dziecko odmawia jedzenia? Obawiasz się, że za brak apetytu odpowiada jakaś niezdiagnozowana choroba? A może boisz się, że przedłużający się stan niedojadania może do niej doprowadzić? Zamiast się zamartwiać, przeanalizuj, w jaki sposób rozszerzasz dietę i postaraj się wykluczyć ewentualne błędy.

Przeprowadzone w Polsce badanie ankietowe obejmujące 300 niemowląt w wieku 6 i 12 miesięcy wykazało, że rodzice często popełniają błędy w żywieniu dzieci. Najczęstszym z nich było podawanie zbyt dużej liczby posiłków na dobę.

Aż 60% rodzin serwowało niemowlętom więcej niż 7 posiłków dziennie.

Badanie ujawniło również, że rodzice proponują dzieciom wiele kalorycznych soków i przekąsek. Są one na tyle sycące, że po ich zjedzeniu dzieci nie mają już ochoty na spróbowanie innego posiłku. Nie bez znaczenia jest także wielkość podawanych porcji.  

Dorosłym często wydaje się, że dziecko je zbyt mało. Tymczasem taka ilość może w zupełności pokrywać jego dzienne zapotrzebowanie. Zalecana kaloryczność diety dla rocznego dziecka w przeliczeniu na kilogram masy ciała maleje w porównaniu do zapotrzebowania miesięcznego niemowlęcia. Dla chłopców wartość ta wynosi 79 kcal na kilogram masy ciała, a dla dziewczynek 77 kcal/kg. Dla przykładu roczna dziewczynka ważąca 10 kg powinna w ciągu dnia przyjmować z jedzeniem tylko 770 kcal.  

Powodem niechęci do jedzenia może być też nieprawidłowy sposób urozmaicania diety. Czasami rodzice zbyt szybko wprowadzają nowe smaki. Wówczas dziecko może zareagować tzw. neofobią, czyli lękiem i niechęcią do próbowania nieznanej mu żywności. Wystarczy, że na początku podasz dziecku wybrany składnik raz na kilka dni. Obserwuj przy tym reakcję dziecka, aby wykryć ewentualną alergię pokarmową.

Aby polubić określony pokarm, niektóre dzieci muszą spróbować go kilka lub nawet kilkanaście razy!

Wielu specjalistów podkreśla, że to rodzic wybiera czas i rodzaj posiłku dla dziecka. Natomiast to maluch decyduje, czy zje posiłek, a jeśli tak, to w jakiej ilości. Rozszerzanie diety dziecka stanowi zatem wyzwanie, wymagające niekiedy sporych pokładów cierpliwości. 

Brak apetytu u niemowląt – co powinno zaniepokoić? 

Istnieją sytuacje, których nie wolno zbagatelizować: 

• odmawianie jedzenia trwające dłużej niż tydzień;
• brak przyrostu masy ciała i wzrostu (wzrost i wagę dzieci na każdym etapie życia można porównać do wartości średnich przy pomocy siatki centylowej; parametry te powinny być każdorazowo sprawdzane na wizytach profilaktycznych u lekarza pediatry); 
• spadek masy ciała – to alarmujący objaw, który wymaga szybkiego kontaktu z lekarzem;
• apatia i brak energii do zabawy;
• wzdęcia i kłopoty trawienne;
• płaczliwość;
• problemy ze snem.

Powyższe symptomy mogą świadczyć o toczącej się chorobie, dlatego wymagają pilnej konsultacji z lekarzem. Pediatra zleci niezbędne badania lub skieruje małego pacjenta do odpowiedniego specjalisty, żeby wykluczyć poważne schorzenia lub szybko podjąć leczenie. 

Brak apetytu u niemowląt – przyczyny 

Brak apetytu może mieć różne przyczyny. Może być spowodowany niegroźnymi przejściowymi stanami fizjologicznymi. Czasami ma podłoże psychologiczne, a w niektórych przypadkach świadczy o poważnych schorzeniach. Może wynikać również z tego, że dziecko po prostu nie jest jeszcze gotowe na rozszerzenie diety.

Najczęstsze powody niechęci do jedzenia u niemowląt:

Ząbkowanie

Wyrastanie zębów to długotrwały proces, który może powodować ból. Nie jest on ciągły – objawy nasilają się przez około trzy dni, a później mijają, aby po pewnym czasie znów przybrać na sile. Średni czas potrzebny do całkowitego wyrznięcia zęba wynosi aż dwa miesiące (w niektórych przypadkach trwa to nawet powyżej czterech miesięcy). Proces ząbkowania rozpoczyna się już w 2. lub 3. miesiącu życia i kończy się zwykle, gdy dziecko osiąga 2,5 roku. Nie powinno nas zatem dziwić, że maluch odczuwający silny dyskomfort w jamie ustnej co jakiś czas odmawia spożywania posiłków.

To, w jaki sposób dziecko znosi ten trudny czas, jest kwestią bardzo indywidualną. Jeśli uda się złagodzić dolegliwości bólowe, apetyt do jedzenia może powrócić. 

Anemia

Niemowlęta i małe dzieci najczęściej dotyczy anemia z niedoboru żelaza. Jej podstawowym objawem jest brak apetytu i gorsze przybieranie na wadze.

Do innych objawów zaliczamy: 

• osłabienie,  
• bladość,  
• zaburzenia snu,  
• słabą odporność,  
• brak energii, 
• męczliwość.  

Na anemię we wczesnym etapie niemowlęctwa najbardziej narażone są wcześniaki, dzieci z ciąży mnogiej oraz urodzone w niedługim czasie po rodzeństwie. Anemia może pojawić się także później – po 6. miesiącu życia, gdy nie dojdzie do rozszerzenia diety lub jest ona niedoborowa. Jeśli poza odmową jedzenia zauważymy inne niepokojące symptomy, skierujmy się do lekarza. Prawdopodobnie zleci on odpowiednie badania diagnostyczne. 

Zaparcia

Zaparcia to wymagające wysiłku wypróżnienia, które występują rzadziej niż średnia dla danego wieku. Tego typu zaburzenia czynnościowe jelit powodują znaczny dyskomfort i obniżenie łaknienia. W aż 95% przypadków nie udaje się ustalić przyczyny zaparć. Zwykle u niemowląt w wieku rozszerzania diety normą jest oddawanie 1-3 stolców dziennie. Jeśli dziecko wypróżnia się rzadziej i towarzyszy temu ból lub zbita i twarda konsystencja kału, możemy podejrzewać, że powodem braku apetytu są zaparcia.  

Alergie pokarmowe

Brak apetytu jest jednym z licznych objawów niezdiagnozowanej alergii.

Poza niechęcią do jedzenia mogą wystąpić: 

• biegunki,  
• nudności,  
• wymioty,  
• ból brzucha,  
• zmiany skórne, 
• pogorszenie wchłaniania składników odżywczych z powodu stanu zapalnego w obrębie jelit.  

Najczęściej uczulają: mleko krowie, białko jaja kurzego, ryby, gluten, soja i orzechy ziemne. Wiele innych pokarmów także może powodować reakcje nadwrażliwości. Podstawą leczenia alergii pokarmowych jest właściwa diagnoza i wykluczenie alergenów z diety. W przypadku nietolerancji pokarmowych nasilenie objawów zależy od przyjętej dawki. Przy alergii nawet niewielkie ilości uczulającego składnika mogą wywołać niepożądane reakcje.  

Infekcje i szczepienia

Brak apetytu może towarzyszyć różnego rodzaju infekcjom wirusowym i bakteryjnym. Podanie niektórych szczepionek także obciąża układ immunologiczny dziecka, powodując przejściowy stan ogólnego rozbicia z osłabieniem łaknienia. Dziecko powinno w tym czasie przyjmować odpowiednią ilość płynów, a po 2-3 dniach apetyt zwykle wraca do normy. 

Pasożyty

Choroby pasożytnicze mogą przebiegać bezobjawowo lub wywoływać wiele mało specyficznych symptomów. Zwłaszcza objawy związane z układem trawiennym (bóle brzucha, nudności, zaparcia, wzdęcia) bywają przyczyną obniżonego apetytu u dzieci.

Najczęściej stwierdza się obecność: 

• owsików,  
• tasiemca,  
• glisty ludzkiej,  
• lamblii,  
• motylicy. 

Celiakia

Celiakia to choroba autoimmunologiczna. Bagatelizowana lub nierozpoznana doprowadza do wyniszczenia kosmków jelitowych.

Gdy pojawia się podczas rozszerzania diety u niemowląt, najczęściej powoduje: 

• ból brzucha,  
• biegunki, 
• wymioty.  

Choroba wpływa także na opóźnienie rozwoju fizycznego.  

Aspekty psychologiczne

Przejściową niechęć do jedzenia mogą spowodować także znaczące zmiany w życiu dziecka, np. pójście do żłobka, zakończenie karmienia piersią czy pojawienie się nowych osób w domu. Skoki rozwojowe to przełomowe momenty, podczas których układ nerwowy dziecka rozwija się intensywnie. Dzięki temu dziecko nabywa nowe umiejętności, np. wstawanie, raczkowanie, rozróżnianie kategorii przedmiotów itd.

Skokom rozwojowym może towarzyszyć brak apetytu i okresowe problemy z jedzeniem. W tym okresie maluch może też potrzebować więcej bliskości niż zwykle.

Obserwujemy wówczas: 

• tendencję do marudzenia,  
• płaczliwość,  
• trudności z zasypianiem, 
• niepokój. 

Brak apetytu u niemowląt – jak zachęcić dziecko do jedzenia? 

Po wykluczeniu chorób powodujących brak apetytu spróbuj zachęcić dziecko do jedzenia jednym z poniższych sposobów. 

Wspólne posiłki

Niektóre dzieci bardzo chętnie naśladują dorosłych i rodzeństwo. Gdy zostaną posadzone przy stole wraz z domownikami, poprzez obserwację i naśladowanie innych chętniej zjedzą choć część swojego posiłku. 

Metoda BLW

Zamiast standardowego karmienia łyżeczką, wypróbuj metodę BLW. Jej polska nazwa brzmi: Bobas Lubi Wybór. BLW zakłada, by pozwolić dziecku na samodzielne jedzenie rączkami odpowiednio przygotowanych pokarmów stałych (np. ugotowane różyczki brokułów, krążki banana, plasterki jabłka, gęsta kaszka).

Większość maluchów lubi poznawać nowe pokarmy przy pomocy paluszków. Z czasem dziecko przyzwyczaja się do używania sztućców. Tak swobodny sposób oswajania różnych smaków, zapachów i konsystencji może w przyszłości zaprocentować większą samodzielnością. To z kolei przełoży się na wiekszą chęć jedzenia.

Regularne pory posiłków

Często zdarza się, że rodzice niejadków na każdym kroku oferują dziecku coś do zjedzenia. Przynosi to zazwyczaj odwrotny efekt – maluch nie zdąży zgłodnieć i czuje się atakowany jedzeniem, co zniechęca go jeszcze bardziej.

Aby zachęcić dziecko do jedzenia, wprowadź stałe pory posiłków z zachowaniem między nimi odpowiednio długich odstępów. Na strawienie stałego pożywienia organizm dziecka potrzebuje więcej czasu niż w przypadku mleka. Zgodnie z zaleceniami WHO niemowlęta w wieku 6-8 miesięcy powinny otrzymywać 2 lub 3 posiłki uzupełniające na dobę, a starsze dzieci (od 9. do 24. miesiąca życia) – 3 lub 4 posiłki oraz (w razie potrzeby) 1-2 przekąski.

Znacznie częstszym błędem w żywieniu dzieci jest ich przekarmianie. Czasem dłuższe odczekanie z następnym posiłkiem może pozytywnie wpłynąć na efekty karmienia. 

Atrakcyjny talerz

Apetycznie wyglądający posiłek podany na dziecięcym talerzyku może zachęcić dziecko do jedzenia. Możesz podać dziecku kolorowe warzywa i owoce pokrojone w różne kształty lub mięso i kaszę w postaci niewielkich kuleczek. Starszym dzieciom przygotuj mini-kanapki lub szaszłyki z warzyw nabite na specjalne wielorazowe wykałaczki zakończone zwierzątkami. Dobrym pomysłem jest też włączenie dziecka w przygotowywanie posiłków.

Przyjazna atmosfera

Jeśli dziecko wielokrotnie odmawia jedzenia, bywa to dla rodziców bardzo stresujące. Staraj się jednak zachować spokój przy stole. Twoje zdenerwowanie czy zmuszanie malucha do jedzenia na pewno nie przyniesie oczekiwanego efektu, a może tylko pogorszyć sytuację. Nawet gdy posiłek nie zostanie zjedzony, nie okazuj dziecku swojego rozczarowania. Psychologowie nie zalecają także wprowadzania systemu nagród i kar za jedzenie. Kojarzenie tej czynności z obowiązkiem lub z nadmierną przyjemnością niesie ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania w przyszłości. 

Zioła na apetyt

Niektóre zioła i przyprawy dodawane do potraw poprawiają procesy trawienne i stymulują łaknienie. Posiłki dla niemowlaka nie muszą być jałowe. Możesz doprawić je tymiankiem, kurkumą, bazylią, koperkiem, majerankiem, rozmarynem, mielonym kminkiem, cynamonem cejlońskim czy kolendrą. Zachowaj przy tym umiar, ponieważ mogą nie zasmakować dziecku. 

Dobrym pomysłem jest również podawanie dziecku herbatek zawierających np. anyż, rozmaryn czy koper.

Ruch na świeżym powietrzu

Każda aktywność fizyczna, zwłaszcza ta odbywająca się na świeżym powietrzu, pobudza apetyt. Codzienne spacery i wymagające ruchu zabawy mogą sprawić, że dziecko chętniej zje posiłek. 

Dziecko, które regularnie odmawia jedzenia, może być dla rodziców dużym zmartwieniem. Jeśli taki stan utrzymuje się dłużej niż tydzień i towarzyszą mu niepokojące objawy, niezwłocznie skorzystaj z porady lekarskiej. W zdecydowanej większości przypadków niechęć do jedzenia z czasem mija. Zanim jednak do tego dojdzie, rodzice muszą wykazać się dużą cierpliwością i kreatywnością. 

Przeczytaj również:
Wpływ metody BLW na rozwój dziecka