Ciąża a choroby serca – czy są przeciwwskazaniem?

Dlaczego ciąża stwarza ryzyko dla kobiet chorych na serce? 

W ciąży występuje zwiększone zapotrzebowanie metaboliczne zarówno matki, jak i płodu. By je zaspokoić, zachodzą zmiany w układzie sercowo-naczyniowym. Objętość osocza wzrasta nawet o 40-50%. Następuje zwiększenie objętości wyrzutowej (ilość krwi wtłaczanej przez jedną z komór serca w czasie pojedynczego skurczu serca) i wzrost liczby uderzeń serca na minutę. W efekcie powoduje to wzrost objętości krwi, jaką serce wtłacza do naczyń w ciągu jednej minuty. Przedsionki i komory powiększają się. Zaburzenie funkcji serca u ciężarnych powoduje pogorszenie przepływu maciczno-łożyskowego i często kwalifikuje ciążę do kategorii ciąż z wyższym ryzykiem powikłań. W ciąży może również wystąpić hiperwentylacja, obrzęki, tętno hiperkinetyczne, zmiany tonów serca i szmery sercowe. 

Klasyfikacja chorób krążenia 

Najdokładniejszym systemem oceny ryzyka związanego z chorobą układu krążenia u matki jest zmodyfikowana klasyfikacja według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Dzieli ona choroby układu krążenia na IV klasy: 

• I klasa – nie stwierdza się wzrostu ryzyka umieralności matczynej, wystarczą 1-2 wizyty kontrolne u kardiologa w czasie ciąży. 
• II klasa – niewielki wzrost ryzyka umieralności lub umiarkowany wzrost chorobowości, a wizyta kontrolna zalecana jest raz na trymestr. 
• II-III klasa – pośredni wzrost ryzyka umieralności lub zwiększenie chorobowości umiarkowane do znacznego, wizyty kontrolne zalecane są co 2 miesiące. 
• III klasa – istotny wzrost umieralności lub ciężka chorobowość – wizyta co 1-2 miesiące 
• IV klasa – skrajnie wysokie ryzyko umieralności matczynej lub ciężka chorobowość – wizyta zalecana co miesiąc. 

Diagnostyka i poradnictwo 

Wywiad przeprowadzony przez lekarza, dotyczący również obciążeń genetycznych, już przed zajściem w ciążę jest niezwykle ważny. Wykonanie badania echokardiograficznego jest wskazane, jeśli podczas ciąży wystąpią duszności lub szmery serca. W zależności od tego, czy pacjentka ma już wykrytą chorobę serca, czy jest ona jeszcze nierozpoznana, lekarz może zlecić szereg różnych badań. Te nieinwazyjne, jak EKG, echokardiografia czy test wysiłkowy są bezpieczne dla kobiet w ciąży i często wystarczają do rozpoznania organicznej choroby serca. Badania inwazyjne oraz takie, w których wykorzystywane jest promieniowanie, wykonywane są tylko w uzasadnionych przypadkach (np. zagrożenie życia matki), przy użyciu małej dawki promieniowania.  

Ciężarne z defektem genetycznym powinny wykonać prenatalną diagnostykę genetyczną – badania przed zajściem w ciążę oraz badanie prenatalne z amniopunkcją lub biopsją kosmówki. Wszystkim kobietom z wrodzoną wadą serca rekomenduje się echokardiografię płodu w 19-22 tygodniu ciąży. Pozwala to wykryć nawet 45% wrodzonych wad serca. 

Interwencje u matki podczas ciąży i porodu  

Poród u kobiety z chorobą układu krążenia powinien być szczegółowo zaplanowany. U wszystkich kobiet z chorobą serca rozważa się indukcję porodu po 39 tygodniu ciąży. Zmniejsza to ryzyko powikłań położniczych. W większości przypadków poród może odbyć się drogami natury, co wiążę się z mniejszą utratą krwi i niższym ryzykiem zakażenia oraz powikłań. Cięcie cesarskie rozważa się u kobiet, które podczas ciąży były leczone lekami przeciwkrzepliwymi, u kobiet z patologią aorty, w ciężkich postaciach nadciśnienia płucnego lub z ostrą niewydolnością serca.  

Karmienie piersią po porodzie jest jak najbardziej zalecane, jednak powinno się pamiętać o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą przechodzić do mleka matki.  

Podczas ciąży fizjologiczne adaptacje ciała kobiety wpływają na stan kliniczny pacjentki. Dlatego też kobiety z rozpoznaną chorobą serca powinny świadomie podejmować decyzję o zajściu w ciążę. Lekarz powinien poinformować o związanym z tym ryzyku i podejść do każdego przypadku indywidualnie.