Migrena u dzieci. Poznaj przyczyny, objawy i możliwości leczenia

Migrena u dzieci – jakie mogą być przyczyny? 

Migrena należy do samoistnych bólów głowy. Oznacza to, że nie jest objawem żadnej konkretnej choroby, a przyczyny jej występowania są złożone i nie do końca poznane. Prawdopodobnie u jej podłoża leży predyspozycja do nadreaktywności neuronaczyniowej.

Istnieje jednak szereg czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia napadu: 

• stres, 
• zaburzenia snu (zbyt długi lub zbyt krótki sen, zmiana rytmu dnia), 
• odwodnienie, 
• długie przerwy między posiłkami (spadek poziomu glukozy), 
• niektóre składniki pokarmu (np. tyramina, kofeina, glutaminian sodu), 
• warunki atmosferyczne (np. zmiana ciśnienia), 
• przegrzanie, 
• zbyt intensywny wysiłek fizyczny, 
• nadużywanie leków, 
• zmiany hormonalne w okresie dojrzewania, 
• intensywne zapachy, głośne dźwięki i silne światło. 

Prawdopodobnie predyspozycje do rozwoju tego schorzenia mają podłoże genetyczne. Zwiększone ryzyko migrenowych bólów głowy występuje u dzieci, które jako niemowlęta cierpiały na kolki lub przebyły drgawki gorączkowe. Ponadto w przebiegu migreny statystycznie częściej stwierdza się współwystępowanie alergii, a zwłaszcza astmy i wyprysku alergicznego. 

Często migrenowe bóle głowy u dziecka stają się problemem na całe życie, zmieniając jedynie swoje nasilenie i częstotliwość napadów. Przeprowadzono długofalowe, 30-letnie badanie, w którym monitorowano stan dzieci cierpiących na migreny. Okazało się, że w dorosłości aż 71% z nich nadal towarzyszyła ta dolegliwość. Z migreny częściej „wyrastają” chłopcy niż dziewczynki. 

Co czwarta osoba dorosła borykająca się z migrenami deklaruje, że jej pierwsze napady pojawiły się w dzieciństwie.  

Migrena u dziecka – objawy 

• Silny, pulsujący, rozpierający lub rwący ból głowy, jedno- lub obustronny, w okolicy skroniowo-czołowej, 
• napady trwające średnio 4-72 godziny, 
• nudności i wymioty, 
• nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy, 
• napad migreny może poprzedzać tzw. aura: mroczki przed oczami, ubytki w polu widzenia itp., 
• rozkojarzenie i trudności z koncentracją, 
• zawroty głowy, 
• ból nasilający się podczas aktywności fizycznej. 

Gdy napad migreny ustanie, dziecko może odczuwać pogorszenie samopoczucia jeszcze do 12 godzin. Tzw. objawy przetrwałe dotykają 71% dzieci. W tej populacji wiekowej mają one średnie nasilenie i przejawiają się ogólnym osłabieniem, spowolnieniem psychoruchowym, bladością, nudnościami i nadmierną sennością. 

Migrena u dzieci – jak często może się pojawiać? 

Migrena to choroba przewlekła występująca napadowo. U ponad połowy chorych dzieci epizody bólu powtarzają się co najmniej 1-2 razy w ciągu miesiąca, a zwykle kilka razy na miesiąc. Napady bólu u dzieci są częstsze niż u dorosłych, ale jednocześnie krótsze.  

Niekiedy napady migreny wielokrotnie się powtarzają i mają ciężki przebieg, co budzi duży niepokój wśród rodziców. Zawsze należy skonsultować z lekarzem bóle głowy występujące u dziecka. Szczegółowy wywiad medyczny zwykle wystarcza, aby prawidłowo zdiagnozować migrenę. 

Dieta a migrena u dzieci 

Niektóre składniki diety mogą prowokować napady migrenowe. To, jaki składnik wywołuje niekorzystne objawy, jest sprawą bardzo indywidualną.

Co może wyzwalać migrenę? 

• Tyramina – związek, który powstaje z rozkładu białek w wyniku ich fermentacji lub długiego przechowywania. Najwięcej tyraminy znajdziemy w serach długo dojrzewających, serach pleśniowych, przetworzonych rybach (wędzone, marynowane), wędlinach, pasztetach, długo przechowywanej wątrobie, sosie sojowym, wywarach mięsnych, przejrzałym awokado i bananie, czekoladzie, suplementach na bazie drożdży, winach. 
• Dodatki do żywności – powszechnie występują w żywności przetworzonej. Substancje, które potencjalnie mogą wywołać migrenę, to m.in. glutaminian sodu, azotany, azotyny, aspartam, barwniki.  
• Tłuste posiłki – w badaniach wykazano, że osoby cierpiące na migreny spożywały statystycznie więcej tłuszczu w pożywieniu. 
• Niska temperatura jedzenia – np. lody, woda z kostkami lodu. Według badań osoby cierpiące na migrenę, które spożywały bardzo chłodne produkty, miewały częstsze bóle głowy w porównaniu do grupy kontrolnej. 
• Inne pokarmy, np. owoce cytrusowe, orzechy, pestki dyni – są zaliczane do zdrowej żywności, ale niektóre osoby mogą być na nie szczególnie wrażliwe. Przed ich wyeliminowaniem trzeba potwierdzić, że to one są odpowiedzialne za bóle głowy. Aby sprawnie wychwycić ewentualny czynnik sprawczy, warto prowadzić dzienniczek, w którym notuje się codzienny jadłospis oraz zaznacza epizody bólu głowy.  

Co jest istotne w diecie dziecka?

• Zadbaj o to, aby wszystkie produkty spożywcze były świeże (długie przechowywanie powoduje wzrost zawartości tyraminy w niektórych pokarmach). 
• Zapewnij dziecku odpowiednią ilość płynów, zwiększając ją podczas upałów i w trakcie aktywności fizycznej. Głównym napojem dla dziecka powinna być czysta woda, ale można także podawać herbatki owocowe, kompoty, rozcieńczone soki owocowo-warzywne, mleko i zupy. Mocna herbata i słodzone napoje typu cola nie są wskazane, ponieważ nie nawadniają organizmu, zwiększając dodatkowo ryzyko migreny ze względu na obecność kofeiny. 
• Przypilnuj, by dziecko jadło regularnie i nie pomijało śniadań.  
• Uwzględnij w diecie dziecka węglowodany złożone z dużą zawartością błonnika. Ich źródłem są pełnoziarniste pieczywo, ciemny makaron, różnorodne kasze, brązowy ryż, warzywa, szczególnie strączkowe. 
• Ogranicz dziecku słodycze, a zwiększ ilość warzyw i owoców, które zawierają dobroczynne przeciwutleniacze i związki przeciwzapalne.  
• Zredukuj ilość mięsa i podrobów. Mają one właściwości prozapalne.
• Jeśli dziecko ma nadwagę lub cierpi na otyłość, zalecana jest stopniowa normalizacja masy ciała pod okiem lekarza lub dietetyka. Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej działa prozapalnie i zwiększa ryzyko rozwoju przewlekłej migreny. 
• Zadbaj o odpowiednią podaż magnezu, witamin B2 i D. 

Migrena u dzieci – jak ją leczyć? 

Każdy przypadek ostrego lub przewlekłego bólu głowy u dziecka powinien być skonsultowany z neurologiem dziecięcym, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne objawy neurologiczne. Przeprowadzone przez niego badanie fizykalne oraz ewentualnie zlecone badania obrazowe (tomografia, rezonans magnetyczny) umożliwią wykluczenie poważniejszych schorzeń neurologicznych, takich jak np. guzy, tętniaki, naczyniaki.

Epizody silnego bólu negatywnie wpływają na rozwój emocjonalny. Dziecko cierpiące na migreny może stać się impulsywne, agresywne. Odbija się to niekorzystnie na życiu rodzinnym, kontaktach z rówieśnikami i wynikach w szkole.

Podstawowe cele leczenia to: 

• zminimalizowanie bólu w czasie napadu, 
• zmniejszenie częstości napadów i czasu ich trwania, 
• zapobieganie kolejnym epizodom bólu, 
• obniżenie poziomu stresu u dziecka, 
• redukcja objawów towarzyszących (nudności, wymioty, lęk). 

Farmakoterapia powinna być zlecona przez lekarza, aby uniknąć ryzyka związanego z nadużywaniem leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. Ich działania niepożądane (a wśród nich polekowe bóle głowy) mogą ujawnić się, zwłaszcza gdy są przyjmowane częściej niż dwa razy w tygodniu.  

W ostrej fazie napadu migrenowego w celu złagodzenia bólu można zastosować: 

• paracetamol – jest powszechnie stosowany u dzieci w leczeniu różnego rodzaju bólu i obniżaniu gorączki; jest stosunkowo bezpieczny, ale przedawkowanie może doprowadzić do ciężkiego uszkodzenia wątroby; maksymalna dawka dobowa dla dzieci wynosi 60 mg/kg masy ciała; 
• ibuprofen – oprócz działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego daje także efekt przeciwzapalny; działa silniej niż paracetamol w łagodzeniu bólu migrenowego, jednak maksymalny efekt pojawia się nieco później; można go stosować u dzieci powyżej 3. miesiąca życia; maksymalna dawka dobowa to 30-40 mg/kg masy ciała w dawkach podzielonych po 10 mg/kg masy ciała, zachowując 6-godzinne odstępy; 
• sumatryptan – ulgę w migrenie przynosi prawdopodobnie na skutek zwężania poszerzonych naczyń krwionośnych oraz hamowania uwalniania neuroprzekaźników prozapalnych; tryptany łagodzą także objawy towarzyszące migrenie (nudności, wymioty, światłowstręt); w Polsce sumatryptan jest zarejestrowany w leczeniu dorosłych, ale według aktualnych doniesień naukowych może być z powodzeniem doraźnie stosowany także u dzieci od 12. roku życia. 

W leczeniu bólu u dzieci poniżej 12. roku życia nie wolno stosować kwasu acetylosalicylowego (aspiryna), gdyż może to doprowadzić do rozwoju zespołu Reya – choroby zagrażającej życiu. 

Domowe sposoby na migrenę u dzieci

• Chłodne okłady na czoło, 
• ułożenie dziecka w pozycji leżącej w cichym, zaciemnionym pomieszczeniu, 
• ograniczenie ilości czasu spędzanego przed telewizorem, komputerem i smarftonem, zwłaszcza przed snem, 
• akupunktura i akupresura, 
• techniki relaksacyjne.