Prawa kobiety karmiącej. Co warto wiedzieć?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od wielu lat promuje i wspiera karmienie naturalne. Określa je jako jedyne w swoim rodzaju żywienie niemowląt, idealne dla ich prawidłowego wzrostu i rozwoju oraz mające znaczący wpływ także na zdrowie matek. 

Zalecane jest, aby niemowlęta były karmione wyłącznie w sposób naturalny przez pierwsze 6 miesięcy życia, z kontynuacją do 2. roku życia lub dłużej, przy jednoczesnym wprowadzaniu dodatkowym pokarmów.  

Od 1 stycznia 2019 roku obowiązuje w Polsce Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej (SOOO). Ministerstwo Zdrowia zapewnia systemowe i bezpłatne wsparcie laktacyjne dla kobiet. Kobiety w ciąży mają prawo do edukacji na tematy związane z: inicjacją karmienia, pierwszym kontaktem z dzieckiem, problemami laktacyjnymi oraz ich rozwiązywaniem. 

WHO podkreśla także, jak bardzo istotny jest nieprzerwany kontakt noworodka z mamą „skóra do skóry”. Powinien on trwać przez dwie godziny po porodzie. Jest to niezwykle ważny element dla obu stron. U dziecka ma on regulacyjne znaczenie dla zdrowia. U kobiety uruchamia zespół odpowiedzi hormonalnej. Wpływa m.in. na uwalnianie się oksytocyny (hormonu odpowiedzialnego za laktację). W trakcie tych dwóch godzin powinno odbyć się pierwsze karmienie. Ocena noworodka wg skali Apgar w przypadku braku przeciwwskazań powinna również odbywać się na brzuchu matki.

Opieka w szpitalu 

W pierwszych dniach pobytu w szpitalu, jako karmiąca mama masz prawo do korzystania z pomocy położnych. Pomoc obejmuje informacje o korzyściach i metodach karmienia naturalnego oraz metodach rozpoznawania wczesnych objawów głodu u noworodka. Położna ma obowiązek przeprowadzenia instruktażu, jak prawidłowo przystawiać dziecko do piersi. Powinna nauczyć Cię różnych pozycji do karmienia i sposobów na ręczne odciąganie pokarmu. Przez cały pobyt w szpitalu proces nauki karmienia powinien być przez nią obserwowany pod kątem prawidłowego przystawiania i pozycji przy piersi, a także objawów skutecznego i nieskutecznego karmienia (liczby oddawanych stolców i ilości oddawanego moczu na dobę, przyrostu masy ciała dziecka). Wyniki te położna odnotowuje w dokumentacji medycznej.  

Jeśli masz problem z karmieniem naturalnym, położna powinna pokazać Ci, jak karmić efektywnie (bezpośrednio z piersi lub odciągniętym pokarmem).

Musisz mieć również dostęp do laktatora. Jeśli urodziłaś przedwcześnie i nie masz jeszcze laktacji, możesz podawać dziecku mleko z banku mleka kobiecego. Podawanie pokarmu modyfikowanego może nastąpić na zlecenie lekarza lub zgodnie z Twoją decyzją.

Opieka położnej środowiskowej  

Po wyjściu ze szpitala Ty i Twoje dziecko będziecie objęci opieką położnej środowiskowej. Pierwsza z minimum czterech wizyt powinna odbyć się w ciągu 48 godzin od otrzymania przez położną zgłoszenia dotyczącego urodzenia dziecka.

Poza oceną stanu dziecka, położna udzieli Ci porady laktacyjnej oraz pomoże w rozwiązywaniu problemów z tym związanych. Zgodnie z SOOO, po 8 tygodniach położna przekazuje opiekę nad dzieckiem pielęgniarce środowiskowej, natomiast nadal opiekuje się laktacyjnie kobietą. Długość trwania tej opieki nie jest określona. Jeśli masz problemy z karmieniem piersią, możesz skorzystać z usług poradni laktacyjnych lub prywatnych porad laktacyjnych (są to usługi nierefundowane z NFZ). Są one udzielane przez osoby posiadające certyfikaty CDL (Certyfikowany Doradca Laktacyjny) lub IBCLC (Międzynarodowy Certyfikowany Konsultant Laktacyjny). 

W razie konieczności opieka laktacyjna powinna być prowadzona przez cały personel fachowy: lekarza (neonatologa, pediatrę, położnika, ginekologa), położną, fizjoterapeutę, neurologopedę, psychologa i doradcę laktacyjnego.  

Karmienie piersią a powrót do pracy  

Jeśli jesteś karmiącą mamą, po powrocie do pracy w pełnym wymiarze czasu masz prawo do dwóch półgodzinnych przerw. Jeśli karmisz więcej niż jedno dziecko, przerwy te wydłużają się do 45 minut każda. Nie ma wytycznych, w jaki sposób należy je wykorzystać, mogą więc być udzielane oddzielnie, jak i łącznie. Nie istnieje jednak możliwość ich kumulowania i wykorzystania razem, np. jako jeden wolny dzień. Przerwy te nie pracy w wymiarze mniejszym niż 4 godziny dziennie. Natomiast w przypadku, gdy czas pracy nie przekracza 6 godzin, masz  prawo do jednej przerwy na karmienie.  

Pracodawca musi udzielić Ci zgody na korzystanie z przerw na karmienie. Złóż oświadczenie informujące o tym, że karmisz piersią. We wniosku zaznacz, w jaki sposób chcesz wykorzystać przysługujące Ci przerwy (razem czy osobno). Regulaminy pracy oraz układy zbiorowe mogą zwiększać długość przerwy i ich liczbę. Przywilej ten jest także uzależniony od tego, jaki jest dobowy wymiar pracy w poszczególnych dniach. Natomiast nie ma znaczenia fakt, jak długo jesteś zatrudniona w danej firmie lub czy pracujesz na podstawie umowy terminowej.  

Według zapisów prawa nie ma ograniczeń czasowych do korzystania z tego przywileju. Możesz więc korzystać z niego przez cały okres karmienia dziecka piersią, niezależnie od tego, jak długo on trwa. Prawo pracy nie określa maksymalnego okresu korzystania z tego uprawnienia oraz wieku dziecka, do którego można korzystać z przerw. Jeśli jednak okres ten będzie trwał bardzo długo i pracodawca będzie miał wątpliwości, może poprosić Cię o przedstawienie zaświadczenia lekarskiego, potwierdzającego naturalne karmienie piersią. 

Karmienie piersią a prace zabronione

Kobiety karmiące piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia.  

Na liście zabronionych prac znajdują się:

• ręczne przenoszenie przedmiotów o wadze powyżej 6 kg na wysokość ponad 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m; 
• ręczne przenoszenie materiałów ciekłych – żrących, gorących lub szkodliwych dla zdrowia; 
• praca w kopalniach, pod ziemią; 
• praca wykonywana w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia, np. praca nurków lub w zbiornikach ciśnieniowych.

Jeśli w pracy wykonujesz czynności zabronione w okresie laktacji, pracodawca ma obowiązek zaproponować Ci na ten czas inne stanowisko. Jeśli nie ma takiej możliwości, musi zwolnić Cię z obowiązku wykonywania pracy zabronionej.  

Taka zmiana odbywa się na podstawie polecenia pracodawcy. Nie jest wymagany nowy zapis w umowie o zmianie warunków pracy i płacy. Jeśli w związku ze zmianą nastąpi obniżenie wynagrodzenia, pracodawca ma obowiązek wypłacenia Ci tzw. dodatku wyrównawczego. Jeśli zostaniesz zwolniona z obowiązku świadczenia pracy, Twoje dotychczasowe wynagrodzenie nie ulegnie zmianie.  

Przeczytaj również:
Jakie prawa przysługują kobietom w ciąży?