Lambdacyzm – co zrobić, gdy dziecko nie wymawia głoski „l”?

Lambdacyzm – co to takiego? 

Termin lamdacyzm (z łac. lambdacismus) swoją nazwę zawdzięcza głosce, której dotyczy – głosce l, która w języku greckim przypada na jedenastą literę alfabetu – lambdę. W języku polskim stosuje się również termin lelanie. Lambdacyzm zaliczany jest do wad wymowy (inaczej nazywanymi ogólnie dyslalią) i polega na nieprawidłowej realizacji głoski l.  

Głoska l należy do głosek: 

• dźwięcznych – przy jej wymawianiu drgają struny głosowe; 
• ustnych – podczas realizacji tej głoski wydychane powietrze przepływa przez jamę ustną; 
• twardych – oznacza to, że w trakcie jej wymawiania środkowa część języka nie unosi się w kierunku podniebienia twardego; 
• przedniojęzykowo-dziąsłowych – artykulacja głoski l wiąże się ze zbliżeniem przedniej części języka i dziąseł do siebie; 
• półotwartych – w trakcie wymawiania głoski l następuje jedynie zbliżenie narządów artykulacyjnych, a nie np. powstanie szczeliny. 

Wymawiając l, czubek języka przylega na krótki czas do dziąseł. Pozostała część języka jest ułożona płasko, natomiast jego boki przylegają do wewnętrznej części zębów i dziąseł. 

Głoskę l możemy usłyszeć we wszystkich pozycjach w wyrazie: 

• w nagłosie – na początku wyrazu, np. las); 
• w śródgłosie – w środku wyrazu, np. kalka;  
• w wygłosie – na końcu wyrazu, np. szal.  

Głoska l pojawia się w języku dziecka między 2. a 3. rokiem życia i nierzadko zastępuje inne głoski, których dziecko jeszcze nie wymawia. 

Jaką rolę odgrywa pionizacja języka w realizacji głoski l? 

Pionizacja języka jest zjawiskiem niezbędnym do prawidłowej realizacji większości głosek, głównie przedniojęzykowo-zębowych, takich jak t, d, n, s, z, c, dz i przedniojęzykowo-dziąsłowych (cz, dż, sz, rz, r, l). Zjawisko to polega na przemieszczaniu się przedniej części języka do przedniej części podniebienia. Dzieje się tak nie tylko przy mówieniu, ale też np. podczas połykania. Pionizacja języka jest procesem, który rozpoczyna się wraz z momentem wyrośnięcia pierwszych mlecznych siekaczy, a kończy, gdy uzębienie mleczne jest kompletne.  

Obecność pionizacji ma ścisły związek ze sposobem połykania, ponieważ umożliwia przejście z połykania niemowlęcego na połykanie dorosłe. 

Brak pionizacji języka może prowadzić do wielu zaburzeń, m.in.  

• problemów z połykaniem;  
• dłuższego czasu spożywania pokarmów płynnych podawanych przez smoczek; 
• opóźnionej umiejętności różnicowania głosek przedniojęzykowo-zębowych i przedniojęzykowo-dziąsłowych; 
• braku głoski r w języku dziecka (w późniejszym okresie); 
• zaburzonej pracy mięśniowej w niektórych odcinkach jamy ustnej, co może  prowadzić do wad zgryzu. 

Jakie są rodzaje lambdacyzmu? 

Lambdacyzm może przejawiać się w różny sposób: 

• lambdacyzm właściwy – głoska l jest realizowana nieprawidłowo, ponieważ miejsce prawidłowej artykulacji uległo zmianie; dziecko może wymawiać tę głoskę np. międzyzębowo, co jest najczęstszym zjawiskiem przy lambdacyzmie właściwym; 
• mogilambdacym – głoska l jest opuszczana w mowie; 
• paralambdacyzm – głoska l jest zastępowana inną głoską, najczęściej j, w, ł. 

Przyczyny lambdacyzmu 

Poza wspomnianą zaburzoną pionizacją języka przyczynami lambdacyzmu mogą być: 

• nieprawidłowa budowa języka; 
• zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe; 
• niska sprawność języka; 
• zaburzenia słuchu; 
• zaburzona kinestezja artykulacyjna (czucie ułożenia narządów mowy); 
• nieprawidłowy sposób karmienia dziecka, np. stosowanie kubków niekapków. 

Lambdacyzm – jak go się koryguje? 

Dziecko, u którego zdiagnozowano lambdacyzm, wymaga pomocy logopedycznej.  

W zależności od określonej przyczyny terapeuta podejmie odpowiednie kroki i poprowadzi terapię dziecka, a także poinstruuje rodziców, jak ćwiczyć z dzieckiem w domu.  

Zazwyczaj terapia rozpoczyna się usprawnieniem języka i jego motoryki, a także pracą nad jego pionizacją i kinestezją artykulacyjną. Nierzadko podczas terapii wprowadzane są ćwiczenia słuchowe.  

Przeczytaj również:
Betacyzm – gdy dziecko nieprawidłowo wymawia „p” i „b”