Pylica azbestowa – komu grozi ta choroba?

Minerał występuje w pięciu odmianach, jednak zastosowanie znalazły trzy z nich, zwane azbestem białym, niebieskim i brunatnym. Azbest niebieski i brunatny budują włókna krótsze, twardsze i ostro zakończone, zaś azbest biały, włókna dłuższe i bardziej wiotkie, przez co łatwiej wydalane z płuc. Wspomniane włókna zawarte są w pyle powstającym w czasie obróbki azbestu, czy w czasie prac rozbiórkowych i utylizacji materiału. Pracownicy narażeni na kontakt z pyłem wdychają go. Najmniejsze włókna docierają do pęcherzyków płucnych, gdzie stanowią przyczynę rozwoju zmian chorobowych. 

Na rozwój pylicy azbestowej narażone są osoby, które przez dłuższy czas pracowały w kontakcie z minerałem – pracownicy firm produkujących wyroby zawierające azbest w latach przed 1997 r., a obecnie pracownicy zaangażowani w usuwanie azbestu w budownictwie. Ryzyko rozwoju choroby zależy od konstelacji dwóch czynników – stężenia włókien w pyle oraz od czasu narażenia. Według kryteriów helsińskich z 1997 roku, jest to 25 tzw. „włóknolat”. Inne źródła wspominają o ryzyku rozwoju pylicy po narażeniu trwającym dłużej niż 10 lat.  

Pylica azbestowa – jak rozwija się choroba? 

Po dotarciu do pęcherzyków płucnych część włókien azbestu jest fagocytowana – „pożerana” przez komórki żerne, część pokrywa się białkową otoczką, tworząc ciałka azbestowe, pozostałe zaś przenikają do tkanki śródmiąższowej płuc, ich rejonów podopłucnowych, opłucnej i regionalnych węzłów chłonnych. Obecność włókien prowokuje wystąpienie reakcji zapalnej. Reakcja zapalna prowadzi z kolei do postępującego procesu włóknienia obejmującego tkankę śródmiąższową płuc. Wraz z powiększaniem się obszaru zwłóknienia, zmniejsza się objętość oddechowa.  

Powstałe zmiany są nieodwracalne i postępują nawet po przerwaniu narażenia na azbest.  

Poza rozwojem włóknienia, obecność włókien azbestu jest również przyczyną powstawania zmian opłucnowych, zarówno nienowotworowych, jak i nowotworowych, takich jak międzybłoniak opłucnej.  

Pylica azbestowa – objawy  

Podstawowym objawem występującym w pylicy azbestowej jest duszność wysiłkowa. Początkowo jest ona niewielka i ujawnia się przy większej aktywności, jednak z czasem, wraz z narastaniem włóknienia, nasila się, w najcięższych przypadkach stając się dusznością spoczynkową. Towarzyszyć jej może suchy kaszel i ból okolicy ściany klatki piersiowej, związany ze wzmożonym wysiłkiem oddechowym. W zaawansowanych przypadkach, w związku ze znacznym zwłóknieniem, prowadzącym do niedotlenienia organizmu, pojawić się może sinica.  

Pylica azbestowa – diagnostyka  

W diagnostyce pylicy azbestowej wykonuje się badania obrazowe. Najważniejszym z nich jest standardowy radiogram, czyli RTG klatki piersiowej. Uwidacznia on zmiany o charakterze zacienień, nieregularne i o różnej wielkości. Niekiedy, w przypadku trudności diagnostycznych, wykonuje się tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości, która wykazuje większą czułość w wykrywaniu zmian.  

Innymi badaniami przydatnymi w diagnostyce choroby są badania czynnościowe płuc, wykazujące zmiany charakterystyczne dla śródmiąższowego włóknienia płuc oraz badanie plwociny. To ostatnie wykazuje obecność ciałek azbestowych. Jest to jedynie dowód na narażenie na minerał, sama obecność ciałek azbestowych nie świadczy o obecności choroby płuc.  

Podstawą do postawienia rozpoznania pylicy azbestowej jest stwierdzenie zmian w badaniu radiologicznym, w połączeniu z wywiadem narażenia na azbest.  

Pylica azbestowa – leczenie i zapobieganie 

Niestety nie znamy sposobu leczenia przyczynowego dla pylicy azbestowej. Stosuje się postępowanie objawowe. Z tego właśnie powodu kluczowe znaczenie ma zapobieganie. Osoby pracujące z azbestem muszą być zaopatrzone w środki ochrony osobistej i odpowiednio przeszkolone. Do usuwania materiału uprawnione są jedynie profesjonalne firmy. Ich pracownicy i osoby, które pracowały z azbestem przed wprowadzeniem zakazu jego stosowania powinny być poddawane regularnym badaniom lekarskim.

Przeczytaj również:
Zaburzenia oddychania – przyczyny, rodzaje, leczenie