Małpia ospa (mpox). Czy zagraża nam ta egzotyczna choroba?

16.11.2024 r. w Stanach Zjednoczonych potwierdzono pierwszy przypadek nowego wariantu wirusa mpox. Zdiagnozowano go u osoby, która niedawno wróciła z podróży do Afryki.

Małpia ospa (mpox) – kto jest nosicielem? 

Małpia ospa jest wywoływana przez wirusa z rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae. Wirus ten został po raz pierwszy wyizolowany u laboratoryjnych makaków, skąd nazwa.

Nosicielami małpiej ospy są przede wszystkim gryzonie. W Afryce wirusa zidentyfikowano m.in. u wiewiórek, szczurów i popielic. W 2003 r. małpia ospa pojawiła się w Stanach Zjednoczonych. Rezerwuarem dla wirusa były pieski preriowe przewożone do USA wraz z gryzoniami z Ghany. 

Małpia ospa (mpox) – jak można się zarazić?

Do zakażenia człowieka małpią ospą najczęściej dochodzi podczas pogryzień przez chore zwierzęta, a także poprzez kontakt z ich krwią, śliną i zmianami skórnymi. Człowiek może zarazić się także poprzez spożywanie niedopieczonego mięsa zakażonych zwierząt.

Sporadycznie wirus mpox może być przenoszony z człowieka na człowieka drogą kropelkową oraz przez kontakt z płynami ustrojowymi, np. podczas stosunku seksualnego czy w trakcie porodu.

Człowiek może zarazić się małpią ospą również poprzez kontakt z rzeczami, których dotykał chory (ręcznik, pościel, ubrania). 

Małpia ospa (mpox) – objawy 

Okres wylęgania mpox to około 12 dni. Początek choroby jest dość gwałtowny.

Wirus ospy małpiej początkowo daje takie objawy jak: 

• wysoka gorączka,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• znaczne osłabienie,
• silne bóle głowy.

Po około 1-3 dniach na ciele pojawia się wysypka. Może ona objąć skórę, wystąpić na owłosionej skórze głowy oraz na błonach śluzowych jamy ustnej. Wysypka najczęściej pojawia się na twarzy (95% przypadków), dłoniach i podeszwach stóp. W początkowym etapie choroby wysypka przyjmuje postać plam, następnie pojawiają się pęcherzyki. Pęcherze, gdy dojdzie do ich nadkażenia bakteryjnego, zamieniają się w krosty. Taka zmiana skórna następnie zasycha i zmienia się w strup, który z czasem sam odpada. Na skórze może pojawić się od kilku do kilkunastu tysięcy zmian. Wysypce często towarzyszą bóle głowy, mięśni i gardła oraz osłabienie organizmu. Mpox może trwać 2-4 tygodnie. Często po wygojeniu się pęcherzy i krost na ciele zostają charakterystyczne blizny. 

Małpią ospę można zdiagnozować po wykryciu wirusa w materiale pobranym od pacjenta. Wirusa można wykryć np. we krwi, w wydzielinie z pęcherzyków przy użyciu testu PCR.  

Wirus małpiej ospy (mpox) – śmiertelność 

Ryzyko śmierci z powodu zakażenia mpox jest ściśle powiązane z dostępem do opieki zdrowotnej. Najwyższą śmiertelność odnotowano wśród mieszkańców Dorzecza Konga, którzy nie zostali w porę poddani leczeniu. Dla porównania zachorowanie wywołane wirusem ospy prawdziwej wiązało się ze śmiertelnością na poziomie 20-30%. 

Ogniska małpiej ospy występują obecnie w kilkunastu państwach. Od początku roku 2024 odnotowano ponad 17 tys. zachorowań, a ponad 500 osób zmarło.

Według specjalistów ryzyko dla Europy jest nieduże.

Małpia ospa (mpox) u dzieci 

Według danych WHO dzieci są bardziej narażone na zakażenie ospą małpią niż osoby dorosłe. Małpia ospa może być mylona z innymi chorobami zakaźnymi, np. ospą wietrzną czy bostonką. Jeśli dziecko podróżowało do krajów, w których występują ogniska zachorowań małpiej ospy i ma objawy choroby niezbędna jest konsultacja z lekarzem pediatrą. 

Małpia ospa (mpox) a ciąża 

Podobnie jak dzieci kobiety ciężarne także są bardziej narażone na zachorowanie. Przebieg choroby może być u nich cięższy. Zakażenie małpią ospą jest także niebezpieczne dla płodu i zwiększa ryzyko utraty ciąży.

Nie ma informacji, czy wirus przenika do mleka matki, dlatego w przypadku zakażenia specjaliści odradzają karmienie piersią.  

Małpia ospa (mpox) – powikłania 

Małpia ospa może doprowadzić do: 

• wtórnego zakażenia, 
• posocznicy, 
• odoskrzelowego zapalenia płuc, 
• zapalenia mózgu, 
• infekcji rogówki (która może doprowadzić do utraty wzroku). 

Małpia ospa (mpox) – leczenie 

W leczeniu małpiej ospy stosuje się leki przeciwwirusowe. Działanie na mpox wykazują takie substancje czynne jak: cidofovir, brincidofovir, tecovirimat. W Unii Europejskiej lekiem zarejestrowanym do leczenia zakażeń wirusami z rodziny Poxviridae jest tecovirimat. 

Leczenie małpiej ospy obejmuje łagodzenie objawów: 

• zbijanie gorączki, 
• zmniejszanie bólów głowy i mięśni, 
• miejscowe leczenie zmian skórnych, 
• łagodzenie świądu, 
• zapobieganie nadkażeniom bakteryjnym. 

Małpia ospa (mpox) a szczepienia 

Obraz kliniczny małpiej ospy przypomina obraz ospy prawdziwej, która została zwalczona w 1980 r. za pomocą szczepień.  Badania kliniczne wskazują, że szczepienie przeciwko ospie prawdziwej może ochronić przed zakażeniem wirusem małpiej ospy. Szczepienie to wykazuje skuteczność ochronną nawet w 85%.

Lekarze wirusolodzy podkreślają, że osoby zaszczepione przejdą chorobę lżej niż te, które w przeszłości nie poddały się szczepieniu. Specjaliści podkreślają jednak, że nie ma konieczności szczepień w Europie. 

Jak uniknąć małpiej ospy (mpox)? Podstawowe zasady 

• Podczas podróży często myj ręce pod bieżącą wodą z mydłem, stosuj żele i płyny odkażające. 
• Nie jedz mięsa z nieznanych źródeł, które może być niedostatecznie wypieczone. 
• Nie spożywaj mięsa dzikich zwierząt. 
• Nie zbliżaj się do zwierząt, które wyglądają na chore.
• Nie używaj tej samej pościeli czy ręczników z osobami, które podejrzewają, że mogą chorować na małpią ospę. 
• Stosuj prezerwatywy. 

Pierwszy przypadek małpiej ospy (mpox) na świecie 

Pierwsze doniesienia na temat małpiej ospy wśród ludzi pochodzą z 1970 r., kiedy to na chorobę podobną do ospy prawdziwej zachorował 9-letni chłopiec z Demokratycznej Republiki Konga. Od tego czasu każdego roku w krajach Afryki Subsaharyjskiej odnotowywano kilkaset przypadków zachorowania na małpią ospę.

Wirus małpiej ospy dotychczas miał status choroby endemicznej, występującej jedynie w strefie lasów tropikalnych. 13 maja 2022 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), po przeanalizowaniu przypadków pojawienia się choroby aż w 12 zachodnich krajach, ogłosiła alert związany z ryzykiem zwiększonej transmisji małpiej ospy w sezonie letnim. 

Epidemia ospy małpiej (mpox) w 2022 r.

7 maja 2022 r. potwierdzono przypadek małpiej ospy u osób, które wróciły do Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej po podróży do Republiki Federalnej Nigerii. Był to dziesiąty udokumentowany potwierdzony laboratoryjnie przypadek małpiej ospy u osoby podróżującej z Nigerii, odkąd wybuchła tam epidemia małpiej ospy w 2017. Kilka dni później wykryto zachorowanie u grupy osób w Wielkiej Brytanii, która nie podróżowała do Nigerii. Portugalia zaalarmowała inne państwa członkowskie Unii Europejskiej o przypadkach niezidentyfikowanej choroby powodującej wysypkę. Badania potwierdziły, że objawy są spowodowane ospą małpią. Te wydarzenia nadały początek epidemii małpiej ospy w wielu krajach na całym świecie.   

Przeczytaj również:
Ospa wietrzna. Leczenie, przebieg, ile trwa?