Alprazolam – działanie, zastosowanie, przeciwwskazania

Epidemiologia chorób psychiatrycznych 

Psychiatrzy są zaniepokojeni stanem psychicznym Polaków. Ostatnie wydarzenia istotnie wpłynęły na nasze życie i nadszarpnęły psychikę wielu z nas. Badanie przeprowadzone na grupie 350 psychiatrów wskazuje, że około 73% z nich uważa, że stan psychiczny Polaków jest gorszy niż przed wybuchem pandemii [1]. Do typowych objawów pogarszającej się kondycji psychicznej można zaliczyć: 

• zaburzenia w codziennym funkcjonowaniu, np. brak satysfakcji z wykonywanych czynności,  
• objawy somatyczne: bóle głowy, wyczerpanie, złe samopoczucie, niepokój, problemy ze snem.  

Przy nasilających się objawach należy udać się do lekarza, który może zadecydować o zastosowaniu leków.  

Jedną z najczęściej stosowanych substancji w psychiatrii jest alprazolam [2]. 

Czym jest i jak działa alprazolam? 

Alprazolam to substancja z grupy benzodiazepin. Wykazuje działanie przeciwlękowe, uspokajające, rozluźniające i przeciwdrgawkowe. Z chemicznego punktu widzenia alprazolam jest triazolową pochodną benzodiazepiny o pośrednim czasie działania. Wiąże się z receptorem benzodiazepinowym, będąc jego agonistą. Nasila w ten sposób wiązanie się kwasu gammaaminomasłowego (GABA) z receptorami GABA-A i wykazuje działanie hamujące w ośrodkowym układzie nerwowym [3, 4]. 

Preparaty zawierające alprazolam są wydawane tylko z przepisu lekarza. 

Alprazolam jest dostępny pod postacią tabletek lub tabletek o zmodyfikowanym uwalnianiu w dawkach od 0,25 mg do 2 mg [5]. Maksymalne stężenie we krwi po podaniu doustnym osiągane jest po ok. 1-2 godzinach (tabletki) lub po 5-11 godzinach od zastosowania leku (tabletki o przedłużonym uwalnianiu). Liczne badania naukowe dowiodły, że alprazolam wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu lęku i niepokoju [2, 6]. 

Alprazolam – wskazania 

Alprazolam stosuje się krótkotrwale, tylko w przypadku nasilonych objawów, gdy zaburzają one prawidłowe funkcjonowanie lub są bardzo uciążliwe dla pacjenta. 

Do podstawowych wskazań należą:  

• zespół lęku uogólnionego, 
• zespołu lęku napadowego z agorafobią (lęk przed przestrzenią) lub bez niej, 
• zespołu lękowego ze współistniejącą depresją [7]. 

Alprazolam – przeciwwskazania  

Stosowanie alprazolamu jest przeciwwskazane w przypadku:  

• nadwrażliwości na lek, 
• nużliwości mięśni, 
• ciężkiej niewydolności oddechowej, 
• zespołu bezdechu śródsennego, 
• ciężkiej niewydolności wątroby. 

Alprazolamu nie należy stosować u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia [7].  

Alprazolam a ciąża 

Alprazolam należy do klasy D wg klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration), co oznacza, że nie powinien być stosowany w okresie ciąży, a leczenie nim należy zakończyć odpowiednio wcześniej przed planowaną ciążą. Przyjmowanie leku w trakcie ciąży może prowadzić do poważnych skutków ubocznych u noworodka:  

• uzależnienie,  
• efekt odstawienny,  
• dysmorfizm,  
• zaburzenia odruchów oddychania i ssania [2, 8].  

Substancja ta przenika również do mleka matki.  

Alprazolam – dawkowanie 

Podczas leczenia alprazolamem należy zachować ostrożność i stosować się do zaleceń lekarza. Lek powinien być stosowany krótkotrwale w najniższej skutecznej dawce – lekarz dostosowuje ją do nasilenia objawów i reakcji pacjenta.  

Okres stosowania alprazolamu nie powinien przekraczać 12 tygodni. 

W tym czasie skuteczność działania powinna być regularnie oceniana przez lekarza, by w miarę możliwości obniżać dawkę. Podczas przewlekłego stosowania może rozwinąć się efekt tolerancji, a co za tym idzie zmniejszenie skuteczności leku. Ponadto wraz z wydłużaniem czasu stosowania alprazolamu wzrasta ryzyko wystąpienia uzależnienia psychicznego i fizycznego.  

W trakcie terapii alprazolamem należy bezwzględnie unikać spożywania alkoholu.  

Takie połączenie sprzyja wzrostowi ryzyka uzależnienia i może doprowadzić do rozwoju reakcji paradoksalnej (lęk, pobudzenie psychoruchowe, agresja), a w skrajnych przypadkach do depresji oddechowej i śmierci.  

Zalecana dawka zależy od wskazań i może wynosić:  

• w przypadku leczenia zaburzeń lękowych uogólnionych i zaburzeń depresyjnych – początkowo 0,25 lub 0,5 mg trzy razy na dobę; dawkę można zwiększać do maksymalnie 4 mg na dobę; 
• w leczeniu zaburzeń lękowych z napadami lęku – początkowo 0,5 mg lub 1 mg przed snem; dawkę można zwiększać o 1 mg w odstępach min. 3-4 dni do uzyskania skuteczności terapii; 

W badaniach klinicznych skuteczna dawka wynosiła 4-8 mg/dobę. W kilku przypadkach konieczne było zastosowanie dawki 10 mg. 

Leku nie należy odstawiać nagle.  

Może to doprowadzić do wystąpienia efektu odstawienia (bezsenność, lęk, zaburzenia snu). Należy stopniowo zmniejszać dawkę preparatu aż do zaprzestania stosowania [2,7].  

Alprazolam – działania niepożądane 

Do najczęściej występujących działań niepożądanych można zaliczyć:  

• zawroty i bóle głowy,  
• zaburzenia pamięci, 
• ospałość, 
• obniżenie koncentracji,  
• zmniejszenie apetytu, 
• zaburzenia widzenia (widzenie przez mgłę). 

Alprazolam to wysoce skuteczny lek w leczeniu zaburzeń lękowych i jeden z częściej przepisywanych preparatów w psychiatrii. Jego stosowanie, mimo popularności i skuteczności, powinno się wiązać ze szczególną ostrożnością. Warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby być w pełni świadomym, w jaki sposób przyjmować alprazolam .

Przeczytaj również:
Zaburzenia lękowe – objawy, leczenie