ADHD. Jak objawia się to zaburzenie?

Skąd się bierze ADHD? 

ADHD (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder), czyli nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi, ma podłoże biologiczne. Przypadki dzieci z ADHD były opisywane już wiele lat temu (niektóre wzmianki datowane są na początek XX wieku). Pod pojęciem nadpobudliwości psychoruchowej kryje się szereg konkretnych objawów, których przyczyn można doszukiwać się na różnym podłożu.

Są to m.in.: 

• procesy chemiczne zachodzące w mózgu, 
• dziedziczone geny,
• brak równowagi w pracy neuroprzekaźników (m.in. dopaminy czy noradrenaliny, których poziom jest zbyt wysoki),
• procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie.  

Objawy mogą być też rezultatem indywidualnych doświadczeń życiowych dziecka, jak i wpływu środowiska, które je otacza. Z badań przeprowadzonych przy pomocy rezonansu magnetycznego (MRI) wynika również, że u osób z ADHD prawa strona jądra ogoniastego (skupisko komórek nerwowych) jest większa od lewej, a samo jądro ogoniaste jest mniejsze niż u osób zdrowych. Przyczyn ADHD szuka się także np. w używkach (papierosy, alkohol) stosowanych przez matkę podczas ciąży czy w niedotlenieniu okołoporodowym.  

Diagnozowanie ADHD 

Diagnozowaniem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zajmuje się zazwyczaj psycholog. Nierzadko dziecko trafia do specjalisty dopiero po sugestiach ze szkoły czy przedszkola. Aby prawidłowo zdiagnozować ADHD, musi występować u dziecka szereg pewnych zachowań (objawów) obserwowanych przed 7. rokiem życia, które obecne są przez minimum 6 miesięcy (nadmierna nadpobudliwość i zaburzenia uwagi). Diagnoza ADHD nie jest łatwa.

Nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi jest zaburzeniem o szerokim spektrum objawów, mniej lub bardziej nasilonych. Kiedy dziecko trafi do specjalisty, przeprowadzany jest dokładny wywiad z rodzicami/opiekunami, dotyczący w dużej mierze ogólnego funkcjonowania dziecka w szkole, w domu, wśród kolegów. Terapeuta przeprowadza szereg testów, w celu oceny inteligencji dziecka, jego pamięci, koncentracji, a także sprawności i koordynacji ruchowej. Niezwykle ważne jest wykluczenie schorzeń, których objawy mogą być podobne do tych, które występują w przypadku ADHD, np. nerwice natręctw, zaburzenia lękowe czy niepełnosprawność intelektualna. 

Objawy ADHD 

• Nadmierna ruchliwość – dziecko nie może usiedzieć w jednym miejscu, szczególnie wtedy, gdy się tego od niego oczekuje; jest ciągle aktywne, krzykliwe, gadatliwe, przeszkadza, gubi rzeczy lub zapomina o nich; takie dziecko może być męczące dla osób znajdujących się w jego otoczeniu; 
• impulsywność – dotyczy to zarówno samokontroli dziecka, jak i pohamowania niektórych zachowań; dziecko działa bez zastanowienia, wtrąca się, wdaje się w bójki, przejawia zachowania agresywne; 
• zaburzenia uwagi – dziecko ma trudności w nauce spowodowane zbyt krótkim czasem koncentracji, co wpływa na całokształt edukacyjny; to z kolei może skutkować niską samooceną czy odstawaniem od rówieśników. 

Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych, dzieci z ADHD: 

• nie radzą sobie z nauką (90%); 
• osiągają niższe wyniki w nauce, które są poniżej ich możliwości (90%); 
• mają specyficzne zaburzenia czytania (20%); 
• mają trudności w pisaniu (60%); 
• porzucają szkołę (30%); 
• kończą studia podyplomowe na wyższych uczelniach (5%). 

Jak wygląda leczenie ADHD? 

Istnieje wiele metod leczenia ADHD, z których większość skupia się na psychoterapii (indywidualnej i rodzinnej), terapii behawioralnej, reedukacji, a także na leczeniu farmakologicznym. W przypadku dzieci, u których objawy ADHD są łagodne, początkowo nie wprowadza się leków. Stosowanie tabletek nie rozwiąże wszystkich problemów dziecka, a co więcej, leki niosą ze sobą ryzyko skutków ubocznych.

Oprócz psychoterapii, bardzo dobrze skutkuje terapia behawioralna, szczególnie jej dwa podejścia – analiza behawioralna i pozytywne wzmacnianie. Analiza opiera się na przekonaniu, że na zachowanie dziecka wpływają jego przeżycia, zdarzenia, okoliczności, a także to, co dzieje się wskutek zachowania dziecka. Dokonując analizy konkretnych sytuacji, ich przebiegu i konsekwencji, pomaga zrozumieć, skąd wynika konkretne zachowanie dziecka. Pozytywne wzmocnienie opiera się na satysfakcji z jakiegoś zachowania. Bazuje na nagradzaniu dziecka za to, że zachowuje się w sposób pożądany. W przypadku zachowania niepożądanego następuje ignorowanie dziecka.  

Jeśli konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego, najczęściej stosuje się metylofenidat, który zmniejsza nadruchliwość i impulsywność oraz atomoksetynę. W niektórych przypadkach stosuje się również leki przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne. 

Nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi jest złożonym zaburzeniem. Wraz z wiekiem u większości dzieci objawy zaczynają powoli przemijać. Zazwyczaj utrzymują się jeszcze w okresie dojrzewania (70% przypadków) i czasem w życiu dorosłym (5-10%). Stąd tak ważne jest szybkie włączenie terapii i ewentualnego leczenia, aby jak najbardziej ułatwić dziecku funkcjonowanie.

Przeczytaj również:
ADHD u dorosłych