Alergia na roztocze kurzu domowego – objawy, profilaktyka i leczenie

Roztocze kurzu domowego – co to jest? 

Roztocza to mikroskopijne pajęczaki z ciałem o długości około 0,3 mm, które powszechnie zamieszkują nasze domy. W Polsce liczebnie dominuje Dermatophagoides pteronyssinus, ale stwierdza się występowanie jeszcze co najmniej 7 innych gatunków roztoczy. Ich pożywieniem jest złuszczony naskórek człowieka. Co ciekawe, pojedyncza osoba w ciągu jednego dnia dostarcza około 1,5 g naskórka, co jest wystarczającą ilością pożywienia dla wielu tysięcy osobników na okres 3 miesięcy. Roztocza najliczniej występują w kurzu gromadzącym się na powierzchniach i w tkaninach. Optymalne warunki do rozwoju roztocza osiągają przy temperaturze 25°C i wilgotności 75-80%. Stąd też znacznie mniejszą ich ilość obserwuje się w rejonach o niskiej wilgotności i temperaturze. 

Gdzie występują roztocza? 

Największe ilości roztoczy znajdziemy przede wszystkim: 

• w pościeli, 
• w materacu łóżka, 
• na podłodze, 
• na dywanie, 
• w zasłonach i firanach, 
• na meblach tapicerowanych. 

Alergia na kurz i roztocza – objawy 

Roztocza uważane są za najczęstszą przyczynę alergii w Polsce. Wykazują tak duży potencjał uczulający ze względu na aktywność proteolityczną (rozkładającą białka) alergenów.  Wyróżnia się aż 20 grup alergenów roztoczy, z czego najczęściej objawy alergii wywołują antygeny zawarte w ich odchodach. Według szacunków około 24% ogólnej populacji wykazuje objawy alergii na roztocza, która powoduje: 

• katar, 
• niedrożność nosa, 
• świąd, 
• łzawienie oczu, 
• zaczerwienienie i obrzęk powiek, 
• kichanie, 
• kaszel, 
• zmiany skórne, 
• ból głowy, 
• zmęczenie i senność. 

Nieleczona alergia może prowadzić do nawracających stanów zapalnych zatok, a nawet do rozwoju przewlekłego, alergicznego nieżytu nosa i atopowej astmy oskrzelowej. W przeciwieństwie do alergii na pyłki roślin, mającej swoje apogeum w miesiącach wiosenno-letnich, objawy alergii na roztocza kurzu domowego mogą nasilać się w sezonie grzewczym. Spędzamy wtedy więcej czasu w domach. Ze względu na niskie temperatury rzadziej wietrzymy mieszkanie, a centralne ogrzewanie przesusza powietrze, ułatwiając alergenom swobodne unoszenie się do dróg oddechowych. 

Alergia na roztocza – działania profilaktyczne 

Znając optymalne warunki bytowania roztoczy, możemy podejmować działania profilaktyczne mające na celu zredukowanie liczebności tych pajęczaków w naszym domu poprzez: 

• częste wietrzenie pomieszczeń (zwłaszcza w zimie) i dbałość o dobrą wentylację, 
• zredukowanie ilości tkanin gromadzących kurz wewnątrz domu do minimum (dywany, meble tapicerowane, narzuty, koce, poduszki, firany, zasłony, pluszowe zabawki); 
• częste pranie pościeli – minimum raz w tygodniu w temperaturze przynajmniej 60°C, a zimą w czasie słonecznego, ale mroźnego dnia wietrzymy pościel na zewnątrz;  
• odkurzanie materaca, na którym śpimy, specjalnym urządzeniem, które nie tylko zbiera, ale i zabija roztocza, generując gorące powietrze i promieniowanie UV; 
• regularne odkurzanie, wietrzenie i pranie dywanów (dobrze sprawdzają się odkurzacze z filtrem HEPA lub filtry elektrostatyczne); 
• częste ścieranie kurzu przy pomocy wilgotnej szmatki; 
• pluszowe zabawki, które nie mogą być prane w pralce ze względu na metalowe elementy lub baterie, można co jakiś czas wkładać na 24 godziny do zamrażalnika; 
• drobne przedmioty, które zbierają kurz (np. książki, zabawki), powinny być szczelnie zamykane w plastikowych pojemnikach; 
• stosowanie akarycydów – są to substancje chemiczne zabijające jaja, larwy oraz osobniki dorosłe roztoczy, a także pleśni. Preparatem spryskuje się obszary o największym potencjalnym stężeniu roztoczy. Oprócz działania neutralizującego alergeny środki te zmniejszają ryzyko ich wdychania poprzez sklejanie cząsteczek kurzu w większe aglomeraty o niższej lotności; 
• utrzymanie odpowiedniej temperatury otoczenia, która nie powinna przekraczać 21°C i wilgotności w przedziale 40-60%; 
• korzystanie z oczyszczaczy powietrza dla alergików; 
• ograniczenie przebywania zwierząt w sypialni (ich naskórek stanowi dodatkową pożywkę dla roztoczy); 
• można rozważyć kupno specjalnego materaca antyalergicznego i pościeli z tkaniny barierowej nieprzepuszczającej roztoczy, opracowanej dla alergików. 

Jak wyleczyć alergię na kurz? 

Aby zdiagnozować alergię na roztocze kurzu domowego, oprócz zebranego wywiadu lekarz zleca wykonanie punktowych testów skórnych lub oznaczanie swoistych przeciwciał we krwi. Podstawowym działaniem umożliwiającym zredukowanie nasilenia objawów powinna być szeroko pojęta profilaktyka. W farmakoterapii alergii na roztocza można wyróżnić: 

• Leczenie objawowe – w łagodzeniu objawów alergii stosuje się różne grupy leków. Największe znaczenie mają doustne leki przeciwhistaminowe II generacji (np. desloratadyna, bilastyna, lewoceteryzyna, feksofenadyna) oraz stosowane miejscowo glikokortykosteroidy (wziewne, donosowe, stosowane na skórę). Istnieją też preparaty blokujące działanie histaminy do stosowania miejscowego. Donosowo przy katarze alergicznym podaje się antazolinę, lewokabastynę i azelastynę. W objawach alergicznego zapalenia spojówek ulgę mogą przynieść krople oczne zawierające ketotifen, emedastynę, lewokabastynę lub olopatadynę. W alergicznym nieżycie nosa, który często towarzyszy alergii na roztocza, pomocne są także donosowe α-mimetyki, które obkurczają naczynia krwionośne błony śluzowej, udrożniając zatkany nos (oksymetazolina,  ksylometazolina, nafazolina, tetryzolina). W przebiegu astmy oskrzelowej stosuje się przede wszystkim wziewne glikokortykosteroidy (np. beklometazon, budezonid, cyklezonid, flutykazon, mometazon) oraz  Β-mimetyki wziewne.  Krótko działające leki tej grupy (fenoterol, salbutamol) służą do przerywania ataku astmatycznego, natomiast substancje o przedłużonym działaniu (formoterol, salmeterol) znajdują zastosowanie w zapobieganiu napadom. Czasem pomocniczo w kontroli astmy alergicznej wdraża się leki antyleukotrienowe (montelukast, zafirlukast), bromek ipratropium, teofilinę oraz przeciwciała monoklonalne anty-IgE. 
• Leczenie przyczynowe – ma na celu uzyskanie trwałej tolerancji na alergen, dzięki czemu nie będzie on wywoływał objawów. Taką metodą leczenia jest immunoterapia swoista nazywana powszechnie odczulaniem. Choremu regularnie podaje się szczepionkę doustną lub podskórną, która zawiera stopniowo wzrastające stężenie alergenu. Z czasem u części pacjentów obserwuje się złagodzenie lub całkowite ustąpienie objawów alergii. Wadą takiego postępowania jest długi czas leczenia – cała procedura trwa od 3 do 5 lat.  Wykazano jednak, że u dzieci już po roku terapii możliwe jest zredukowanie o połowę dawek glikokortykosteroidów wziewnych stosowanych w kontrolowaniu astmy. 

Osoby uczulone na roztocza przez cały rok są narażone na kontakt z alergenem. Dla alergików najważniejsze są działania profilaktyczne mające na celu zredukowanie liczby tych pajęczaków w najbliższym otoczeniu. Kiedy dolegliwości nasilają się, można poddać się odczulaniu lub zastosować leczenie objawowe.