Autyzm u dorosłych. Czy mężczyźni są bardziej narażeni?

Jak klasyfikuje się zaburzenia ze spektrum autyzmu? 

Aktualnie obowiązującą klasyfikacją jest Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11). Pojęcie autyzmu zastępujemy w niej określeniem „spektrum autyzmu”. Dodatkowo jej twórcy zrezygnowali z wyodrębniania podtypów zaburzeń, takich jak Zespół Aspergera, Zespół Retta, autyzm dziecięcy i autyzm atypowy.  

Spektrum autyzmu oznacza, że każda osoba otrzymująca taką diagnozę może prezentować objawy o różnym stopniu nasilenia. Tworzą one odmienny obraz kliniczny. 

Rozpoznanie zaburzeń ze spektrum autyzmu zależy od:  

• poziomu rozwoju intelektualnego i językowego,  
• zdolności nawiązywania i podtrzymywania interakcji społecznych, 
• skłonności do ograniczonego wzorca zachowań i zainteresowań.  

Autyzmu nie możemy nabyć w ciągu życia. Zdarza się jednak, że u niektórych osób diagnoza zostaje postawiona dopiero w dorosłości. Dzieje się tak, gdy objawy są mniej nasilone i chory je maskuje. 

Zaburzenia ze spektrum autyzmu – objawy 

Autyzm może objawiać się na wiele różnych sposobów. Często różni się u poszczególnych osób pod względem natężenia zachowań.  

Do najczęstszych objawów zaliczamy:  

• problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych; 
• trudności z komunikowaniem własnych potrzeb i pomysłów; 
• brak spontaniczności i inicjatywy w funkcjonowaniu społecznym (np. ścisłe trzymanie się planu dnia); 
• trudności z odczytywaniem cudzych intencji oraz podzielaniem punktu widzenia innych osób; 
• trudności z wyrażaniem własnych emocji oraz rozumieniem cudzych emocji (np. śmianie się z cudzego wypadku);  
• problemy z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego; 
• trudności z rozumieniem komunikacji niewerbalnej;  
• ograniczoną mimikę i ekspresję ciała; 
• zaburzenia w brzmieniu mowy (np. nieprawidłowa intonacja, monotonny głos); 
• przywiązanie do rutyny i trudności w radzeniu sobie ze zmianami w otoczeniu (np. picie herbaty w konkretnym kubku lub zajmowanie stałego miejsca w autobusie); 
• powtarzające się wzorce myślenia i zachowania (np. mówienie do siebie lub kręcenie się w kółko); 
• problemy z wyobraźnią i twórczym myśleniem; 
• brak rozumienia metafor, przenośni, aluzji, ironii i sarkazmu; 
• skłonność do jednostronnych wypowiedzi i monologów (np. opowiadanie o czołgach lub budowie zegarów); 
• formułowanie wypowiedzi nieadekwatnych do sytuacji; 
• wąskie i specyficzne zainteresowania; 
• zaburzenia integracji sensorycznej (np. nadwrażliwość na dotyk, dźwięk lub zapach).  

Zaburzenia ze spektrum autyzmu – diagnoza 

Specjaliści przeważnie diagnozują autyzm na wczesnym etapie życia. Jeśli jednak jego objawy są łagodne i mało widoczne, to rozpoznane może nastąpić później. Postawienie diagnozy u osób dorosłych jest trudne. Nie istnieje jednoznaczny test potwierdzający zaburzenia ze spektrum autyzmu. W związku z tym diagnostykę powinien przeprowadzić doświadczony specjalista. 

 Diagnostyka powinna obejmować: 

• szczegółową rozmowę z diagnostą i/lub test samooceny; 
• dogłębny wywiad medyczny na temat aktualnych objawów i tych z okresu dziecięcego. Pamiętaj, że jeśli niepokojące objawy pojawiły się dopiero w późniejszym etapie życia, to prawdopodobnie wskazują na inne zaburzenia niż spektrum autyzmu; 
• rozmowę z bliskimi (za zgodą pacjenta); 
• obserwację; 
• wykluczenie innych chorób i zaburzeń, które dają podobne objawy (np. zaburzenia afektywne dwubiegunowe, nerwica natręctw, ADHD, osobowość unikająca, schizofrenia).  

Jeśli obserwujesz u siebie objawy wskazujące na zaburzenia ze spektrum autyzmu, rozważ kontakt ze specjalistą.  

Diagnoza przyniesie Ci ulgę, pozwoli lepiej zrozumieć siebie oraz zwiększyć samoświadomość i samoakceptację. Zapewni Ci także dostęp do specjalistycznej pomocy (terapia indywidualna, grupa wsparcia, trening komunikacji i umiejętności społecznych).  

Zaburzenia ze spektrum autyzmu u kobiet 

Do tej pory wiele osób zakładało, że zaburzenia ze spektrum autyzmu częściej występują u mężczyzn niż u kobiet. Jednak najnowsze badania temu przeczą.  

Badania podkreślają również różnice w objawach u obu płci. U dziewcząt mamy o czynienia z mniejszą liczbą cech behawioralnych autyzmu oraz mniejsze natężenie cech autystycznych w zakresie komunikacji werbalnej i niewerbalnej niż u chłopców. Różnice te mogą wynikać z faktu, że dziewczęta i kobiety chętniej wypełniają powszechnie obowiązujące normy płciowe. Często mają także tendencję do maskowania zachowań społecznie nieakceptowanych.  

Dodatkowo narzędzia i kryteria diagnostyczne wciąż pozostają niewrażliwe na płeć. 

To wszystko sprawia, że u dziewcząt i kobiet autyzm diagnozuje się dużo później niż u chłopców i mężczyzn.

Zaburzenia ze spektrum autyzmu u kobiet objawiają się poprzez: 

• lepiej rozwinięte umiejętności społeczne i komunikacyjne niż u mężczyzn w spektrum autyzmu (problemy w kontaktach społecznych mogą ujawnić się dopiero w okresie dojrzewania); 
• wysoką umiejętność obserwacji i naśladowania innych osób; 
• trudności z utrzymaniem kontaktu wzrokowego podczas interakcji społecznych; 
• chwiejność emocjonalną i opóźnione reakcje emocjonalne; 
• pasywność i społeczną naiwność; 
• wygląd zewnętrzny odbiegający od stereotypowego (typ „chłopczycy” wyglądającej na młodszą niż wskazuje na to jej wiek metrykalny); 
• potrzebę kontroli i perfekcjonizm; 
• silne poczucie sprawiedliwości; 
• ograniczone i konkretne zainteresowania, np. w zakresie literatury pięknej, przyrody lub mody; 
• współwystępowanie innych chorób i zaburzeń (depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, ADHD, problemy żołądkowo- jelitowe, problemy ze snem, zachowania autoagresywne). 

Pamiętaj, że autyzmu nie można wyleczyć. Możesz jednak nauczyć się z nim funkcjonować i wieść satysfakcjonuje życie. Wiele osób ze spektrum autyzmu zakłada rodzinę i pracuje zawodowo. Jeśli podejrzewasz, że diagnoza autyzmu może dotyczyć Ciebie lub bliskiej Ci osoby, nie zwlekaj i skontaktuj się ze specjalistą. 

Przeczytaj również:
Autyzm – czym jest i jakie są objawy autyzmu u dzieci i dorosłych