Babka płesznik – właściwości i zastosowanie

Babka płesznik wywodzi się z rodziny babkowatych (Plantago L.). Sama nazwa „psyllium” pochodzi z języka greckiego. Dosłowne tłumaczenie to „pchła”, co odnosi się do rozmiaru nasion i ich kształtu. Nasiona babki płesznik są bardzo małe, podłużne i brązowe, bardzo podobne do nasion popularnego w Polsce siemienia lnianego [1]. 

Jakie właściwości ma babka płesznik?

Surowiec leczniczy stanowią nasiona babki płesznik – całe, dojrzałe i wysuszone. 

Nasiona babki płesznik zawierają: 

• śluzy (10-12%, to one są w głównej mierze odpowiedzialne za właściwości terapeutyczne rośliny), 
• cukry, 
• białka, 
• fitosterole, 
• kwasy tłuszczowe. 

Warto wspomnieć o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego – 68 g na każde 100 g nasion [1]. 

Do właściwości nasion babki płesznik zalicza się: 

• możliwość chłonięcia dużej ilości wody – dzięki temu ułatwiają one przesuwanie się treści pokarmowych w jelitach; 
• zwiększanie objętości treści jelitowej, co wynika ze zdolności zwiększania własnej objętości dzięki przyjęciu wody – prowadzi to do pobudzania ścian jelita, a w efekcie usprawnienia pasażu jelitowego; 
• poprawa ruchliwości jelita, regulacja perystaltyki – poprzez wpływ błonnika pokarmowego;
• obniżanie frakcji złego cholesterolu (LDL) i podwyższanie frakcji dobrego (HDL);
• redukowanie stężenia glukozy – dochodzi do tego w wyniku zatrzymywania jej wchłaniania ze ściany jelita [2]. 

Jakie zastosowanie ma babka płesznik?

Nasiona babki płesznik znalazły szerokie zastosowanie w lecznictwie. Stosuje się je jako panaceum na wiele schorzeń, ale także wspomagająco jako element prowadzonej już terapii w celu zwiększenia skuteczności leczenia, poprawienia jakości życia pacjenta i wzmocnienia organizmu. 

Nasiona babki płesznik stosuje się: 

• w leczeniu nawykowych zaparć jako środek przeczyszczający – dzięki zdolności pęcznienia i wiązania wody z masą kałową nasiona babki płesznik zwiększają jej objętość, równolegle nawilżając błonę śluzową ściany jelita. Ruchy jelit zostają zwiększone, dzięki czemu masa kałowa może się przesuwać w ich świetle. Śluzy natomiast powodują zmiękczenie mas kałowych, co niweluje ewentualną bolesność towarzyszącą defekacji przy zaparciach; 
• wspomagająco w chorobach układu pokarmowego, kiedy pożądanym efektem jest zwiększenie ruchomości jelit; 
• wspomagająco w trakcie leczenia schorzeń, w których defekacja jest problematyczna i bolesna, a pożądanym efektem jest zmiękczenie masy kałowej. Do takich schorzeń zalicza się stany pooperacyjne w okolicy odbytu lub odbytnicy, chorobę hemoroidalną, szczeliny odbytu; 
• wspomagająco w leczeniu chorób zapalnych przewodu pokarmowego jako środek, który skutecznie wspomaga funkcjonowanie mikroflory jelitowej; 
• wspomagająco w leczeniu i profilaktyce hipercholesterolemii; 
• w leczeniu nadwagi i otyłości – dzięki właściwościom pęczniejącym nasiona babki płesznik przyczyniają się do zwiększenia uczucia sytości. Wpływają one także na opóźnianie opróżniania żołądka, a błonnik usprawnia pasaż jelitowy [1-3].

Jak stosować nasiona babki płesznik?

Przy stosowaniu nasion babki płesznik należy pamiętać o przyjmowaniu wody. Błędem jest spożywanie nasion „na sucho”. Należy popić je sporą ilością wody lub sporządzić tzw. macerat (zamiast wody nasiona można zmieszać z herbatą owocową lub sokiem). Zazwyczaj stosuje się je w stosunku 1 g nasion na 30 ml płynu.  

Nasiona babki płesznik można dodawać także do owsianki, domowego chleba lub koktajli owocowych. 

Nasiona babki płesznik należy stosować w ciągu dnia. Nie powinno się ich przyjmować przed snem.

Ponadto należy zachować odstęp czasowy między spożywaniem nasion babki płesznik i innych preparatów leczniczych (30-60 minut). 

Po spożyciu nasion babki płesznik wypróżnienie następuje w ciągu 12-24 godzin [2]. 

Babka płesznik – działania niepożądane

Po spożyciu nasion babki plesznik mogą pojawić się następujące działania niepożądane: 

• pojawienie się gazów jelitowych i wzdęć – ustępują szybko, jeszcze w trakcie leczenia; 
• niedrożność jelit, skomasowanie się twardej, suchej masy kałowej – z takim przypadkiem mamy najczęściej do czynienia, gdy nasiona babki płesznik są spożywane ze zbyt małą ilością wody; 
• reakcje alergiczne (reakcje skórne, takie jak świąd czy wysypka, nieżyt nosa, zapalenie spojówek, skurcz oskrzeli) – reakcje alergiczne mogą pojawić się poprzez bezpośredni kontakt ze skórą, przy stosowaniu doustnym lub poprzez wdychanie sproszkowanych nasion.  

Osoby będące alergikami powinny zwrócić szczególną uwagę na swój organizm przy stosowaniu nasion babki płesznik. Badania wykazały, że na alergeny babki płesznik szczególnie narażone są osoby, które mają długotrwały kontakt ze sproszkowanymi nasionami tej rośliny [2].

Babka płesznik – przeciwwskazania

Istnieją pewne stany fizjologiczne, w których stosowanie babki płesznik nie jest zalecane. Należą do nich: 

• krwawienia z odbytu bez ustalonej z przyczyny, 
• zaparcia, które trwają mimo zażywania środków o działaniu przeczyszczającym, 
• nadwrażliwość jelit, 
• istniejące zdiagnozowane zwężenia jelit, 
• skurcze w obrębie jamy brzusznej o nieznanej przyczynie, 
• schorzenia wpustu żołądka i przełyku,   
• niedrożność jelit, 
• nierozpoznane medycznie wymioty, nudności i bóle w obrębie jamy brzusznej, 
• wiek poniżej 6 lat (ze względu na brak wystarczających badań), 
• nadwrażliwość na nasiona babki płesznik [2]. 

Czy babka płesznik może być stosowana u kobiet w ciąży i karmiących piersią?

Stosowanie nasion babki płesznik nie zostało dokładnie przebadane na tej grupie pacjentów. Jednak ze względu na badania przeprowadzone na pokrewnych produktach leczniczych lekarz może rozważyć stosowanie babki płesznik w okresie ciąży i laktacji w przypadku problemów z wypróżnianiem lub przy występujących hemoroidach. 

Babka płesznik jest rośliną powszechnie stosowaną w lecznictwie. Jednak w Polsce ze względu na duże rozpowszechnienie siemienia lnianego, które wykazuje podobne właściwości, nie jest aż tak popularna. Warto pamiętać o tym prozdrowotnym produkcie zarówno w profilaktyce, jak i we wspomaganiu leczenia przewlekłych zaparć. Nasiona babki płesznik można kupić w każdej aptece lub w sklepach ze zdrową żywnością. 

Przeczytaj również:
Siemię lniane – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania